به نام خدا
نامش فاطمه و مشهورترین لقب آن حضرت، «معصومه» است که از سوى امام رضا (ع) به این بانو اعطا گردید.
علامه مجلسى دراین باره می‌نویسد: امام‌رضا (ع) درجایى فرمود: «من زار المعصومه بقم کمن زارنى» هر کس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسى است که مرا زیارت کرده است.
همچنین حضرت معصومه در زبان دانشمندان شیعه به «کریمه اهل‌بیت» یاد مىشود. که از میان بانوان اهل‌بیت، این نام زیبا، تنها به ایشان اختصاص یافته است.
ریشه آن هم روؤیای صادق مرحوم آیت‌الله سیدمحمود مرعشى نجفى است که در این رویا امام صادق (ع) به آیت‌الله مرعشی نجفى ـ که با دعا و راز و نیاز تلاش می‌کرد تا قبر مطهر حضرت زهرا را بیابد ـ فرمود: بر تو باد به کریمه اهل‌بیت.
پدرش امام هفتم شیعیان حضرت موسى بن جعفر (ع) و مادرش حضرت نجمه‌خاتون است. آن بانو مادر امام هشتم نیز هست. لذا حضرت معصومه با حضرت امام رضا (ع) از یک مادر هستند.
آن حضرت در روز اول ذی‌قعده سال ۱۷۳ هجرى قمرى در مدینه متولد شد و در همان سنین کودکى به علت شهادت امام کاظم (ع) تحت مراقبت و تربیت حضرت على بن موسى الرضا (ع) قرارگرفت.
در سال ۲۰۰ هجری در پى اصرار و تهدید مأمون عباسى سفر تبعید گونه حضرت رضا (ع) به مرو انجام شد و آن حضرت بدون این که کسى از بستگان و اهل بیت خود را همراه ببرند راهى خراسان شدند.
یک سال بعد از هجرت برادر، حضرت معصومه به شوق دیدار برادر و ادای پیام ولایت ـ مانند حضرت زینب کبری ـ به همراه عده اى از برادران و برادرزادگان به طرف خراسان حرکت کرد و پیام مظلومیت و غربت برادر گرامیشان را به مردم مسلمان مى‌رساندند و مخالفت خود و اهل‌بیت را با حکومت بنى‌عباس اظهار مى‌کردند.
وقتی کاروان حضرت به شهر ساوه رسید؛ عده‌اى از مخالفان اهل بیت، راه را سد کردند و با همراهان حضرت معصومه وارد جنگ شدند، در نتیجه تقریباً اکثر مردان کاروان به شهادت رسیدند و عده‌ای مجروح شدند و حضرت معصومه را نیز مسموم کردند و چون دیگر امکان ادامه راه به طرف خراسان نبود ایشان قصد شهر قم را نمود و فرمود: مرا به شهر قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم که مى‌فرمود: شهر قم مرکز شیعیان ما است.
در روز ۲۳ ربیع‌الاول سال ۲۰۱ هجرى حضرت وارد شهر مقدس قم شدند و به مدت ۱۷ روز در این شهر زندگى کردند و در این مدت، مشغول عبادت و راز و نیاز با پروردگار متعال بودند. محل عبادت آن حضرت به نام «بیت النور» هم اکنون محل زیارت ارادتمندان آن حضرت است.
* فضایل حضرت معصومه (س)
امام صادق (ع) فرمود: بانویی از فرزندان من در قم از دنیا مى‌رود که اسمش فاطمه دختر موسى است و به شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت مى‌شوند.
امام رضا (ع) فرمود: کسى که معصومه را زیارت کند پاداش او بهشت است.
همچنین فرمود: هرکس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسى است که مرا زیارت کرده است.
امام جواد (ع) فرمود: کسى که عمه ام را در قم زیارت کند پاداش او بهشت است.
حضرت معصومه در نگاه و سیره علما
مرحوم آیت‌الله سیّد محمود مرعشى نجفى، پدر آیت‌الله العظمی سید شهاب‌الدین مرعشى نجفی (ره) بسیار علاقه‌مند بود که محل قبر شریف حضرت فاطمه زهرا (س) را به دست آورد. ختم مجرّبى انتخاب کرد و چهل شب به آن پرداخت. شب چهلم پس از به پایان رساندن ختم و توسّل بسیار، استراحت کرد. در عالم رؤیا به محضر مقدّس حضرت امام صادق (ع) مشرّف شد.
امام به ایشان فرمودند: «عَلَیْکَ بِکَرِیمَهِ اَهْل ِ الْبَْیت ِ.» یعنى به دامان کریمه اهل بیت چنگ بزن.
ایشان به گمان اینکه منظور امام ، حضرت زهرا است، عرض کرد: قربانت گردم، من این ختم قرآن را براى دانستن محل دقیق قبر شریف آن حضرت گرفتم تا بهتر به زیارتش مشرّف شوم.
امام فرمود: منظور من، قبر شریف حضرت معصومه در قم است. سپس افزود: به دلیل مصالحى خداوند مى‌خواهد محل قبر شریف حضرت زهرا پنهان بماند؛ از این رو قبر حضرت معصومه را تجلّى‌گاه قبر شریف حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها قرار داده است.
اگر قرار بود قبر آن حضرت ظاهر باشد و جلال و جبروتى براى آن مقدّر بود، خداوند همان جلال و جبروت را به قبر مطهّر حضرت معصومه سلام‌الله علیها داده است.
مرحوم مرعشى نجفى هنگامى که از خواب برخاست، تصمیم گرفت به قصد زیارت حضرت معصومه رهسپار ایران شود و بى‌درنگ همراه خانواده‌اش نجف اشرف را به قصد زیارت کریمه اهل‌بیت ترک کرد.
همچنین مرحوم آیت‌الله العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی در مدت ۶۰ سالی که در شهر قم اقامت داشت، سحرها اولین زائر حضرت معصومه بود.
ایشان در طول سال ـ چه شب‌های سرد زمستان و چه شب‌های گرم تابستان قم ـ قبل از اذان صبح در پشت حرم به انتظار می‌ایستاد تا پس از باز شدن درها اولین زائر حضرت باشد.
مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبایی غروب ماه رمضان با پای پیاده با کهولت سن به حرم حضرت معصومه می‌آمد و با بوسه بر ضریح آن حضرت روزه خود را افطار می‌کرد ـ با کیفیتی مخصوص ـ سپس به خانه رفته و غذا می‌خورد.
وقتی در عصر مرجعیت عامه آیت‌الله العظمی بروجردی، شاه عربستان به ایران آمده بود و توسط سفیر عربستان تقاضای ملاقات با ایشان را نمود، آقا اجازه نفرمودند، اطرافیان گفتند مصلحت است که شما اجازه ملاقات بدهید، ایشان فرمودند: او وهابی است اگر به قم بیاید به زیارت حضرت معصومه نمی‌رود و این، هر چند غیر مستقیم، توهینی به ساحت ملکوتی ایشان است.
* روایتی جالب از حضرت فاطمه معصومه (س)
حضرت معصومه از دختر امام صادق (ع) روایتى نقل مى‌کند که سلسله سندش به حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها مى‌رسد که آن حضرت مى‌فرماید: حضرت رسول اکرم (ص) فرمود: آگاه باشید! هرکس با محبّت آل محمّد بمیرد شهید از دنیا رفته است.
* برخی ویژگی‌هاى حضرت فاطمه معصومه (س)
۱ـ شفاعت گسترده
حضرت امام جعفر صادق (ع) در این رابطه مى‌فرماید: «تدخل بشفاعتها شیعتنا الجنه باجمعهم» با شفاعت او همه شیعیان ما وارد بهشت مى‌شوند.
۲ـ عصمت
حضرت فاطمه معصومه در حال حیات به «معصومه» ملقب نبود و امام رضا لقب معصومه را به ایشان داد. بنابراین، تعبیر امام رضا (ع) در روایت «من زار المعصومه …» به معناى اثبات عصمت ایشان است، زیرا تعلیق حکم به وصف، مشعر بر علیت است.
۳ـ فداها ابوها
آیت الله سید نصرالله مستنبط از کتاب «کشف اللئالى» نقل فرموده که روزى عده‌اى از شیعیان وارد مدینه شدند و پرسش‌هایى داشتند که مىخواستند از محضر امام کاظم (ع) بپرسند. امام در سفر بودند، پرسش‌هاى خود را نوشته به دودمان امامت تقدیم نمودند، چون عزم سفر کردند براى پاسخ پرسش‌هاى خود به منزل امام شرفیاب شدند، امام کاظم هنوز مراجعت نفرموده بود و آنها امکان توقف نداشتند، از این رو حضرت معصومه پاسخ آن پرسش‌ها را نوشتند و به آنها تسلیم نمودند، آنها با مسرت فراوان از مدینه منوره خارج شدند، در بیرون مدینه با امام کاظم (ع) مصادف شدند و داستان خود را براى آن حضرت شرح دادند.
هنگامى که امام پرسش‌هاى آنان و پاسخ‌هاى حضرت معصومه را ملاحظه کردند، سه بار فرمودند: «فداها ابوها» پدرش به قربانش باد. با توجه به این که حضرت معصومه به هنگام دستگیرى پدر بزرگوارش خردسال بود، این داستان از مقام بسیار والا و دانش بسیار گسترده آن حضرت در زمان کودکی حکایت مى‌کند.
۴ـ تنها خواهر مادری امام هشتم
نجمه خاتون همسرگرامى امام کاظم و مادر امام رضا علیهما‌السلام تنها دو فرزند در دامان خود پرورش داد که عبارت بودند از حضرت على بن موسى الرضا و حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله علیهما
۵ـ ایشان دختر امام، خواهر امام و عمه امام هستند.
وی دختر امام کاظم، خواهر امام رضا و عمه امام جواد علیهم‌السلام است.
۶ـ بانوی محدثه
در راستای دفاع از ولایت و اثبات حقانیت اهل بیت (ع) یکی از مهمترین راویان حدیث غدیر خم و حدیث منزلت (یا علی انت منی بمنزله هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی) حضرت معصومه است. ایشان این دو حدیث مهم را از فاطمه دختر امام صادق و او از فاطمه دختر امام باقر و او از فاطمه دختر امام سجاد و او از فاطمه دختر امام حسین و او از ام کلثوم دختر حضرت فاطمه زهرا علیها‌السلام روایت می‌نماید. این سلسله سند در مجموع روایت‌های حدیث غدیر به روایت «فواطم» مشهور است.
۷ـ دفاع از ولایت
چنانکه گفتیم حضرت معصومه در راستای دفاع از ولایت حضرت رضا (ع) و به امر ایشان، همراه کاروان از مدینه به سوی خراسان حرکت کرد و در نهایت در همین راه به شهادت رسید و درس بزرگ آن حضرت بر شیعیان این بود که همیشه یار و یاور ولایت و ولی خود باشید.
حضرت فاطمه معصومه این تشخیص صحیح علمی و عملی خود را از عصمتش داشت و به تعبیر دیگر، عصمت و معصومه بودنش موجب شد تا این راه را انتخاب کند و مقام شفاعت همه شیعیان، نتیجه رفتار آن حضرت است.
وحید واحدجوان
