مفهوم شناسی تهدید نرم

تهدید مفهومی انتزاعی است که درهم تنیدگی عمیقی بامفهوم امنیت ملی دارد .
مفاهیم امنیت ، امنیت ملی وتهدید ارتباط متقابل با یکدیگر دارند . به دلیل انتزاعی بودن مفهوم تهدید، تعریف تصمیم گیرندگان ومردم هرکشور ازامنیت ملی تأثیربردرک آنها ازتهدیددارد .مسائل روانشناختی ودستگاه ادراکی متناسب باوراثت،شخصیت،تجارب وزندگی اجتماعی مردم ،درک آنهاراازپدیده تهدیدشکل می دهند .این نکته بخصوص درتعریف تهدیدنرم بیشترنمایان می شود ساده ترین تعریف تهدیدرامی توان فقدان امنیت دانست.
این وضعیت زمانی رخ میدهد که ارزشهای حیاتی یک کشور درمعرض تغییرات اساسی قرارگیرند.
تهدیدات راازمنظرهای مختلف میتوان دسته بندی کرد که باتوجه به هدف نوشتار تهدید به دودسته تهدیدات سخت ونرم تقسیم میشوند
۱- تهدیدسخت (Hard Power) :هرگاه به موجب اقداماتی استقلال وتمامیت ارضی کشوردرخطر هجوم قرارگیردتهدیدسخت واقع گردیده است. تهدیدسخت متکی برروشهای فیزیکی ،عینی وسخت افزارانه وهمراه بااعمال ورفتارهای خشونت آمیز وبراندازی آشکار وبااستفاده ازشیوه زور واجبار ،حذف دفعی واشغال سرزمین است.

۲- تهدیدنرم(Soft Power): شرایط وفضایی است که درصورت تحقق موجب دگرگونی درهویت فرهنگی والگوهای رفتاری موردقبول یک نظام سیاسی میشود. تهدیدنرم نوعی سلطه کامل درابعاد سه گانه حکومت،فرهنگ واقتصاد است که ازطریق استحاله الگوهای رفتاری دراین حوزه ها وجایگزینی الگوهای نظام سلطه محقق میشود.باین نگرش تمامی اقداماتی که موجب شودتااهداف وارزشهای حیاتی یک نظام سیاسی (زیرساختهای فکری،باورهاوالگوهای رفتاری درحوزه سیاست ،فرهنگ واقتصاد)به خطرافتدیاموجب ایجادتغییرودگرگونی اساسی درعوامل تعیین کننده هویت ملی یک کشور شود تهدیدنرم به شمارمی آید.وبالاخره می توان گفت: « تهدید نرم مجموعه تدابیر و اقدامات از پیش اندیشیده فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی کشورهاست که بر نظرات ، نگرشها ، انگیزش و ارزشهای مخاطبان آماج ( اعم از حکومت ها ، دولت ها ، گروهها و مردم کشورهای خارجی) تاثیر می گذارد و در بلند مدت موجب تغییر منش ، رفتار و کنش های فردی و اجتماعی آنان می گردد » .
از این مختصر می توان نتیجه گرفت که تهدید نرم پدیده هایی همچون « اشاعه فرهنگی » ،
« تهاجم فرهنگی» ، «دگرگون سازی ترجیحات»،«رفتار سیاسی» و جز آن را نیز در بر می گیرد .

هدف تهدیدنرم:
عمده ترین هدف تهدیدنرم تأثیرگذاری برانتخابها وکنترل فرآیند تصمیم گیری وشیوه اطلاع رسانی وتغییردرنظام ارزشهاست که منجر به استیلای سیاسی ،فرهنگی واقتصادی آنها می شود. بدین ترتیب تهدیدگر سعی می کند بااستفاده از برتری سیاسی ،فرهنگی ،اقتصادی ،نظامی وفن آوری به مبانی اندیشه ورفتاریک ملت هجوم آورده وباتغییر الگوهای رفتاری حریف وتضعیف ،تحریف واحیاناً نفی وطردآنها،زمینه حاکمیت اندیشه ها ،ارزشها ورفتارهای مطلوب خویش رافراهم آورد.به تعبیردیگر هدف اصلی تهدیدنرم حذف باورهای جامعه وسلب اراده وروحیه مقاومت یک ملت واستحاله فرهنگی ، سیاسی واجتماعی است. به گفته جین شارپ( تئوریسین سازمان سیا در حوزه براندازی نرم و کودتاهای مخملی) هدف جنگ نرم تغییر دولت های نامطلوب از نظرآمریکا و یا فروپاشی حکومت ها و قدرت های سیاسی مخالف آمریکا است.در حقیقت جنگ نرم گزینه ای به جای جنگ سخت و مسلحانه برای براندازی حکومت های مورد نظر است.

شاخصهای تهدیدنرم:

 تغییرات ناشی از تهدیدنرم ماهوی،آرام وبطئی وتدریجی است.
 تهدیدنرم پیچیده ومحصول پردازش ذهن نخبگان است.
 حوزه تهدیدنرم فرهنگی ، سیاسی واجتماعی است.
 روش اعمال تهدیدنرم اقناع وجذب وهمراهی است.
 قصد عاملان تهدید نرم تاثیر نهادن بر نظرات، نگرشها، انگیزش و ارزشهای مخاطبان است.
 تهدید نرم یک اقدام تعمدی و تدبیر شده است.
 کاربرد تهدیدنرم مترادف بافرهنگ سازی ونهادسازی درچارچوب اندیشه والگوهای رفتاری نظامهای لیبرال ودموکراسی غربی است.

مؤلفه های تهدیدنرم :

 تردیددرمبانی وزیرساختهای فکری یک نظام سیاسی
 بحران درارزشها وباورهای اساسی جامعه
 بحران درالگوهای رفتاری جامعه
 بحرانهای پنجگانه سیاسی (هویت،مقبولیت،مشروعیت،نفوذوتوزیع)

عرصه های تهدیدنرم

۱- تهدیدنرم درحوزه فرهنگ :

فرهنگ بیانگر شخصیت وهویت ملی یک کشور است. بعد فرهنگی مهمترین بعد تهدید نرم است . چه ، عاملان تهدید نرم در پی آن هستند تا با استفاده از ساز و کارها و روشهای فرهنگی بر ارزشهای بنیادی جامعه ( ارزشهایی نظیر خدا محوری ، ایثار ، دشمن ستیزی ، عدالت خواهی ، ستم گریزی ، آزادگی ، علم گرایی ، نوع دوستی ، پرهیز گاری ، راستی و صداقت ، شجاعت و جز آن ) ، نگرشهای پایه ( نظیر نگرش به بیگانگان ، نگرش های سیاسی ، نگرش به نوع حکومت ، نگرش به نوع روابط اجتماعی و جز آن ) ، ترجیحات اساسی ( نظیر ترجیحات اخلاقی ، اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی) و .. . تاثیر بگذارد.تهدیدنرم دراین حوزه در سه سطح واقع می شود:
سطح اول تهدید باورها یازیرساختهای فکری یک کشور است ، سطح دوم تهدیدارزشها وبایدها ونبایدهای یک ملت است ،سطح سوم تهدیدالگوهای رفتاری یک ملت است.

۲-تهدیدنرم درحوزه سیاسی :

ابعادتهدیدنرم درحوزه سیاسی رامی توان بدین شرح برشمرد:
 کاهش میزان اقتداروهژمونی سیاسی کشور
 کاهش میزان انسجام وهمزیستی مسالمت آمیز ویکپارچگی ملی
 کاهش میزان تولیدوبازتولیدهنجارهای سیاسی و جریان گفتمان مسلط درجامعه
 کاهش میزان برخورداری نظام ازمقبولیت ومشروعیت
۳- تهدیدنرم درحوزه اجتماعی:

ابعاد تهدیدنرم درحوزه اجتماعی متوجه هنجارهای اجتماعی ،آداب ورسوم والگوهای اجتماعی ،ساختارهای اجتماعی وکاهش سرمایه اجتماعی است که باایجاد چالشهای قومیتی، نژادی وتعارض بین هویتهای ملی وهویتهای فروملی وگسست نسلی و شکاف بین مردم ورهبران وکاهش مشارکت های اجتماعی وشکل دهی نافرمانی مدنی بدنبال آسیب پذیرکردن نظام دربرابرتهدیدات نرم است.
عاملان تهدید نرم در پی آن هستند تا بر : هویت مردم جامعه ،انسجام اجتماعی ،سرمایه اجتماعی ،الگوهای رفتاری،دلبستگی ملی،آمادگی برای تغییرواندیشه های رایج تاثیر بگذارند.
بنابراین تهدیدنرم ،امروزه مؤثرترین ،کارآمدترین وکم هزینه ترین ودرعین حال خطرناکترین وپیچیده ترین نوع تهدید علیه امنیت ملی یک کشور است . زیرا تهدید نرم باعواطف ،احساسات ،فکرواندیشه وباورها وارزشها وآرمانهای یک ملت ونظام سیاسی ارتباط دارد.ابعادجنگ نرم گسترده ترومخرب تر از جنگ سخت است،زیرا دین، فکر وآرمان ملتها راآماج تهاجم قرارمی دهد چون تهدید نرم برعزم واراده ملت می تازد لذا مقاومت ودفاع از آرمانهاوسیاستها ی نظام را تضعیف می کندواین تضعیف روحیه وفروپاشی روانی یک ملت می تواندمقدمه ای برای فروپاشی سیاسی – امنیتی وساختارهای آن باشد.
نمونه های فراوانی از کاربرد تهدید نرم درصفحات تاریخ وجود دارد.درحال حاضر همه کشورها به نوعی دیگر درمعرض این نوع تهدید هستند . قدرتهای استکباری ودر رأس آنها آمریکا امکانات ، نیروی انسانی وابزارهای پیشرفته وپیچیده ومراکز علمی وپژوهشی خود رابصورت گسترده دراختیار این جنگ قرارداده اند .باظهور وسایل ارتباط جمعی ورسانه های نوین ،ابعادتهدیدنرم گسترده تر وپیچیده ترشده است . درحال حاضر کشورهای اسلامی به شکل اعم وجمهوری اسلامی ایران به نحو خاص آماج حملات وتهاجمات دشمنان اسلام باروش تهدید نرم هستند. دراین راستا هوشیاری وبیداری ملت ها بویژه زمامداران ورهبران سیاسی وفرهنگی آنها نقش کلیدی درجهت مقابله با این تهدید رادارند.

اهداف تهدیدات نرم
مهمترین اهداف تهدیدات نرم آمریکا و دنیای غرب در جمهوری اسلامی ایران ، عبارتند از:

۱) تغییر اید ئولوژِ ی اسلامی حاکم
۲) کاهش مشارکت سیاسی مردم و القای نا کار آمدی حکومت دینی
۳) تغییر هویت دینی و ملی شهروندان با تخریب پیشینه تاریخی آنان
۴) دستکاری افکار عمومی در جهت خواسته های خود و علیه نظام حاکم
۵) کاهش انسجام اجتماعی
۶) تغییر انسجام سیاسی حاکم و تعارض در میان نخبگان
۷) تغییر ارزشهای جامعه و ایجاد استحاله فرهنگی
۸) ایجاد فرهنگ جدید مبتنی بر لیبرالیسم
۹) تغییر الگوی سیاسی مردم سالاری دینی به لیبرال دموکراسی
۱۰) تشدید و تقویت واگرایی قومی