به نام خدا
از اين نظر، وقتى مجموعه روايات مربوط به قيام حضرت مهدى(عج) را مطالعه مىكنيم، با اين حقيقت آشنا مىشويم كه زمينهسازان اصلى ظهور و اصحاب و ياران خاص آن حضرت در جريان تلاش براى تشكيل حكومت عدل جهانى، جوانان خواهند بود. به عنوان مثال، يكى از شخصيتهاى وارسته و شجاعى كه در آخرالزمان با هدف اصلاح وضع نابسامان جوامع اسلامى قيام خواهد كرد،
با نگاهى گذرا به تاريخ جوامع بشرى، نقش دورانساز و كليدى جوانان در غالب حركتهاى فرهنگى و اجتماعى و نيز نهضتهاى حياتبخش پيامبران الهى كاملا آشكار و روشن است. تجربه تاريخ بيانگر اين مهم است كه در هر حركتى از استعدادهاى فكرى و نهفته قشر جوان به صورت اصولى و صحيح بهرهبردارى شده است، دستاوردهاى بسيار مهم و ارزشمندى به دست آمده است. در مقابل، زمانى كه هدايت و رهبرى گروههاى جوان به دست افراد هوسران و قدرتطلب افتاده است، جنايات و تراژدىهاى بسيار دهشتناكى به وقوع پيوسته است. در حالى كه، در تفكر دينى بها دادن و شخصيت دادن و اهتمام به جوانان بسيار توصيه شده است
وقتى مجموعه روايات مربوط به قيام حضرت مهدى(عج) را مطالعه مىكنيم، با اين حقيقت آشنا مىشويم كه زمينهسازان اصلى ظهور و اصحاب و ياران خاص آن حضرت در جريان تلاش براى تشكيل حكومت عدل جهانى، جوانان خواهند بود.
براى روشن شدن اين حقيقت، سزاوار است، سيره و عملكرد يكى از انبياء الهى در اين زمينه، با بهرهبردارى منفى رهبران مستبد از نيروهاى جوان در جنگهاى جهانى اول و دوم مقايسه شود تا آنگاه پيامدهاى استفاده از ظرفيتهاى قشر جوان و نيز عدم استفاده و غفلت از آن آشكار گردد .
از اين نظر، وقتى مجموعه روايات مربوط به قيام حضرت مهدى(عج) را مطالعه مىكنيم، با اين حقيقت آشنا مىشويم كه زمينهسازان اصلى ظهور و اصحاب و ياران خاص آن حضرت در جريان تلاش براى تشكيل حكومت عدل جهانى، جوانان خواهند بود. به عنوان مثال، يكى از شخصيتهاى وارسته و شجاعى كه در آخرالزمان با هدف اصلاح وضع نابسامان جوامع اسلامى قيام خواهد كرد، فردى به نام «سيد حسنى» است. به روايت امام صادق عليه السلام حسنى يك جوان خوشچهره و نورانى است كه علىرغم به دست آوردن قدرت و امكانات بسيار زياد، آنگاه كه از ظهور حضرت مهدى عليه السلام آگاه مىشود، خود را به همراه سپاهيانش به امام عليه السلام مىرساند و با آن حضرت بيعت مىكند. به يك روايت، امام زمان(عج) به وسيله ايشان براى مردم مكه چند روز پيش از قيام پيامى مىفرستند …
گذشته از اين، وقتى حضرت على عليه السلام به مناسبتى از ياران و اصحاب امام عصر(عج) سخن مىگويند، در توصيف ويژگىهاى آنان اين چنين مىفرمايند: ياران قائم(عج) همه از ميان جوانان خواهند بود. سالخورده در بين آنها بسيار كم است و نسبتسالخوردگان بر جوانان در بين اصحاب آن حضرت همانند سرمهاى براى چشم و نمك براى غذاست و كمترين بخش غدا را نمك تشكيل مىدهد . (1)
وقتى حضرت على عليه السلام به مناسبتى از ياران و اصحاب امام عصر(عج) سخن مىگويند، در توصيف ويژگىهاى آنان اين چنين مىفرمايند: ياران قائم(عج) همه از ميان جوانان خواهند بود. سالخورده در بين آنها بسيار كم است و نسبتسالخوردگان بر جوانان در بين اصحاب آن حضرت همانند سرمهاى براى چشم و نمك براى غذاست و كمترين بخش غدا را نمك تشكيل مىدهد .
اين امر، ناشى از اين است كه جوان به دليل داشتن فطرت پاك و صفاى باطن در درجه اول، از استعداد و ظرفيت بالاى درك و توان شناخت حقيقت برخوردار است. علاوه بر آن، به واسطه شجاعت و شهامت زيادى كه دارد زودتر پذيراى حقايق مىشود و در مقابل آنها لجاجت و سرسختى بىمورد به خرج نمىدهد.
اوصاف منتظران جوان
در خصوص ياران حضرت حجت(عج) ويژگىها و اوصاف ذيل بيان شده است:
برخوردارى از علم و معرفت كامل و ايمان استوار، شهامت و شجاعت بىنظير، گذشت و فداكارى، شهادتطلبى، فروتنى و تواضع در اوج برخوردارى از قدرت و امكانات، حقمدارى، عشق به امام عليه‌السلام، تبعيت و پيروى كامل از رهنمودهاى حضرت حجت(عج) و خيرخواهى به همنوعان و صفا و صميميت و … .
وظايف منتظران جوان
در معارف دينى، وظايفى براى منتظران واقعى حضرت حجت(عج) بيان شده كه از طريق عمل به مجموعهاى از تكاليف افراد بتوانند از چنان شايستگى برخوردار شوند كه در زمره ياران واقعى آن حضرت درآمده و در حد توان و ظرفيت و به ميزان همت و تلاش افراد به فراهم شدن بستر مناسب براى ظهور منجى عالم بشريت كمك نمايند. گرچه مجموعه وظايف منتظران بسيار است اما در اين نوشته، تنها به ذكر چند مورد مهم، كه در شرايط كنونى جامعه اسلامى داراى اهميت است بسنده مىكنيم .
الف. شناخت امام زمان(عج)
يكى از مهمترين و اساسىترين اصولى كه از اركان اصلى مكتب تشيع محسوب مىشود، مساله امامت و آشنايى با امام هر عصر است. به اعتقاد شيعه، در هيچ برهه از زمان، زمين خالى از حجت و انسان بدون امام معصوم نخواهد بود. چرا كه هدايت و رهبرى صحيح و همه جانبه انسان بر اساس تعاليم الهى تنها از طريق پيروى از رهنمودها و روشنگرىهاى امامى ممكن است كه علاوه بر، آشنايى با سنتهاى حاكم بر نظام هستى، از تمامى مصالح بشر و حقايق تعليمات پيامبران الهى آگاه باشد. با توجه به اين حقيقت، يكى از وظايف مهم آحاد جامعه، به ويژه قشر جوان آن است كه در هر عصرى، نسبت به امام و حجت الهى موجود در آن زمان به گونهاى شناخت پيدا كنند كه بر تعاليم مسؤوليتهاى خود آگاهى پيدا كرده و بر اساس آن عمل نمايند. اهميت شناخت امام زمان(عج) در هر عصرى به گونهاى است كه در برخى روايات، عدم كسب معرفت لازم از امام هم‌رديف، بلكه مساوى با كفر و بىايمانى شمرده شده است. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در همين زمينه مىفرمايند: «هر كسى كه بميرد و امام زمان خودش را نشناسد به مرگ جاهليت از دنيا رفته است.»(2) و يا در يكى از ادعيه كه بر آن نيز بسيار سفارش شده است. به همين مساله اشاره شده است: پروردگارا حجت خودت را به من بشناسان چرا كه اگر حجتت را به من نشناسانى من از دين و آئينم گمراه مىشوم.(3) مضمون اينگونه روايات زمانى بهتر روشن خواهد شد كه به پيامدهاى مثبت و منفى يك جامعه، در اثر برخوردارى و عدم برخوردارى جامعه از امام و رهبرى شايسته توجه و دقت بيشترى شود. در طول تاريخ، چه بسيار بودهاند حركتها و يا نهضتهاى عظيم مردمى كه به دليل فقدان رهبر شايسته با شكست مواجه شدهاند و يا پس از پيروزى به جهت افتادن زمام امور در دست زمامداران بىكفايت به انحراف و اضمحلال كشيده شدهاند …
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مىفرمايند: «هر كسى كه بميرد و امام زمان خودش را نشناسد به مرگ جاهليت از دنيا رفته است.»
البته، كم و كيف شناخت امام عصر(عج) با توجه به نياز و توانايى و ظرفيت افراد متفاوت است. مهم اين است كه اين شناخت به گونهاى باشد كه در صورت مواجه افراد با تهديدها و شبههافكنىهاى دشمنان و بدخواهان، در تشخيص راه صحيح و شيوه درست از دچار شدن به گمراهى و انحراف آنها را نجات دهد. وگرنه شناخت كامل و همه جانبه حجتهاى الهى براى افراد عادى با توجه به محدوديت استعدادها و توانايىهاى فكرى غيرممكن است .
ب. پيروى از نائبان امام زمان(عج)
در دوره غيبت كبرى، فقهاى جامعالشرايط به نصب امام زمان(عج) مسؤوليت نمايندگى عام امام(عج) را در استمرار حركت حياتبخش امامت و پاسدارى از احكام و مقررات اسلامى برعهده دارند. بر اين اساس، يكى از وظايف افراد در عصر غيبت، پيروى از رهنمودهاى فقهاى عادل است. چرا كه فقها به دليل آشنايى با شيوههاى صحيح استنباط احكام از منابع اصيل دينى، قادرند تا به پرسشهاى مختلف مردم در زمينه مسائل دينى پاسخ دهند. امام صادق عليه السلام در اشاره به چنين امر مهمى فرمودند: «فقها از سوى ما منصوب شدهاند تا به سؤالات شما پاسخ دهند و شما نيز مؤظف هستيد در شرايطى كه به ما دسترسى نداريد به آنها مراجعه كنيد و بر اساس نظر آنان در چهارچوب احكام الهى عمل كنيد و هرگز حكم آنها را كه براساس موازين شرعى ارائه مىشود، رد ننماييد. چون رد نظر آنان، به منزله رد حكم و نظر ماست و رد نظر ما، به منزله رد نظر و حكم خداوند است.» (4)
امام صادق عليه السلام مىفرمايند: «صاحبالامر(عج) غيبتى خواهد داشت اگر كسى در آن دوره – آخرالزمان- بخواهد ديندار بماند، سخت در مشقت خواهد بود. بنده خالص خدا در آن شرايط بايد تقواى الهى پيشه كند و دو دستى به دين خود بچسبد.»
در همين باره زمانى كه از حضرت مهدى(عج) سؤال كردند كه در دوران غيبت كبرى كه به شما دسترسى نداريم جواب احكام و مسائلى را كه با آنها مواجه مىشويم چگونه به دست آوريم؟ آن حضرت در پاسخ فرمودند: «در پيشامدها و حوادثى كه رخ مىدهد به آشنايان با احاديث ما (يعنى مجتهدان جامعالشرايط كه متخصصان متون دينى و احاديث اهلبيت عليهم السلام هستند) مراجعه كنيد و آنها حجت من براى شما و من حجت خدا بر آنان هستم.»(5) پس، برخلاف نظر نادرست برخى افراد ناآشنا به معارف اسلامى، مسلمانان در دوران غيبت كبرى بدون راهنما نماندهاند كه مجبور باشند با شيوههاى ناصواب متكى به انديشههاى ناقص بشرى و نظريههاى غيرعلمى به حل مشكلات اقدام كنند و در نتيجه، گرفتار معضلات فرهنگى و اقتصادى و اجتماعى فراوان گردند. بلكه در دورانى كه بنابر مصالحى امام معصوم عليه السلام در دسترس همگان نيست مردم موظفاند كه به فقهاى عالم و عادل مراجعه كنند و آنان نيز موظفند بدون كوتاهى و سهلانگارى بر اساس موازين شرعى از طريق مراجعه به آيات قرآن و روايات اهلبيت عليهم‌السلام به همه سؤالات و نيازهاى فكرى و اعتقادى و فقهى و فرهنگى و سياسى و … آنها پاسخهاى مناسبى ارائه دهند .
ج. خودسازى و تهذيب نفس
اصلاح نفس و ترك گناهان و آراستن به فضايل اخلاقى در همه احوال ضرورت دارد. ولى خودسازى و اصلاح نفس در دوره غيبت، كه زمينه لغزش و انحراف و آلوده گشتن به رذايل اخلاقى بيشتر است، از اهميت زيادى برخوردار است .
امام صادق عليه السلام مىفرمايند: «هر كس دوست دارد از ياران حضرت قائم(عج) باشد بايد در انتظار ظهور آن حضرت باشد و در اين حال، به پرهيزكارى و اخلاق نيكو رفتار نمايد.»
امام صادق عليه السلام در اين زمينه مىفرمايند: «صاحبالامر(عج) غيبتى خواهد داشت اگر كسى در آن دوره – آخرالزمان- بخواهد ديندار بماند، سخت در مشقت خواهد بود. بنده خالص خدا در آن شرايط بايد تقواى الهى پيشه كند و دو دستى به دين خود بچسبد.» (6)
به علاوه، چون فراهم شدن زمينه ظهور امام زمان عليه السلام از يك نظر وابسته به وجود افراد خودساخته و آراسته به فضايل اخلاقى است و جز از طريق تهذيب نفس و پيدا كردن پرورش اسلامى نمىتوان در سلك ياران و زمينهسازان حضور آن حضرت قرار گرفت. بنابراين، يكى از وظايف افراد تلاش در راه خودسازى و تهذيب نفس است. بر اين اساس، امام صادق عليه السلام مىفرمايند: «هر كس دوست دارد از ياران حضرت قائم عليه السلام باشد بايد در انتظار ظهور آن حضرت باشد و در اين حال، به پرهيزكارى و اخلاق نيكو رفتار نمايد.»(7) و حتى در توقيعى كه امام زمان(عج) آن را به مرحوم شيخ مفيد نوشتهاند چنين آمده است كه اعمال ناشايست و گناهانى كه از شيعيان سر مىزند، يكى از عوامل طولانى شدن دوره غيبت و محروميت آنها از ديدار امام عليه السلام است .
د. جامعه سازى
از آنجا كه يكى از شرايط مهم رشد ارزشها و فراهم شدن زمينه حاكميت احكام الهى، اصلاح وضع عمومى جامعه است لذا در تعليمات روشنگرانه اسلام اهتمام به وضع جامعه و مبارزه با نارسايىهاى اجتماعى و فساد و كجروىها از طريق امورى چون امر به معروف و نهى از منكر مورد تاكيد قرار گرفته است. به گونهاى كه حتى انسانهاى بىتوجه به امور اجتماعى و مشكلات ساير مردم، خارج از زمره مسلمانان محسوب مىشود: «من اصبح ولايتهم بامورالمسلمين فليس بمسلم.» (8)
در توقيعى كه امام زمان(عج) آن را به مرحوم شيخ مفيد نوشتهاند چنين آمده است كه اعمال ناشايست و گناهانى كه از شيعيان سر مىزند، يكى از عوامل طولانى شدن دوره غيبت و محروميت آنها از ديدار امام عليه السلام است .
علاوه بر اين كه بر اساس روايات اهلبيت عليهم السلام تا آمادگىهاى لازم فكرى و فرهنگى و … در آحاد جامعه براى پذيرش و يارى امام زمان(عج) پيدا نشود، ظهور حضرت محقق نخواهد شد. از سوى ديگر، تحصيل آمادگىهاى لازم نياز به بستر سالمى دارد كه افراد در سايه آن بتوانند به كسب مهارتها و كمالات لازم بپردازند. اين بسترسازى مشروط به احساس مسؤوليت همگانى و مشاركت همه جانبه تك تك افراد در پاكسازى فضاى عمومى جامعه است كه براى انجام كامل و به موقع اين امر نيز مكانيزمهاى زيادى پيشبينى شده است كه مهمترين آنها، اقامه فريضه امر به معروف و نهى از منكر است. يعنى همه افراد جامعه اسلامى موظفند از طريق تحصيل آشنايى كامل با شرايط و احكام آن، به اصلاح نارسايىهاى اجتماعى و حفظ سلامت فضاى جامعه بپردازند تا از اين طريق، اولا: شرايط لازم براى ظهور آن حضرت فراهم گردد و ثانيا، امكان زندگى بر اساس احكام نورانى اسلام در دوره غيبت، ولو به ضرورت ناقص، به وجود آيد.
ه . دعا براى تعجيل فرج
با توجه به نقش و جايگاه مهمى كه دعا در تفكر اسلامى دارد، اگر دعا با شرايط لازم انجام گيرد همچون ساير علل و عوامل موثر در نظام هستى، مىتواند در امور تكوينى تغيير ايجاد نمايد. در بخشى از روايات پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و ائمه اطهار عليهم السلام توصيه شده است كه براى فرج امام زمان(عج) زياد دعا كنيد و از خود حضرت بقيةالله(عج) نقل شده است كه آن حضرت فرمودند: «اكثروا الدعا بتعجيل الفرج فان ذلك فرجكم»(9)؛ براى تعجيل در فرج و ظهور، زياد دعا كنيد چرا كه اين كار موجب فرج و خوشحالى شماست .
بنابراين، از ديگر تكاليف عاشقان امام زمان(عج) درخواست تعجيل فرج آن حضرت است. البته، توجه به اين نكته نيز ضرورى است كه اولا، دعا زمانى به مرحله اجابت مىرسد كه دعا كننده شرايطى را در خود ايجاد نموده باشد كه دعاى او شرايط استجابت را داشته باشد. ثانيا، بايد توجه داشت كه دعا هرگز جاى عمل به وظايف ديگر را نمىگيرد بلكه دعا در صورتى مفيد است كه همراه با عمل به ساير تكاليف دينى باشد .
حضرت بقيةالله(عج) نقل شده است كه آن حضرت فرمودند: «اكثروا الدعا بتعجيل الفرج فان ذلك فرجكم»؛ براى تعجيل در فرج و ظهور، زياد دعا كنيد چرا كه اين كار موجب فرج و خوشحالى شماست .
علاوه بر موارد فوق، پايدارى در راه ولايت اهلبيت عليهم السلام، استقامت در برابر مشكلات و نارسايىها، كمك و مساعدت به همنوعان، تحصيل علم و به دست آوردن تخصصهاى لازم، احياء شعائر اسلامى و پاسدارى از ارزشهاى اصيل و … از جمله مسائلى هستند كه اهتمام به آنها سعادت و سلامت جامعه، به ويژه نسل جوان را تضمين مىكند .
پينوشتها:
1- اصحاب القائم شباب لاكهول فيهم … . بحارالانوار، ج 52، ص 334، ح 63.
2- قال رسولالله صلى الله عليه و آله: من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميتة الجاهلية. اصول كافى، ج 1، ص 377.
3- اللهم عرفنى حجتك فانك ان لم تعرفنى حجتك ضللت عن دينى … همان، ج 1، ص 377، ح 5.
4- اصول كافى، ج 1، ص 54، ح 10.
5- بحارالانوار، ج 52، ص 181.
6- اثباة الهداه، ج 3، ص 422، روايت 14.
7- غيبة نعمانى، ص 200، ح 16.
8- ميزانالحكمة، ج 4، ص 531
9- کمالالدين، ج 2، ص 485 .
برگرفته از سايت :المهدويه
