وظايف شيعيان در زمان غيبت حضرت امام زمان (عج)

به نام خدا

با توجه به تبليغات مسموم مفرضين ومخالفان و با عنايت به وظيفه سنگين شيعيان لازم است در زمينه‌اي مختلف فعاليت‌ها باهوشياري كامل انجام گيرد، يكي از مسائل،وظايف مسلمانان در عصر غيبت امام زمان مي‌باشد.

چكيده:
تحولات روز افزوني كه در زمينه پيشرفت علوم و فنون در قرن اخير و ورودبه هزاره سوم پديد آمده است باعث تفكرات فلسفي و سياسي و اجتماعي در بين جوامع شدهاست باورهاي ديني مردم را دچار شك و ترديد نموده و از نظر شيعيان اين مسأله مطرحاست كه وظايف ما در زمان غيبت حضرت امام زمان چيست؟ به طور كلي شيعه عصر غيبت ازنظر هويت تاريخي و عقايد احكام فرعي و وحدت كلمه و محاسن اخلاقي و حقيقت طلبي وانجام وظايف شرعي و ديني چه وظايف مهمي را بايد به عهده داشته باشد؟ در اين مقالهسعي شده است به عمده‌ترين اين وظايف اشاره گردد.

وظايف شيعيان در عصرغيبت با شيعيان صدر اسلام كه كنار پيامبر (ص) و ائمه طاهرين زندگي مي‌كردند علاوهبر آنكه تغيير نكرده حساس‌تر و سنگين‌تر هم شده است زيرا به هنگام انجام فرائض ووظايف در آن زمان امام و رهبر در كنار آنها به صورت عيني و ملموس بود و امروز درحجاب غيبت است.وظيفه شيعه در عصر غيبت آن است كه بر آنچه از حق و حقيقت به او رسيدهثبات قدم داشته باشد و چنگ بزند به آن حبل متين تا محفوظ بماند اين وظايف عصر غيبتدر قرآن كريم و روايات و سنت پيامبر (ص) و ائمه با الفاظ مختلف مشخص شده است كه بهاهم آن مي‌پردازيم:

1-شناخت امام زمان (عج)
شناخت امام زمان (عج) يكي از اهم وظايف مسلمانان است زيرا وقتي او را بشناسيم و به صفات و خصوصيات آنحضرت آشنا شويم بهتر به وظايف خود به عنوان يك مسلمان مي‌پردازيم. اين شناخت تا آناندازه اهميت دارد كه بنا به قول حضرت پيامبر (ص) و معصومين هر كس بميرد و امامزمان خود را نشناسد چون كسي است كه زمان جاهليت مرده باشد «من مات و لم يعرف امامزمانه مات ميتاً جاهليه » (مجلسي / ج 3 ص 382)

اين شناخت بايد ما رامصون بدارد از شك و شبهه نسبت به وجود آن بزرگوار و ما را از اقوال و اعمال وتبليغات گمراه كننده مدعيان دروغين نجات دهد، «براي چنين شناختي بايد دو نوع معرفتداشت اول شناخت نسبت به شخص امام زمان (عج) از نظر نام و نشان و زندگي و … و دومشناخت صفات و ويژگيهاي آن حضرت (موسوي اصفهاني – ج 1 ص 512)

شناختويژگيها و صفات آن حضرت در زمان حاضر اهميت بسيار زياد دارد. زيرا وقتي شناخت حاصلشد ديگر امام زمان خود را از ياد نمي‌بريم و هر گاه از او ياد مي‌كنيم فقط يك نامدر ذهن ما نقش نمي‌بندد بلكه يك شخصيت كامل باصفات عاليه مجسم مي‌گردد كه حتي نام والقاب ايشان الگو دهنده به شيعيان خواهد بود.

اين شناخت بر ساخت زندگيفردي و اجتماعي تأثير مي‌گذارد و به دلها گرمي مي‌دهد و به همين علت است كه بايددعا كنيم كه : «الهم عرفني حجتك فانك ان لم تعرفني حجتك خللت عن ديني» (كليني / ج 5 /337)

2- انتظار فرج:
شيخ صدوق در كتاب «كمال الدين » به سند خوداز عبدالعظيم حسني روايت مي‌كند روزي بر آقايم محمد بن علي بن موسي بن جعفر بنمحمدبن علي بن الحسين بن ابي طالب وارد شدم و مي‌خواستم كه دربارة قائم از آن حضرتسؤال كنم كه آيا همان مهدي است يا غير او، پس خود آن حضرت آغاز سخن كرد و گفت « ياابا القاسم، ان القائم منا هوالمهدي الذي يجب ان ينتظر في غيبه و يطاع في ظهوره هوالثالث من ولدي» (شيخ صدوق / ج 2/ص 377)

يعني اي ابوالقاسم به درستي كهقائم از ماست و اوست مهدي كه واجب است در زمان غيبتش انتظار كشيده شود و در ظهورشاطاعت گردد و او سومين (امام) از فرزندان من است.

امام خميني (ره) درصحيفة نور مي‌فرمايند : انتظار فرج انتظار قدرت اسلام است و بايد كوشش كنيم تا قدرتاسلام در عالم تحقق پيدا كند و مقدمات ظهور آن انشاء الله تهيه شود.«امام خميني / ج 2/ 198)

براي منتظران موعود آخر الزمان در روايات معصومين چنان مقام ومنزلتي بر شمرده‌اند كه انسان تعجب مي‌كند منجمله شيخ صدوق از قول امام صادق (ع) نقل كرده است : « المنتظر لامرنا كالمتشحط بدمه في سبيل الله » (شيخ صدوق / ج 2 ص 378) يعني منتظر امر (حكومت) ما مثل آن است كه در راه خدا در خون خود غلتيده باشد.

در همان كتاب به نقل از امام صادق (ع) روايت ديگري به اين شرح در فضيلتمنتظران آن حضرت نقل شده است « طوبي لشيعه قائمنا المنتظرين لظهوره في غيبه والمطيعين له في ظهوره اولئك اولياء الله الذين لا خوف عليهم و لا يحزنون » (شيخصدوق / ج 2 ص 375)

يعني خوشا به حال شيعيان قائم ما كه در زمان غيبتشمنتظر ظهور اويند و در هنگام ظهورش فرمانبردار از او آنان اولياي خدا هستند، همانهاكه نه ترسي بر ايشان هست و نه اندوهگين شوند.

انتظار فرج امام زمان (عج) تا آن اندازه با ارزش است كه مقام شيعه را تا اولياء الله بالا مي‌برد و چنانحالتي به انسان دست مي‌دهد كه ترس و اضطراب و اندوه در درون او نخواهد بود و به قولحضرت اميرالمؤمنين (ع) بهترين اعمال در نزد خداوند بزرگ انتظار فرج است.

مرحوم مجلسي از قول حضرت علي (ع) نقل كرده است : « انتظروا الفرج ولاتيأ سوا من روح الله فان احب الاعمال الي الله عزوجل انتظار الفرج» (مجلسي / ج 18ص 126) يعني منتظر فرج باشيد و از رحمت خداوند نا اميد نشوسيد به درستي كهخوشايند‌ترين اعمال نزد خداوند عزوجل انتظار فرج است.

3- تهذيب وخودسازي:
وظيفه شيعه منظر صاحب الزمان خود سازي براي اساس معيارهاي اصلي است،گوهر وقتي پاك شد قابل فيض مي‌شود و انسان وقتي مهذب گرديد شايسته خدمت به حضرتامام زمان مي‌گردد. خودسازي و تهذيب نفس خود به خود انجام نمي‌گيرد اين وظيفه دردوران كودكي و از دامان مادر بايد شروع شود و نظامهاي تعليم وتربيت و جامعه بايدميداني را فراهم سازند كه در بستر آن افراد به سجاياي اخلاقي و معيارهاي اسلاميآشنا شوند و متخلق به صفات نيكو گردند.

در توقيع شريفي از جانب آن حضرتبه شيخ مفيد صادر شده است عامل طولاني شدن غيبت ايشان گناهان و اعمال ناشايسته‌اياست كه از شيعيان آن حضرت صادر مي‌شود « فما يحسبنا عنهم الا ما يتصل بنا عمانكرهه، و لا نؤئره منهم» (النعماني / ج 16 ص 200)يعني تنها چيزي كه ما را از آنان (شيعيان) پوشيده مي‌دارد همان چيزهاي نا خوشايند است كه از ايشان به ما مي‌رسد وخوشايند ما نيست و از آنان انتظار نمي‌رود.

4- پيوند با مقام ولايت:
از حضرت امام محمد باقر (ع) نقل شده كه در تفسير «يا ايها الذين آمنوا اصبروا وصابروا و رابطوا و اتقو الله لعلكم تفلحون» (آل عمران – آيه 200) فرمودند : « اصبروا علي اداء الفرائض و صابروا عدولكم و رابطوا امامكم (المنتظر) » (نعماني ص 199) يعني : بر انجام واجبات صبر كنيد و با دشمنانتان پايداري كنيد و پيوند خود رابه امام منتظر مستحكم نماييد.

پيرو آن حضرت بايد دائم به فكر تجديد وادامه عهد و پيمان با آن حضرت باشد ائمه ما سفارش به بيعت و وفاي به عهد با امامزمان كرده‌اند پيوند دائمي شيعيان با ولايت حجت خدا دائمي و نا گسستني است.هنگاميكه هر روز دعا براي فرج امام زمان مي‌خوانيم و با او تجديد بيعت مي‌كنيم متوجهوظايف خود نسبت به امام زمان مي‌شويم هرگز تن به خواري و بي عدالتي و سستي و ركود وگناه نخواهيم داد و از خود بيگانه نخواهيم شد و هويت خود را از دست نمي‌دهيم.

5- الگو قرادادن آن حضرت:
كسي كه امام زمان خود را شناخت بايدرفتار وكردار اورا سرمشق خود قرار دهد. كلمات، فرمايشات ايشان را آويزة گوش كند. اهداف و آرمانهاي او را بشناسد حتي به معاني و مفاهيم القاب ايشان توجه داشته باشد. اقتدا و تأسي همراه با شناخت ايشان عين اطاعت از فرامين خدا و حضرت رسول الله (ص) است.

وقتي آن حضرت را مظهر عدالت گستري مي‌دانيم، عدالتخواهي را پيشهمي‌كنيم، هنگامي كه مي‌فهميم ايشان زهد پيشه هستند و بي توجه به ماديات،ما نيز آنرا سرمشق قرار مي‌دهيم. زماني كه متوجه مي‌شويم ايشان از وظيفه شناسي و مسؤوليتپذيري و وفاي به عهد خوشحال مي‌شوند آن را الگو قرار مي‌دهيم.

6- تكريمو احترام:
امام زمان (عج) كه رهبري و هدايت ما را به عهده دارد شايسته تكريماست، او را كه دوست مي‌داريم و به او عشق مي‌روزيم براي ما ارزشمند و قابل احتراماست، تنها بزرگواري كه با ذكر نام او همه از جا بلند مي‌شوند و مستحب است اينبرخاستن امام زمان است. حضرت امام رضا (ع) هنگام ذكر نام مبارك ايشان از جا بلندمي‌شدند و دست بر سر مي‌نهادند و مي‌فرمودند: خدايا فرجش را نزديك فرما و قيامش راآسان گردان. (صافي ص 506)

اين برخاستن و تعظيم كردن و تكريك كردن فقطاحترام گذاشتن تنها نيست. بلكه نشانه‌اي از بيسج شيعه است جهت قيام و همراهي و همسوئي ما در احترام گذاشتن به ايشان حرمت نهادن به ارزشهاي اخلاقي است حرمت نهادن بهترويج اعتقادات است. تكريم خوبيها و بزرگواريهاست بزرگداشت امام و مولي و وليشيعيان است.

7-به ياد امام عصر (عج) بودن
حضرت امام زمان (عج) خطاببه شيعيان مي‌فرمايند «انا غير مهملين لمراعاتكم و لا سنين لذكركم» (طبرسي / ج 2 ص 598) ما در مراعات حال شما كوتاهي نمي‌كنيم و يادتان را از خاطر نمي‌بريم.

وقتي آن حضرت به ياد شيعيان است ما نيز به ايشان كه ذخيره هستي و ثمرههمه رسالتها و كمالات و سر چشمه همه خوبيها و خيرات و زيبائيهاست بايد ياد كنيم،وظيفه شيعيان است كه با ذكر نام او و دعا براي سلامتي و فرج و بيان خصال ونيكوئيهاي او هر روز از ايشان ياد كنند هر چه اين ياد آوري همراه با آگاهي زيادترباشد شناخت بيشتر خواهد بود.

8-محبت و دوستي:
در قرآن كريم خداوندفرمود: «قل لا اسئلكم عليه اجرا الا الموده في القربي» (شوري – آيه 23) يعني: بگواز شما جز مودت و محبت خويشاوندانم اجر و مزدي براي رسالت نمي‌خواهم لذا محبت نسبتبه پيامبر واهل بيت اوواجب است اين دوستي سبب ارتباط روحي، رواني و معنوي در راهخداست.

محبت نسبت به حضرت امام زمان (عج) سبب اطاعت همراه با عشق وعلاقه به اوست اين محبت نسبت به معصومين پايه دين است بلكه به قول امام صادق (ع) برابر با آن است « هل الدين الا الحب » (عياشي ج1 / ص 167) دوستي اهل بيت سبباستقرار دين خداوند و جهاني شدن آن خواهد بود.

9-اشتياق به ديدار آنحضرت:
حضرت امام صادق (ع) كه خود را از مشتاقان ديدار جمال امام موعود هستند دردعاي ندبه با سوز و گداز ار اين اشتياق فرازهاي فرواني گفته‌اند « عزيز علي ان اريالخلق و لا تري» يعني براي من دشوار است كه مردم را ببينم و تو ديده نشوي « متيترانا و تراك » كي شود كه ما تو را ببينيم و تو ما را ؟ كسي كه شوق ديدار آن حضرترا دارد جز به ديدار او نمي‌انديشد و هميشه به ياد اوست و در رفتار و اعمال خودرضاي او را مي‌طلبد كه رضاي خداوند در خشنودي اوست.

10-تحقيق و پژوهش:
تحقيق و پژوهش در شناخت ويژگيهاي حضرت امام زمان يكي ديگر از وظايف شيعيان استتا متوجه شود آن كه مايه رستگاري بشريت و گسترش عدالت و ريشه كن كننده ظالمان وستمگران است كيست ؟بايد جستجو كرد كه او چه نقشي در حيات ما دارد. ؟آن كه خداونداين جايگاه رفيع و اين نقش بزرگ را به او عطا فرموده است چه كسي است؟ اين جستجو وتحقيق نوعي تكليف است كه شيعه در دوران غيبت وظيفه دارد كه بنا به تعهدات خويش درمسير اهداف ولايت كه همان غايت رسالت است تلاش كند. زيرا جستجو براي شناخت حضرتامام زمان (عج) به منظور تحقق همان اهداف است.

10-خدمت كردن به امامعصر (عج)
حضرت امام زمان (عج) در جهان حاكمي است عدالت گستر، برقرار كنندهحكومت توحيدي با شايستگيهاي ويژه كه نظير آن در جهان مشاهده نشده است. پيامبرانبزرگي چون حضرت عيسي (ع) در ركاب او جهت خدمت كردن خواهند بود. حضرت امام صادق (ع) مي‌فرمايند : «لو ادركته لخدمه ايام حياتي » (مجلسي / ج 51 ص 148) يعني اگر دوراناو را درك مي‌كردم براي همه عمر خدمت او را مي‌كردم.

وقتي پيامبرانمشتاق خدمت كردن به او هستند وظيفة شيعيان مشخص است كه بايد كمر بسته در خدمت ايشانباشند. زيرا آنان كه در دوران غبيت از جان و دل در خدمت افكار و انديشه‌هاي امامزمان هستند قطعاً در زمان ظهور نيز شايستگي حضور در خدمت ايشان را خواهند داشت.

11-اداي حقوق:
در دعاي ندبه مي‌خوانيم: «واعنا علي تأديه حقوقاليه» ما را در داي حقوق او ياري فرما. حقوقي كه آن حضرت دارند حق هدايت وراهنمايي، حق امامت، مواظبت بر اطاعت از ايشان، نرنجانيدن قلب مباركشان پاسداري ازآرمانهايشان، پرداخت حقوق شرعيه كه اداي اين حقوق به نفع شيعيان است زيرا رعايت اينحقوق دراستحكام بخشيدن به حفظ دين و ايمان شيعيان تأثير مثبت خواهد داشت.

12-تقوا و خودسازي و ساختن ديگران:
در زمره شيعيان حضرت مهدي (عج)بودن با شعار تحقق پذير نيست و بايد انتظار كشيد و در عرصه عمل و تلاش پرهيزكارو متقي بود. اين تلاش با پذيرفتن مسئووليت و بر اساس تقوا و ورع بايد باشد نه بهخاطر هواي نفس و مال و ثروت و مقام و جاه. حضرت امام صادق (ع) فرمودند : « من سرهان يكون من اصحاب القائم فلينتظرو ليعمل بالورع و محاسن الاخلاق و هو منتظر » (مجلسي ج 52 / ص 140)

هر كس مي‌خواهد از ياران حضرت قائم باشد بايدانتظار بكشد و در عين انتظار به تقوا و خوش خلقي رفتار نمايد.

با بيمبالاتي و عدم پرهيز از گناه و خود فراموشي عدم تزكيه نفس و باور نداشتن نمي‌توانخود را ياور هميشه حضرت دانست، شيعه امام زمان (عج) مبادي آداب است، از گناه پرهيزمي‌كند هويت خود را مي‌شناسد، خود را سرباز امام زمان مي‌داند از جان ايثار مي‌كنداز وسوسه‌هاي شيطاني دوري مي‌گزيند. در راه ارزشهاي ولايت از مال و توانائيهاي خودمايه مي‌گذارد و اسير فريبندگيهاي دنيا نمي‌شود.

شيعه امام زمان (عج) علاوه بر خود سازي به آگاه سازي ديگران مي‌پردازد، ديگران را به تقوا دعوت مي‌كنداهل امر به معروف و نهي از منكر است. مي‌كوشد تا جامعه رااصلاح كند و ديگران را بهصلاح و تقوا و تزكيه دعوت كند. رفتار او از نظر شوق و تقوا و تزكيه براي ديگرانالگوست. غافلان را هدايت مي‌كند، بيچارگان را دستگير است، گناهكاران را ارشادمي‌كند و خود را مسئول مي‌داند.

13- پرهيز از شك و ترديد:
از حضرتامام صادق نقل شده است : «… فاياكم و اولئك و الاريتاب انفو عن انفسكم الشكوك وقد حذرتم فأحذروا من الله … » (صدر الاسلام همداني ص 279) پس بپرهيزيد از شكودودلي و ترديد. شكها را از خود برانيد و به تحقيق كه شما بر حذر داشته شديد پس ازخدا پرهيز كنيد….

با توجه به سيطره بي اعتقادي و لا مذهبي در جوامعبشريت و وجود و توسعه مكاتب مادي گرايي و فضل فروشي عالمان غير متعهد و تك بعدي واظهار نظر اشخاص غير متخصص عوامل متعدد سبب تخريب عقايد مسلمانان شده است و آنهارادچار شك و ترديد مي‌كند. البته اگر شك مقدمه‌اي براي تحقيق و شناخت بهتر باشد خوباست ولي اگر شك سبب پشت پا زدن به حقايق ديني باشد مخرب است. پس در صورت بروز شكبايد مسأله را از علماي فاضل و آگاه و مسئوول سؤال كرد و به تحقيق و مطالعه پرداختتا يقين حاصل شود.

نتيجه:
با توجه به تبليغات مسموم مفرضين ومخالفان و با عنايت به وظيفه سنگين شيعيان لازم است در زمينه‌اي مختلف فعاليت‌ها باهوشياري كامل انجام گيرد، يكي از مسائل،وظايف مسلمانان در عصر غيبت امام زمان مي‌باشد.

مهمترين اين وظايف در درجه اول شنلخت نسبت به آن حضرت است هرچه شناخت كاملتر گردد شور و اشتياق و ارادت و محبت شيعه آگاه نسبت به آن حضرتزيادتر مي‌شود آنگاه سفارش شده است به انتظار فرج آن حضرت و آمادگي كامل داشتن كهبايد به تهذيب نفس پرداخت و پويند خود را با ولايت بيشتر كرد و رفتار و كردار آنامام همام را سر مشق قرار داده دائم به ياد ايشان بود كه اين به ياد بودن شوق واشتياق را زيادتر و آتش عشق و محبت به ديدار را شعله ورتر مي‌سازد در نتيجه صبر،خدمت كردن را پيشه مي‌سازد و حقوق ايشان را ادا مي‌كند و از شك و ترديد رهامي‌گردد.

فهرست منابع:

1-قرآن كريم :ترجمه الهي قمشه‌اي

2- امام خميني (ـــ) صحيفه نور مجموعه رهنمودهاي امام زمان ج 20

3- جعفريميرزا محمد تقي عيوز (ـــ) مكيال المكارم ج 2

4- حائري قزويني سيد مهدي (ـــ) سيماي حضرت مهدي در قرآن

5- شيخ عباس قمي ( 1380 ) مفاتيح الجنان

6- شيخ صدوق (ابن بابويه) ابو جعفر علي بن الحسين « كمال الدين، اتمامالنعمه ج 2

7- شيخ مفيد « كلمه الامام المهدي (عج) » / ج 2

8- صدرالاسلام همداني « پيوند معنوي با ساحت قدس مهدوي (تكاليف الانام في غيبه الامام)

9- طبرسي « احتجاج » ج 6

10- عياشي « تفسير قرآن ج 1

11- كليني، محمد بن يعقوب « اصول كافي » ج 5