وفا به پيمان؛ فلسفه غدير، شرط ظهور

به نام خدا

بار خدايا! من دربامداد اين روز و تمام دوران زندگاني‏ام، عهد، عقد و بيعتي را كه نسبت به او (امام مهدي(ع)) بر گردن دارم، تجديد مي‏كنم، كه هرگز از آن برنگردم و بر آن پايداربمانم.

داستان آفرينش انسان و آغاز حيات او بر كره خاك با يك عهد و پيمان شكل مي‏گيرد. عهدو پيماني كه بر پذيرش پروردگاري خداوند متعال و نفي پرستش شيطان بسته شد و همةانسانها بر وفاي به آن همداستان شدند:
اي فرزندان آدم، مگر با شما عهد نكرده بودم كه شيطان را مپرستيد؛ زيرا وي دشمن آشكار شماست؟ و اين‏كه مرا بپرستيد؛ ايناست راه راست!1
و [ياد كن] هنگامي را كه پروردگارت از پشت فرزندان آدم، ذريّهآنها را برگرفت و ايشان را بر خودشان گواه ساخت كه آيا پروردگار شما نيستم؟ گفتند: «چرا، گواهي داديم» تا مبادا روز قيامت بگوييد ما از اين [امر] غافل بوديم.2
اين عهد و پيمان در طول تاريخ، بارها و بارها توسط پيامبران الهي و جانشينانآنها، به انسانها يادآوري شد تا آنان نسبت به عهدي كه با خداي خود داشتند دچارفراموشي نشوند:
و در حقيقت، در ميان هر امتي فرستاده‏اي برانگيختيم [تا بگويد:] خدا را بپرستيد و از طاغوت [ فريبگر] بپرهيزيد.3

و پيش از تو هيچ پيامبرينفرستاديم مگر اين‏كه به او وحي كرديم كه: «خدايي جز من نيست، پس مرا بپرستيد».4
از سوي ديگر براي اين كه مردم در وفا به پيماني كه بر عهده داشتند دچار مشكلنشوند و در تشخيص راهي كه به اطاعت و بندگي خدا و مخالفت با شيطان مي‏انجامد گرفتارسردرگمي نگردند، به آنان گوشزد شد كه اطاعت خدا در اطاعت رسول اوست و هر كس بيشتردر طريق اطاعت رسول گام بردارد در اطاعت خدا از ديگران پيشي گرفته است:
هر كساز پيامبر فرمان برد، در حقيقت، خدا را فرمان برده؛ و هر كس رويگردان شود، ما تو رابر ايشان نگهبان نفرستاده‏ايم.5

… و آنچه را فرستاده [او] به شما داد، آنرا بگيريد و از آنچه شما را بازداشت بازايستيد و از خدا پروا بداريد كه خدا سختكيفر است.6
با پايان يافتن عصر رسالت، نه تنها از بار عهد و پيماني كه آدم خاكيبا خداي خود داشت كاسته نشد، بلكه بسيار شديدتر از دوران حيات پيامبر(ص) از اوخواسته شد كه به عهد و پيمان خود وفا كند؛ چرا كه او در وفاداري به اين پيمان موردبازخواست قرار خواهد گرفت:
… و به پيمان [خود] وفا كنيد؛ زيرا كه از پيمانپرسش خواهد شد.7
و اين عهد، چنان‏كه امام موسي كاظم(ع) در تفسير آيه يادشدهمي‏فرمايد، چيزي نبود جز پيروي از امير مؤمنان علي(ع):
[مراد از] عهد [در اينآيه] آن پيماني است كه پيامبر درباره دوستي ما و پيروي از امير مؤمنان[ع] از مردمگرفت؛ اين‏كه با او مخالفت نورزند، از او پيشي نگيرند، با خاندانش نيكي كنند و آنهارا آگاه كرد كه درباره اين پيمان بازخواست خواهند شد.8
يعني اين بار عهد آدميبا خداي خود در صورتي ديگر متجلي شد و اطاعت امير مؤمنان و امامان پس از او همسنگاطاعت خدا و رسول او گرديد:
آگاه باشيد، هر كس خدا را درباره ولايت امير مؤمنانو امامان پس از او پيروي كند، اين همان پيمان گرفته شده از سوي خداوند است.9
وبراي اين‏كه هيچ‏كس در شناسايي شخصي كه پس از پيامبر(ص) مي‏بايست با او عهد اطاعتبسته مي‏شد به اشتباه نيفتد، در اجتماعي عظيم از مسلمانان نو شدن عهد آدمي به آگاهيهمگان رسيد و اعلام شد هر كس پيمان ولايت نبي خاتم(ص) را پذيرفته از اين پس بايد بهپيمان ولايت امير مؤمنان علي(ع) گردن نهد:
هر كس را من مولاي اويم، پس اين عليمولاي اوست.10

اي مردم! هر كس خدا و رسولش و علي و اماماني را كه از آنهاياد كردم، اطاعت كند، بي‏ترديد به رستگاري بزرگي نائل آمده است.11
و از همين روبود كه اين روز را روز «عهد معهود» (عهد شناخته شده) ناميدند.
همانا امروز،روزي بس بزرگ است… امروز، روز كامل شدن دين و روز عهد و پيمان شناخته شده است.12
آري، انسانها مأمور شدند كه پس از رحلت نبي خاتم(ص) با وصي او تجديد عهد كنند ودست در دست او بگذارند تا به فرموده حضرت زهرا(س)، آنها را آسان آسان و به راحتي وملايمت به راه هدايت و رستگاري رهنمون شود:
به خدا سوگند، اگر پاي در ميانمي‏نهادند و علي را بر كاري كه پيغمبر به عهدة او نهاد مي‏گذاردند، آسان آسان ايشانرا به راه راست مي‏برد و حق هر يك را بدو مي‏سپرد. چنان‏كه كسي زياني نبيند و هر كسميوه آنچه كشته است بچيند. تشنگان عدالت از چشمه معدلت او سير و زبونان در پناهصولت او دلير مي‏گشتند. اگر چنين مي‏كردند درهاي رحمت از زمين و آسمان به روي آنانمي‏گشود. اما نكردند و به زودي خدا به كيفر آنچه كردند آنان را عذاب خواهد فرمود.13
اما چنان‏كه فاطمه زهرا(س) نيز فرمودند: اين‏چنين نشد و بدعهدي و عهدشكني ازهمان نخستين روزهاي عروج رسول خدا(ص) آغاز گرديد و پيماني كه جماعت مسلمين در روزغدير بر اطاعت ولي خدا بسته بودند به راحتي شكسته شد و جز جمع اندكي، همه امتاسلامي از اطراف امام و حجت عصر پراكنده شدند:
هنگامي كه پيامبر (ص) رحلت فرمودهمه مردم جز سه تن؛ سلمان، مقداد و ابوذر غفاري، به گذشته كفرآميز خود برگشتند.14
از آن به بعد اگر چه در مقاطعي از دوران 250 ساله امامت شيعه، شاهد روي آوردنمردم به ائمه معصومين(ع) و مرجعيت علمي آنها هستيم، اما هيچ‏گاه عهدي كه مردم دربرابر امامان خود داشتند به تمامي پاس داشته نشد و اين سخن امامان معصوم(ع) كهفرموده بودند:
مردم تنها به سه چيز تكليف شده‏اند: شناخت امامان، تسليم شدن بهايشان در آنچه بر آنها وارد مي‏شود و رجوع به آنها در آنچه كه در آن اختلافدارند.15

هيچگاه محقق نشد و سرانجام بدعهديها و عهدشكنيهاي امت اسلام منجر بهمقتول و مسموم شدن يازده امام و غيبت آخرين امام شد و جامعة اسلامي از بركات حضورامام معصوم(ع) در ميان خود محروم گشت. و اين همان اتفاقي بود كه پيش از اين در كلامامام محمد باقر(ع) پيش‏بيني شده بود:
هنگامي كه خداوند تبارك و تعالي، ازآفريدگانش خشمگين شود، ما [اهل بيت] را از مجاورت با آنها دور مي‏سازد.16
آري،غيبت امام از جامعه و به درازا كشيدن آن نتيجه بدعهدي و پيمان‏شكني مردم نسبت بهحجتهاي الهي و جانشينان به حق رسول خدا(ص) است و تا زماني كه مردم چنان‏كه بايد وشايد به پيماني كه در برابر امامان معصوم(ع) برعهده دارند وفا نكنند و با همه وجودآماده پذيرش اوامر و نواهي آنها نگردند، ظهور محقق نخواهد شد؛ چنان كه امام عصر(ع) فرمود:
اگر شيعيان ما – كه خداوند توفيق طاعتشان دهد – در راه ايفاي پيماني كهبر دوش دارند همدل مي‏شدند، ميمنت ملاقات ما از ايشان به تأخير نمي‏افتاد و سعادتديدار ما زودتر نصيب آنان مي‏گشت، ديداري بر مبناي شناخت راستين و صداقتي از آنهانسبت به ما.17
با توجه به همين اهميت وفا به عهد و پيمان و تأثير آن در ظهورامام عصر(ع) بوده است كه از ما خواسته‏اند هر بامداد عهد و پيمان اطاعتي را كه نسبت به امام خود بر دوش داريم، به ياد آوريم و آن را تجديد كنيم:
بار خدايا! من دربامداد اين روز و تمام دوران زندگاني‏ام، عهد، عقد و بيعتي را كه نسبت به او (امام مهدي(ع)) بر گردن دارم، تجديد مي‏كنم، كه هرگز از آن برنگردم و بر آن پايداربمانم.18
در پايان اين مقال توجه شما را به روايتي بلند و پرمعنا از امام باقر(ع) جلب مي‏كنيم. در اين روايت امام باقر(ع) در پاسخ پرسش يكي از ياران خود كهاز زمان فرا رسيدن امر [ظهور] پرسيده، در قالب يك داستان يا حكايت تمثيلي با تقسيمزمانها به سه زمان گرگ، قوچ و ترازو بر اين واقعيت تصريح كرده‏اند كه مردم در يكمقطع زماني كه از آن به «زمان گرگ» تعبير مي‏كنند، يكسره از در پيمان‏شكني باخاندان رسالت برآمدند و حتي در فكر وفا به پيمان خود نبودند، اما در مقطع زمانيديگر كه از آن با تعبير «زمان قوچ» ياد مي‏كنند، مردم اگر چه تصميم دارند به پيمانخود وفا كنند، اما در عمل پيمان‏شكني مي‏كنند و از بازگرداندن حقوق اهل بيت(ع) سرباز مي‏زنند، تا سرانجام در مقطعي از زمان كه «زمان ترازو» ناميده مي‏شود، مردمواقعاً تصميم مي‏گيرند به پيمان خود عمل كنند و حقوق غصب شده خاندان رسالت را بهآنها برگردانند. و اين زمان، زماني است كه مي‏توان در آن اميد تحقق ظهور داشت.
زراره نقل مي‏كند كه: حمران از امام باقر(ع) پرسيد: قربانت گردم كاش به مامي‏فرموديد اين امر (ظهور امام مهدي(ع)) چه زماني خواهد بود تا به آن خبر شادمانشويم. آن حضرت فرمود: اي حمران تو دوستان و برادران و آشناياني داري.19 در زمانهايقديم مرد دانشمندي بود كه پسري داشت و آن پسر علاقه‏اي به علم پدرش نشان نمي‏داد ودر مورد دانش پدرش چيزي از او نمي‏پرسيد. آن مرد دانشمند همسايه‏اي داشت كه به نزداو مي‏آمد، پرسشهايش را با او مطرح مي‏كرد و مطالبي از او مي‏آموخت. تا اين‏كه زمانمرگ مرد دانشمند نزديك شد، پس او فرزندش را فرا خواند و گفت: »تو از آنچه در نزد منبود دوري مي‏گزيدي علاقه‏اي به آن نشان نمي‏دادي و چيزي از من نمي‏پرسيدي، اماهمسايه‏اي دارم كه به نزد من مي‏آمد و از من سؤالاتي مي‏كرد و چيزهايي فرا مي‏گرفتو به ذهن مي‏سپرد. اگر به چيزي نياز داشتي، نزد او برو« و همسايه‏اش را به او معرفيكرد. مرد دانشمند از دنيا رفت و پسر (همچنان) زنده بود تا اين‏كه پادشاه آن زمانخوابي ديد و سراغ آن مرد دانشمند را گرفت. به او گفته شد: «آن مرد از دنيا رفتهاست». پادشاه گفت: «آيا فرزندي از او به‏جاي مانده است؟» گفتند: «آري او يك پسربه‏جا گذاشته است».
پادشاه گفت: «او را نزد من بياوريد» و كساني را به دنبالپسر فرستادند تا او را نزد پادشاه بياورند. پسر [با خود] گفت: «به خدا قسم،نمي‏دانم چرا پادشاه مرا احضار كرده است. من هيچ دانشي ندارم و اگر پادشاه چيزي ازمن سؤال كند، بي‏شك رسوا خواهم شد» در اين حال سفارش پدرش را (در هنگام مرگ) بهخاطر آورد. پس نزد همسايه‏اي كه از پدرش علم مي‏آموخت رفت و به او گفت: «پادشاهكساني را به دنبال من فرستاده و نمي‏دانم چرا احضارم كرده است. پدرم به من گفته بوداگر به چيزي نياز داشتم، به شما مراجعه كنم». همسايه گفت: «اما من مي‏دانم 20به‏خاطر چه چيزي تو را احضار كرده است. اگر به تو بگويم تو بايد هر چيزي را كه خدااز اين طريق نصيب تو گرداند، با من تقسيم كني». پسر گفت: «مي‏پذيرم» همسايه از اوخواست سوگند ياد كند و به او اطمينان دهد كه به عهدش وفا مي‏كند. پسر هم سوگند يادكرد. آن مرد گفت: «پادشاه مي‏خواهد از تو در مورد خوابي كه ديده پرسش كند و بداندكه اين زمان چه زماني است. پس بگو اين «زمان گرگ» است. پسر نزد پادشاه رفت و پادشاهگفت: «آيا مي‏داني به چه دليلي تو را احضار كرده‏ام؟» پسر گفت: مرا احضار كرده‏ايدتا در مورد خوابي كه ديده‏ايد از من بپرسيد و بدانيد كه اكنون چه زماني است». پادشاه گفت: «درست گفتي. پس به من بگو اين زمان چه زماني است». پسر گفت: «اين زمان «زمان گرگ» است». پادشاه دستور داد پاداشي به آن پسر بدهند، آن پسر جايزه را گرفت وبه سوي خانه‏اش رفت. اما از اين‏كه به دوستش (مرد همسايه) وفا كند، خودداري كرد و [با خود] گفت: «شايد پيش از اين‏كه اين مال را به او بدهم يا خودم بخورم از دنيارفتم و شايد پس از اين به آن مرد نياز نداشته باشم و ديگر از اينگونه پرسشهايي كهاز من پرسيده شد، از من سؤال نشود». پس مدت زيادي [در وفا كردن به آن مرد] درنگكرد.
مدتي بعد پادشاه خوابي ديد و به‏دنبال پسر فرستاد. پسر از كرده خود پشيمانشد و [با خود] گفت: «به خدا سوگند، هيچ دانشي ندارم كه با آن نزد پادشاه بروم ونمي‏دانم با دوستم (همسايه) چكار كنم چون به او نيرنگ زده و به او وفا نكرده‏ام» بعد گفت: «به هر حال به نزد او مي‏روم، از او عذرخواهي مي‏كنم و براي او سوگند يادمي‏كنم، شايد او [از خواب پادشاه] به من خبر دهد». پسر نزد مرد همسايه رفت و گفت: «كاري كرده‏ام كه نمي‏بايد مي‏كردم و به آنچه كه ميان من و تو بوده وفا نكرده‏ام وآنچه داشتم از دستم رفته و به تو نيازمند شده‏ام. تو را به خدا قسم مي‏دهم كه مراتنها نگذاري، من به تو اطمينان مي‏دهم كه هر چه به‏دست آوردم با تو تقسيم كنم. پادشاه به دنبال من فرستاده و نمي‏دانم از من چه مي‏پرسد». آن مرد (همسايه) گفت: «پادشاه مي‏خواهد از تو در مورد خوابي كه ديده سؤال كند و بداند كه اين زمان چهزماني است. پس تو به پادشاه بگو: اين زمان، «زمان قوچ» است». آن پسر نزد پادشاهرفت، پادشاه وارد شد و گفت: «مي‏داني چرا به دنبال تو فرستاده‏ام؟» آن پسر گفت: «شما خوابي ديده‏ايد و مي‏خواهيد بدانيد كه اكنون چه زماني است». پادشاه خطاب بهپسر گفت: «درست گفتي. پس به من بگو اين زمان، چه زماني است؟» پسر گفت: «اين زمان،زمان قوچ است». پس از آن پادشاه دستور داد پاداشي به پسر بدهند. پسر آن پاداش راگرفت و به سمت خانه‏اش رفت و فكر مي‏كرد كه آيا به دوستش وفا كند يا نه، يكبارتصميم مي‏گرفت وفا كند و يكبار تصميم مي‏گرفت به عهدش وفا نكند پس از آن گفت: «شايدپس از اين ديگر تا ابد به آن همسايه نيازي نداشته باشم» و در نهايت تصميم گرفت كهبي‏وفايي كند و به عهدش وفا نكند. پس مدتي ديگر در وفا به عهدش درنگ كرد.
مدتيبعد پادشاه خوابي ديد و به دنبال پسر فرستاد، آن پسر به‏خاطر آنچه با دوستش كردهبود پشيمان شد و پس از دو بار بي‏وفايي گفت: «چه كنم كه دانشي ندارم» سپس تصميمگرفت كه به نزد مرد همسايه برود. پسر نزد آن همسايه رفت و او را به خداي تبارك وتعالي سوگند داد و از او خواست كه او را [در مورد خواسته پادشاه] آگاه سازد و بههمسايه گفت اين بار به او وفا مي‏كند و به او اطمينان داد و گفت: «مرا به اين حالوامگذار! بدون شك ديگر پيمان‏شكني نمي‏كنم و به تو وفا مي‏كنم» همسايه از او خواستتا به او اطمينان دهد، سپس گفت: «تو را خوانده تا از تو در مورد خوابي كه ديده سؤالكند و بداند كه اين زمان چه زماني است. وقتي كه پادشاه از تو سؤال كرد، بگو اينزمان، «زمان ترازو» است» آن پسر نزد پادشاه رفت و پادشاه وارد شد و گفت: «[مي‏داني] چرا تو را احضار كرده‏ام؟» پسر گفت: «شما خوابي ديده‏ايد و مي‏خواهيد سؤال كنيد كهاين زمان چه زماني است» پادشاه گفت: «درست گفتي پس به من بگو اكنون چه زماني است». پسر گفت: «اين زمان، زمان ترازو است». پادشاه دستور داد هديه‏اي به او بدهند، پسرهديه را گرفت و آنرا نزد مرد همسايه برد و آنرا جلوي همسايه گذاشت و گفت: «آنچه كهمن به‏دست آورده‏ام براي تو آوردم پس تو آن را تقسيم كن».
آن همسايه دانشمندگفت: «زمان اول زمان گرگ بود و تو از گرگها بودي و زمان دوم زمان قوچ بود كه قوچتصميم مي‏گيرد و انجام نمي‏دهد و تو هم مثل قوچ تصميم مي‏گرفتي اما وفا نمي‏كردي واين زمان (سوم) زمان ترازو بود و تو در آن زمان وفادار بودي. پس بگير آنچه كه برايتو است چون من نيازي به آن ندارم» و آن دانشمند (همسايه) هديه را به پسربرگرداند.21

پي‏نوشتها:
1 . ألم أعهد إليكم يا بني‏ادم أن لاتعبدواالشيطان إنّه لكم عدوّ مبين و أن اعبدوني هذا صراط مستقيم. سوره يس (36)، آيه 61-60.
2 . و إذ أخذ ربّك من بني‏ادم من ظهورهم ذرّيتهم و أشهدهم علي أنفسهمألست بربّكم قالوا بلي شهدنا أن تقولوا يوم القيامة إنّا كنّا عن هذا غافلين.
سوره اعراف (7)، آيه 172.
3 . و لقد بعثنا في كلّ أمة رسولاً أن اعبدوااللَّه واجتنبوا الطاغوت… .
سوره نمل (16)، آيه 36.
4 . و ما أرسلنا منقبلك من رسول إلّا نوحي إليه أنّه لا إله إلّا أنا فاعبدون.
سوره انبيا (21)،آيه 25.
5 . من يطع الرسول فقد أطاع اللَّه و من تولّي فما أرسلناك عليهمحفيظاً.
سوره نساء (4)، آيه 80.
6 . … و ما آتاكم الرسول فخذوه و مانهاكم عنه فانتهوا و اتقوا اللَّه إنّ اللَّه شديد العقاب.
سوره حشر (59)، آيه 7.
7 . … و أوفوا بالعهد إنّ العهد كان مسئولاً. سوره اسراء (17)، آيه 3.
8 . العهد ما أخذ النبي علي‏الناس في موّدتنا و طاعة أميرالمؤمنين أن لايخالفوهولايتقدّموه ولايقطعوا رحمه و أعلهم أنّهم مسئولون عنه.
محمدباقر مجلسي،بحارالانوار، ج24، ص187، ح1. سوره مريم (19)، آيه 87.
9 . ألا من دان اللَّهبولاية اميرالمؤمنين والأئمة من بعده فهوالعهد عنداللَّه.
به نقل از امامصادق(ع) در تفسير آيه شريفه «لايملكون الشفاعة إلّا من اتّخذ عند الرحمن عهداً.»؛ [آنان] اختيار شفاعت را ندارند، جز آن‏كس كه از جانب [خداي] رحمان پيماني گرفتهاست. (بحارالانوار، ج24، ص333، ح58.)
10. من كنت مولاه فهذا علي مولاه… . ابومنصور احمد بن علي بن ابي‏طالب طبرسي، الاحتجاج، ج2، ص56-66.
11. معاشر الناس! من يطع اللَّه و رسوله و علّياً والائمّة الذين ذكرهم فقد فاز فوزاً عظيما. همان.
12. إنّ هذا يوم عظيم الشأن… يوم كمال الدين و يوم العهد المعهود. بحارالانوار، ج37، ص164، ح40.
13. همان، ج43، ص158. همچنين ر.ك: سيدجعفر شهيدي،زندگاني فاطمه زهرا(ع)، ص151.
14. إنّ النبي، صلّي اللَّه عليه و آله، لمّا قبضارتدّ الناس علي أعقابهم كفّاراً إلّا ثلاثة: سلمان والمقداد و أبوذر الغفاري. بحارالانوار، ج28، ص259، ح42.
15. إنّما كلّف الناس ثلاثه: معرفة الأئمّةوالتسليم لهم فيما و رد عليهم والردّ إليهم فيما اختلفوا فيه. حديث از امامباقر(ع). محمدبن يعقوب كليني، الكافي، ج1، ص390، ح1.
16. إذا غضب اللَّه تباركو تعالي علي خلقه، نحّانا عن جوارهم. همان، ص343، ح31.
17. لو أنّ أشياعنا، وفقّهم اللَّه لطاعته، علي اجتماع من القلوب في الوفاء بالعهد عليهم، لما تأخّر عنهماليمن بلقائنا و لتعجلّت لهم السعادة بمشاهدتنا علي حقّ المعرفة و صدقها منهم بنا. بحارالانوار، ج53، ص177.
18. أللّهم إنّي أجدّد له في صبيحة يومي هذا و ماعشتمن أيّام حياتي عهداً و عقداً و بيعة له في عنقي لا أحوال عنها ولا أزول أبداً. همان، ج102، ص111.
19. مرحوم علامه مجلسي در توضيح اين سخن حضرت(ع) كه «تو رادوستان و برادراني است» مي‏فرمايد: «شايد هدف از آوردن اين حكايت، اين باشد كه اينزمان، زمانه وفاي به عهد نيست و اگر زمان ظهور اين امر را به تو بگويم، تو دوستان وآشناياني داري و زمان ظهور را به آنها مي‏گويي در نتيجه خبر ميان مردم پراكندهمي‏شود و باعث فساد مي‏شود. و عهد و پيمان به پوشيده داشتن زمان ظهور هم فايده‏ايندارد؛ اگر هنوز زمان ترازو نرسيده باشد، تو به عهد خود وفا نمي‏كني.
يا معناياين سخن اين است كه تو آشناياني داري، پس به آنها بنگر آيا آنها با تو در چيزي همرأي هستند يا اينكه اصلاً به عهد تو وفا مي‏كنند؛ پس چگونه امام زمان(ع) در اينگونهزمان ظهور مي‏كند!
يا اينكه مقصود اين است كه تو مي‏تواني آنرا استعلام كني، پسبراي كسب علم به حال آشنايان و برادرانت بنگر هر چه از آنها عزم و تصميم قاطع برفرمانبرداري و اطاعت و تسليم كامل از امامشان ديدي، پس بدان آن زمان، زمان ظهورحضرت قائم – كه خداوند ظهور و فرجش را نزديك گرداند – است و قيام آن حضرت مشروط بهاين امر است و عموماً اهل هر زماني بر يك حالت هستند همانگونه كه از اين داستانپيداست.»
(بحارالانوار، ج14، ص500).
20. علامه مجلسي در توضيح عبارت «امامن مي‏دانم» مي‏نويسد: «شايد علم آن مرد از اطلاع دادن آن عالم باشد و آن عالم همعلمش را از انبياء گرفته باشد يعني آنها براساس وحي آسماني به او خبر داده‏اند كهپادشاه به زودي آن خوابها را خواهد ديد و اين تعبير آن خوابهاست. يا اينكه او از آندانشمند نوعي دانش فرا گرفته كه شخص با آن مي‏تواند امثال آن امور را استنباطنمايد. اين احتمال هم وجود دارد كه آن مرد پيامبري باشد كه اين امور را از طريق وحيفهميده است. (همان)
21. الكافي، ج8، ص362، ح552؛ بحارالانوار، ج14، ص497 – 499.
برگرفته از سايت :المهدويه