عمليات کربلای پنج

مختصری از عملیات

ناحيه‌ي‌ مرزي‌ِ استراتژيك‌ شلمچه‌ در منطقه‌ي‌ شمال‌ غربي‌خرمشهر واقع‌ شده‌ كه‌ از جنوب‌ با اروند رود، از شمال‌ با منطقه‌ي‌عمومي‌ اهواز و از غرب‌ با مرزهاي‌ بين‌ المللي‌ ايران‌ و عراق، محصورگرديده‌ است‌. وجود اروند رود در جنوب‌ آن‌، درياچه‌ي‌ ماهي‌ و جزايربوبيان‌، ويژگي‌ نظامي‌ خاصي‌ را در اين‌ منطقه‌ به‌ وجود آورده‌ است‌ وبه‌ خاطر نزديكي‌ جغرافيايي‌ آن‌ با شهر صنعتي‌ بصره‌، از نظركارشناسان‌ نظامي‌، داراي‌ اهميت‌ فوق العاده‌اي‌ بوده‌ است‌. اين‌ منطقه‌نيز همانند ساير مناطق‌ مرزي‌، شاهد هجوم‌ تجاوزكارانه‌ي‌ ارتش‌صهيونيستي‌ عراق و ناديده‌ گرفتن‌ حق‌ حاكميت‌ جمهوري‌ اسلامي‌بوده‌ است‌. رزمندگان‌ سپاه‌ اسلام‌ براي‌ آزاد سازي‌ مناطق‌ تحت‌ اشغال‌و دفع‌ تجاوز دشمن‌ و به‌ منظور دست‌يابي‌ به‌ اهداف‌ والاي‌ خود، اقدام‌به‌ انجام‌ عمليات‌ كربلاي‌ پنج‌ در اين‌ منطقه‌ نمودند.

اين‌ عمليات‌ در تاريخ‌ نوزدهم‌ دي‌ ماه‌ 1365 با رمز مبارك‌ يازهرا(ع) در منطقه‌ي‌ شلمچه‌ و شرق بصره‌ آغاز مي‌شود. رزمندگان‌شجاع‌ سپاه‌ اسلام‌ در مرحله‌ي‌ اول‌ عمليات‌، با هجومي‌ مرگبار وغافل‌گيرانه‌ به‌ قلب‌ دشمن‌، در تاريخ‌ فرداي‌ آن‌ روز، شلمچه‌ را آزادمي‌نمايند و با گسترش‌ عمليات‌ خود، هر لحظه‌ فاصله‌ي‌ خود را بابصره‌ كم‌ مي‌كنند؛ به‌ طوري‌ كه‌ صداي‌ شليك‌ مسلسل‌ها مردم‌ شهر راسراسيمه‌ به‌ خيابان‌ها مي‌ريزد. در دومين‌ مرحله‌ي‌ اين‌ عمليات‌،رزمندگان‌ اسلام‌ با عبور از موانع‌ ايذايي‌ و بسيار محكم‌، هجوم‌ سنگين‌خود را عليه‌ مواضع‌ دشمن‌ شروع‌ مي‌كنند كه‌ پاسگاه‌هاي‌ شلمچه‌،بوبيان‌ و كوت‌ سواري‌ در اين‌ هجوم‌، آزاد مي‌شود. رزمندگان‌ اسلام‌ باهجوم‌ ديگري‌ چندين‌ كيلومتر از جاده‌ي‌ آسفالته‌ شلمچه‌ ـ بصره‌ را آزادمي‌كنند و به‌ عمق‌ مواضع‌ دشمن‌ نفوذ كرده‌، خود را به‌ دژ فولادين‌بصره‌ مي‌رسانند. اين‌ دژ توسط‌ كارشناسان‌ خارجي‌ احداث‌ شده‌ بودكه‌ داراي‌ خاكريزهاي‌ مثلثي‌، هلالي‌، سنگرهاي‌ مستحكم‌ بتوني‌ وموانع‌ ايذايي‌ سنگين‌ بود و ساخت‌ آن‌ پنج‌ سال‌ طول‌ كشيده‌ بود. گاردرياست‌ جمهوري‌ عراق با فرماندهي‌ صدام‌ به‌ منطقه‌ اعزام‌ مي‌شود وبي‌ درنگ‌ پاتك‌هاي‌ سنگين‌ خود را آغاز مي‌كند؛ اما هر بار با تحمل‌شكست‌هاي‌ سنگين‌ وادار به‌ عقب‌ نشيني‌ مي‌شود.

در مرحله‌ي‌ سوم‌ عمليات‌، رزمندگان‌ اسلام‌ از كنار اروند به‌ مواضع‌دشمن‌ در محور نهر جاسم‌ هجوم‌ برده‌، يگان‌هاي‌ سر در گم‌ دشمن‌ را درعمليات‌ گاز انبري‌ گرفتار كرده‌ و تعدادي‌ از آن‌ها را كشته‌ يا زخمي‌مي‌كنند و با عبور از نهر جاسم‌ و تسلط‌ بر پل‌هاي‌ ارتباطي‌، به‌ عمق‌مواضع‌ دشمن‌ نفوذ مي‌كنند. دشمن‌ وحشت‌ زده‌ و دستپاچه‌ متوسل‌ به‌سلاح‌ ممنوعه‌ي‌ شيميايي‌ مي‌شود تا بلكه‌ بتواند براي‌ مدتي‌ كوتاه‌ ازحملات‌ كوبنده‌ي‌ رزمندگان‌ در امان‌ باشد؛ اما مقاومت‌ باور نكردني‌رزمندگان‌، اين‌ سلاح‌ او را نيز بي‌اثر مي‌سازد و سرانجام‌، رزمندگان‌اسلام‌ با نفوذ به‌ غرب‌ نهر جاسم‌ و كانال‌ زوجي‌، خود را به‌ غرب‌درياچه‌ي‌ ماهي‌ مي‌رسانند. شش‌ خط‌ دفاعي‌ دشمن‌ سقوط‌ مي‌كند ومنطقه‌ي‌ عملياتي‌ از كشته‌هاي‌ دشمن‌ انباشته‌ مي‌شود.

سنگینی شرایط دشوار پس از عملیات كربلای 4 ضرورت انجام عملیات دیگری را ایجاب  می كرد. عملیاتی كه پیروزی آن تضمین شده باشد و ضمنا از جنبه نظامی و سیاسی بسیار ارزشمند باشد تا آثار نامطلوب عدم فتح كربلای 4 را جبران نماید. ارزشمند ترین منطقه موجود شلمچه بود كه دشمن در آن مستحكم ترین مواضع و موانع را داشت، به طوری كه عبور از آن ها غیر ممكن می نمود و با توجه به اصول نظامی شناخته شده و محاسبات كمی، ضریب موفقیت بسیار ناچیز بود و بالطبع تضمین پیروزی از سوی فرماندهان عملیات را غیر ممكن می ساخت؛ لیكن ضرورت غیر قابل انكار ادامه جنگ در آن موقعیت و لزوم تسریع در تصمیم گیری پس از عملیات كربلای 4 سبب گردید كه صرفا برای انجام تكلیف و با امید به نصرت الهی، تمامی نیروهای خودی اعم از رزمنده و فرمانده برای عملیات بزرگ كربلای 5 آماده شوند.

هنگام انتخاب منطقه عملیات كربلای 5، آنچه اوضاع را پیچیده تر می كرد، این بود كه:

1-   تنها انجام یك عملیات نمی توانست موثر باشد.

2-   به علاوه عملیات باید با پیروزی توام باشد.

3-   هم چنین سرعت عمل نیز نقش تعیین كننده ای در این عملیات داشت.

دشمن با توجه به اهمیت منطقه، زمین شرق بصره را مسلح به انواع موانع و استحكامات كرده بود و با  رها  كردن آب در منطقه، انجام هرگونه عملیاتی را غیر ممكن ساخته و فضای امنی را برای خود به وجود آورده بود تا بتواند حركت هر نیروی مهاجم را قبل از دستیابی به خط اول خود سركوب كند.

اولین خط دفاعی دشمن دژی بود كه در یك سمت آن سنگرهای بتونی برای استراحت نیرو و در سمت مقابل، سنگرهای دیده بانی و تیربار با مهمات آماده و سنگرهای تانك احداث شده بود. این دژ، دشمن را از موقعیت ممتازی برای اشراف و تسلط كامل بر منطقه برخوردار  می كرد. در پشت خط اول چند موضع هلالی شكل احداث، كه قطر هر یك به 300 الی 400 متر و ارتفاع آن به 5 تا 6 متر می رسید.

در پشت مواقع هلالی، برای تردد و استقرار تانك، جاده ساخته شده بود و به این وسیله تانك می توانست با استقرار روی مواضع مشخص شده، كل منطقه درگیری را زیر پوشش گلوله مستقیم و تیربار قرار دهد.

دومین خط دشمن به فاصله صد متر از خط اول و به موازات آن احداث، و سیل بندی بود به عرض 205 و ارتفاع 4 متر كه دارای موضع پیاده، كانال مواصلاتی و مواضع تانك بود. این سیل بند از جنوب جاده شروع می شد و به سمت اروند ادامه داشت.

سومین خط دشمن، خاكریزی بود به موازات خط دوم و دارای مواضع پیاده و تانك كه در جلوی آن كانال َمتروكه ای به عرض 4 و عمق 2 متر احداث شده بود. چهارمین رده دشمن در پشت نهر دوعیجی قرار داشت و شامل نهر، دژ و چندین موضع هلالی پی در پی، كه بر توانایی دشمن برای مقابله و دفاع می افزود.

پنجمین رده دشمن در پشت نهر جاسم قرار داشت. ضمن آن كه در حد فاصل خط چهارم و پنجم، قرارگاه دشمن، خصوصا قرارگاه تاكتیكی سپاه سوم (مقر فرماندهی لشكر11)، دارای مواضع مستحكمی بود و پدافند مستقل داشت. پس از خط جاسم تا كانال زوجی، مركز توپخانه، لجستیك و عقبه لشكر 11 قرار گرفته بود و رده ششم و هفتم دشمن شامل كانال زوجی و مثلثی های غرب كانال زوجی بود. در منطقه شلمچه، دشمن زمین را به شكل پنج ضلعی درآورده بود. كه از استحكامات بسیار پیچیده ای بر خوردار بود.

اهداف عملیات

منطقه شلمچه به لحاظ اهمیت سیاسی و نظامی آن، به عنوان یكی از معابر وصولی شهر بصره، همواره در زمره اهداف قوای نظامی جمهوری اسلامی ایران قرار داشت. در صورت تسلط بر این منطقه، جمهوری اسلامی می توانست برتری خود در جنگ را به اثبات برساند.

منطقه عملیات

منطقه عملیاتی شلمچه كه در جنوب شرقی شهر مهم بصره قرار گرفته و تقریبا نزدیك ترین محور وصولی به این شهر به شمار می آید، به مناطق و محورهای زیر محدود می باشد:

-از شمال، به آب گرفتگی جنوب زید.

-از شرق، به دژ مرزی ایران و عراق.

-از جنوب، به رودخانه اروند و اروند صغیر.

-از غرب، به كانال زوجی و شهرهای تنومه و الحارثه.

این منطقه از تعداد زیادی نهر، كانال، خاكریز، جاده و …. تشكیل شده است كه همه آن ها در بخش شمالی اروند قرار دارند. هم چنین، آب گرفتگیهای متعددی در این منطقه وجود دارند كه از سوی ارتش عراق به عنوان موانعی در مقابل هر گونه نفوذ قوای جمهوری اسلامی ایجاد شده اند.

استعداد دشمن

منطقه عملیاتی در حوزه پدافندی سپاه سوم عراق بود و سه لشكر 11 پیاده، 5 مكانیزه و 3 زرهی در این منطقه مستقر بودند.

با شروع عملیات، تعداد دیگری از لشكرهای عراق به تدریج در منطقه عملیاتی حضور یافتند. این لشكرها عبارت بودند از:

الف –  پیاده:

-لشكرهای 2، 4، 7، 8، 22، 32، 14، 15، 25، 18، 30، 29، 27، 28، 33، 20 و 35

ب – زرهی:

-لشكر های 6، 10 و 12.

ج – مكانیزه:

-لشكر 1.

د – گارد ریاست جمهوری:

-لشكرهای 1، 2، 3 و6.

در ذیل، تمام یگان هایی كه به منطقه كربلای 5 اعزام شدند، بر حسب تیپ آورده شده است:

الف –  پیاده:

– تیپ های 36، 4، 5، 29، 18، 19، 38، 39، 23، 22، 28، 45، 47، 48، 14، 44، 71، 72، 74، 75، 76، 78، 79، 81، 82، 83، 84، 88، 90، 91، 93، 94، 95، 96، 101، 102، 103، 105، 106، 107، 109، 111، 112، 113، 114، 116، 117، 118، 119، 120، 238، 412، 413، 417، 418، 421، 422، 423، 426، 428، 429، 430، 431، 435، 436، 437، 438، 439، 442، 443، 501 ، 502، 506،  603 ، 604،  605، 701، 702، 703، 704، 707، 801 و 805.

ب – زرهی:

-تیپ های 34، 6، 12، 26، 30، 16، 17، 42، 37 و50 و گردان تانك لشكر 11 پیاده.

ج – مكانیزه:

-تیپ های 27، 8، 20، 15، 25، 24 و 46.

د – گارد ریاست جمهوری:

-تیپ های 4، 5، 6، 7، 8، 16، 17 پیاده، 2 و 10 زرهی، 3 نیروی مخصوص و 11 كماندو.

هـ –  نیروهای مخصوص:

-تیپ های 65، 66 و 68.

و – كماندو:

-تیپ های 1، 2 و 3 ستاد كل، هفت تیپ كماندویی از سپاه های هفت گانه و پنج گردان مستقل كماندو.

ز – توپخانه:

-46 گردان.

قوای خودی

براساس موجودی 200 گردان نیرو، نحوه رزم به شكل زیر طراحی شد:

قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) به عنوان قرارگاه مركزی.

قرارگاه كربلا تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

-لشكر 25 كربلا.

-لشكر 41 ثارالله (ع).

-لشكر 31 عاشورا.

-تیپ مستقل 33 المهدی (عج).

-تیپ مستقل 18 الغدیر.

-تیپ مستقل 48 فتح.

قرارگاه نجف تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء(ص)  هدایت نیروهای زیر را بر عهده داشت:

-لشكر 17 علی بن ابی طالب (ع).

-لشكر 5 نصر.

-لشكر 105 قدس.

-لشكر 155 ویژه شهدا.

-لشكر 21 امام رضا (ع).

-تیپ مستقل 57 حضرت ابوالفضل (ع).

-تیپ مستقل 12 قائم (عج).

قرارگاه قدس تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء(ص)  هدایت نیروهای زیر را بر عهده داشت:

-لشكر 27 محمد رسول الله (ص).

-لشكر 7 ولی عصر (عج).

-لشكر 8 نجف اشرف.

-لشكر 14 امام حسین (ع).

-لشكر 32 انصارالحسین (ع).

-تیپ مستقل 44 قمربنی هاشم (ع).

هم چنین، گردان مستقل 38 زرهی ذوالفقار، تیپ 20 زرهی رمضان و تیپ توپخانه 15 خرداد تحت امر قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) بودند. در مجموع، 24 گردان توپخانه، آماده آتش وجود داشت.

در جریان عملیات نیز قرارگاه عملیاتی نوح و تیپ های مستقل 110 خاتم الانبیاء(ص) و 22 بدر به نیروهای عمل كننده ملحق شدند.

شرح عملیات

در آستانه شروع عملیات، با توجه به محدودیت زمان، آخرین اقدامات شامل جابه جایی و نقل و انتقال نیروها و امكانات، تكمیل بحث مانور عملیات و غیره انجام گرفت و نیروهای زرهی و توپخانه نسبت به ماموریت اصلی و گروه های مواصلاتی برای اجرای آتش و مانور توجیه شدند.

و با توجه به تجارب عملیات كربلای 4، ابهام نسبت به میزان هوشیاری دشمن موجب شده بود كه كلیه تحركات دشمن تا قبل از آغاز درگیری كنترل شود. اجرای آتش كاتیوشا در داخل حوضچه لشكر 41 ثارالله و خسارت های وارده، به میزان حساسیت ها افزود. از سوی دیگر، افزایش تردد خودروهای دشمن به سمت منطقه فاو، این تصور را تقویت كرد كه دشمن قصد حمله به فاو را دارد. اما هم چنان نسبت به میزان هوشیاری دشمن در منطقه شلمچه ابهام و تردید وجود داشت و هیچ گونه نتیجه مشخصی ارایه نمی شد. در این حالت، نیروها در انتظار صدور فرمان حمله از سوی فرماندهی كل در شرق بصره بودند. با توجه به نور مهتاب، ساعت شروع حمله،  2 بامداد روز 19/10/1365 تعیین شده بود. اما نظر به محدودیت زمان برای شكستن خط و پاكسازی و تثبیت آن، مقرر شد كه نیروها با استفاده از نور مهتاب حركت كنند و در پشت مواضع دشمن در انتظار صدور فرمان حمله بمانند.

پس از نیمه شب، كه نور مهتاب منطقه را روشن كرده بود، درگیری در برخی محورها آغاز شد. كه این خود بر نگرانی مبنی بر هوشیاری دشمن افزود: با این كه تا غروب نور مهتاب هنوز زمان زیادی باقی مانده بود، از سوی فرمانده صحنه نبرد، سردار سرلشكر محسن رضایی، در ساعت 1:35 بامداد فرمان حمله با رمز مقدس یا زهرا(س) صادر شد و بدین ترتیب برادران بسیجی و سپاهی یورش خود را به عظیم ترین و پیچیده ترین استحكامات دشمن در شرق بصره آغاز كردند. خبرهای واصله به قرارگاه كربلا حاكی از پیشروی در محورهای مختلف و شكسته شدن خط دشمن بود، از این رو اطمینان به غافلگیری دشمن به وجود آمد و ابهامات مبنی بر عدم امكان شكسته شدن خطوط دشمن نیز بر طرف شد.

پس از اطمینان عبور از خط، تلاش برایپاكسازی،الحاق وتثبیت آغاز شد. و چون الحاق لشكر 25 كربلا به لشكر 31 عاشورا نقش تعیین كننده ای در تصرف پوزه كانال پرورش ماهی و باز شدن عقبه خشكی نیروهای عبور كننده از كانال داشت، مورد تایید قرار گرفت.

هم چنین الحاق لشكر 19 فجر و لشكر 31 عاشورا در منطقه 5 ضلعی نیز حایز اهمیت بود و ضمن این كه ضرورت پاكسازی قرارگاه تیپ دشمن در منطقه 5 ضلعی، همواره به یگان های عمل كننده در منطقه گوشزد می شد. در واقع الحاق یگان های محور 5 ضلعی و محور كانال ماهی و نیز شكستن مقاومت دشمن در قرارگاه فرماندهی تیپ در 5 ضلعی، دو مساله اساسی بود كه فرماندهی قرارگاه كربلا می بایست تدابیر لازم را برای انجام آن اتخاذ می كرد. علاوه بر آن ، منطقه جناح راست عملیات نیز بایستی تثبیت می شد.

دشمن پس از عملیات كربلای 4، براساس این تحلیل كه ایران فعلا قادر به عملیات نیست، توجه خود را به بازپس گیری فاو معطوف كرده بود.

عراقی ها می پنداشتند، ایران در برابر یك تهاجم سنگین در منطقه فاو قادر به مقاومت نیست و تلاش های گسترده دشمن، به ویژه جابه جایی و انتقال نیرو و توپخانه به فاو، تماما حاكی از آمادگی دشمن برای حمله به منطقه فاو بود. اما انجام عملیات در منطقه كربلای 5، آن هم در مقیاس گسترده ، موجب گردید عملیات در فاو منتفی و نیرو و امكانات دشمن به منطقه شرق بصره اعزام شود. در واقع دشمن ضمن غافل گیر شدن نسبت به عملیات شرق بصره از نظر زمان و مكان در مورد تاكتیك ویژه عملیات كه عمدتا معطوف به عبور از منطقه آب گرفتگی و كانال پرورش ماهی و حركت از شمال به جنوب در پشت مواضعش بود، غافلگیر شد.

مرحله اول عملیات:

محور های اصلی تلاش های قرارگاه كربلا، شامل خروج از 5 ضلعی، تثبیت سرپل غرب كانال پرورش ماهی و باز كردن جاده شلمچه بود. هدف از این تلاش ها تصرف منطقه مورد نظر، تامین جای پا و فراهم كردن شرایط برای تثبیت منطقه و هم چنین تحویل خط به قرارگاه های قدس و نجف اشرف بود. تدبیر قرارگاه این بود كه جناح راست منطقه عملیات توسط تیپ 18 الغدیر و لشكر 33 المهدی(عج) تثبیت شود و سرپل غرب كانال پرورش ماهی با الحاق لشكر 41 ثارالله به لشكر 25 كربلا تامین گردد. هم چنین برای خروج از 5 ضلعی، علاوه بر تلاش برای پاكسازی مقر تیپ دشمن درمنطقه و الحاق لشكر 19 فجر به 31 عاشورا، نسبت به الحاق لشكر 31 به لشكر 25 در مثلثی پوزه كانال پرورش ماهی، نیز تاكید می شد، زیرا علاوه بر باز شدن عقبه خشكی نیروهای غرب كانال پرورش ماهی، شرایط را برای پیشروی در عمق، توسط قرارگاه قدس، با تامین جناح راست این قرارگاه، فراهم نماید. هم چنین باز كردن جاده شلمچه توسط لشكر 10 سید الشهدا (ع) – كه شرایط را برای عبور دو قرارگاه قدس و نجف فراهم می كرد – از سوی فرماندهی عملیات دنبال می شد. فشارهای دشمن ابتدا معطوف به باز پس گیری منطقه سرپل غرب كانال پرورش ماهی با تاكید به جناح راست منطقه عملیات و به منطقه سرپل بود. مقاومت قرارگاه تیپ دشمن در منطقه 5 ضلعی و مقابله با الحاق لشكرهای 31 عاشورا و 25 كربلا در پوزه كانال پرورش ماهی نیز بدین منظور انجام می گرفت كه با ایجاد تاخیر در این الحاق بتواند با پاكسازی منطقه سرپل و عقب راندن نیروهای خودی از این منطقه، گسترش عملیات را مهار كند.

مرحله دوم عملیات:

بعد از گذشت 24 ساعت از آغاز حمله، با وارد كردن قرارگاه قدس و نجف به صحنه نبرد، عملیات  شدت گرفت. هدف تشدید فشار بردشمن برای بازشدن جاده شلمچه و گسترش عملیات بود. در مرحله دوم، دشمن كاملا هوشیار بود و نیروهای خودی نیز طی 24 ساعت درگیری مداوم خسته به نظر می رسیدند. به همین دلیل، اهداف مورد نظر تامین نشد. هم چنین  افزایش فشار دشمن در روز دوم و ناكامی در مرحله دوم، موجب گردید تا نسبت به پشتیبانی عملیات توسط نیروی هوایی و هوانیروز اقدام شود. ادامه مقاومت در غرب كانال پرورش ماهی و تلاش برای خروج از 5 ضلعی و باز شدن جاده شلمچه ، هم چنان در تدبیر و تداوم عملیات مورد نظر بود.

در این شرایط، فشار دشمن در غرب كانال پرورش ماهی به شدت افزایش یافت، كه با عقب راندن نیروهای ایران از منطقه سرپل مانع توسعه و تأمین عملیات گردید.

از روز دوم عملیات، با انتقال امكانات و نیروهای دشمن از منطقه فاو، فشار عراقی ها روی عقبه نیروهای ایرانی با افزایش بمباران تشدید شد، به گونه ای كه پیوسته از سوی قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) نسبت به تامین پدافند منطقه، پیگیری و تلاش می شد. تشدید فشارهای دشمن و عدم پیشروی به سمت اهداف مورد نظر، كلیه دستاوردهای مرحله اول عملیات نیز در معرض تهدید قرار گرفت و شب سوم، عملیات در شرایط سرنوشت سازی قرار گرفت.

شرایط ویژه الحاق لشكر 25 كربلا و لشكر 27 محمد رسول الله (ص) در غرب كانال پرورش ماهی، این امیدواری را به وجود آورد كه با توجه به موفقیت یگان های یاد شده در غرب كانال، سرپل در برابر فشارهای دشمن تثبیت شود.

باز شدن جاده شلمچه و فراهم شدن زمینه ورود قرارگاه قدس و نجف به منطقه، به ویژه پیشروی لشكر 8 نجف و لشكر 14 امام حسین (ع) از قرارگاه قدس نیز این مكان  را به وجود آورد كه با توسعه وضعیت از تمركز فشار دشمن در برخی محورها، از جمله در منطقه سرپل غرب كانال ماهی كاسته شود.

پیشروی در منطقه قرارگاه نجف گرچه با كندی صورت گرفت، اما این امكان را به وجود آورد كه با پیشروی تدریجی در منطقه جنوب عملیات، جناح چپ قرارگاه قدس تامین شود. هم چنین جناح راست منطقه عملیات توسط قرارگاه كربلا تثبیت گردد و چنین تدبیر شد كه با اقدامات مهندسی از هر گونه پیشروی دشمن جلوگیری شود تا عقبه یگان های مستقر در غرب كانال از هر گونه تهدید در امان باشند .

در شب چهارم، مجدداً به منظور تكمیل اهداف عملیات، همان مانور دنبال شد و با توجه به وضعیت كلی عملیات، تلاش اصلی بر روی قرارگاه های قدس و نجف متمركز گردید. ورود لشكر 5 نصر به جزیرهبوارین و در هم شكستن استحكامات دشمن، بخشی از موفقیت های حاصله بود.

طی درگیری های شب و روز پنجم، گر چه اهداف مورد نظر كاملا تحقق نیافت، لیكن ناتوانی دشمن از عقب راندن نیروهای اسلام از منطقه سرپل غرب كانال و ممانعت از پیشروی در جاده شلمچه، نشانه ای از امیدواری نسبت به تثبیت منطقه بود.

پیچیدگی زمین، وجود موانع طبیعی، مقاومت دشمن و سایر عوامل موجب شد تا پیشروی در محورهای مختلف با كندی انجام گیرد، از این رو در تدبیر كلی عملیات تاكید بر اقدامات مهندسی، به منظور تثبیت منطقه و هم چنین استفاده از آتش برای در هم كوبیدن مقاومت دشمن، مورد توجه قرار گرفت.

طی شب و روز ششم و هفتم علاوه بر پیشروی در برخی محورها، تلاش قابل ملاحظه ای نسبت به دفع حملات دشمن در غرب كانال پرورش ماهی انجام گرفت. تشدید فشار دشمن و خبرهای واصله برگزاری جلسه فرماندهان دشمن، این احتمال را تقویت كرد كه دشمن در  آستانه تصمیم گیری اساسی می باشد. در واقع تلاش های دشمن طی چند روز و ناكامی در عقب راندن مدافعان ایران اسلامی و یا متوقف نمودن آن ها؛ نشانه ناتوانی دشمن ارزیابیمی شد در چنین شرایطی رژیم عراق می بایست با توجه به ارزش سیاسی – نظامی زمین منطقه، نسبت به بازپس گیری آن تلاش، و تلفات انبوهی را متحمل شود و یا این كهحفظ نیرو را برحفظ زمین ترجیح دهد عقب نشینی كند.

سرانجام پس از هشت شبانه روز نبرد در منطقه شرق نهر جاسم، دشمن به خاطر حفظ نیروهایش از منطقه شرق نهر جاسم عقب نشینی كرد.

ضرورت تعقیب دشمن و پیشروی در عمق منطقه شرق بصره، تداوم عملیات را به عنوان یك اصل اساسی مورد تاكید قرار می داد. ادامه فشار نظامی بر عراق می توانست بر دست آوردهای عملیات و كسب امتیاز و پیروزی سیاسی جمهوری اسلامی در جنگ بیافزاید. اما با عنایت به درگیری طولانی با دشمن و عدم تامین امكانات و تجهیزات مورد نیاز برای ادامه عملیات از یك سو و عكس العمل شدید دشمن از شب دهم عملیات به بعد، باعث شد كه با وجود یك هفته درگیری درنهر جاسم و تصرفسرپل، عملیات متوقف شود تا یگان ها پس از بازسازی و تهیه امكانات مورد نیاز به نبرد ادامه دهند.

نتایج عملیات كربلای 5

عبور از موانع نفوذ ناپذیر دشمن در شرق بصره و حضور در حومه این شهر به گونه ای اهمیت یافت كه متعاقب این عملیات:

-موقعیت سیاسی و نظامی عراق تضعیف شد و در نتیجه حملات گسترده این كشور به مراكز اقتصادی، صنعتی و مسكونی ایران بار دیگر آغاز شد.

-اوضاع جبهه های نبرد به سود قوای نظامی ایران تثبیت شد و سپاه پاسداران یكی از ارزنده ترین تجارب نظامی خود را كسب كرد.

-تلاش های بین المللی برای پایان دادن به جنگ افزایش یافته و به تصویب قطع نامه 598، كه در آن برای اولین بار تا حدودی نظریات جمهوری اسلامی ایران لحاظ شده بود، در شورای امنیت سازمان ملل انجامید.

-حضور گسترده نظامی امریكا و متحدین او در خلیج فارس آغاز شد و یكی از هواپیماهای مسافربری ایران توسط ناوگان امریكا ساقط گردید.

-تعدادی از حجاج بی دفاع ایران توسط رژیم سعودی به شهادت رسیدند.

آخرین آمار انهدام نیروی دشمن از شروع عملیات كربلای 5 تا پس از عملیات تكمیلی كربلای 5 به شرح زیر است:

1-   مناطق و تاسیسات آزاد شده:

-12 كیلومتر پیشروی به طرف بصره و آزاد كردن 150 كیلومتر مربع.

-آزاد سازی پاسگاه های بوبیان، شلمچه، كوت سواری و خین.

-آزاد سازی 14 كیلومتر از جاده آسفالتهشلمچه – بصره.

-آزاد سازی جزایر بوارین، فیاض و ام الطویل.

-آزاد سازی 11 قرارگاه تیپ ارتش عراق.

-آزاد سازی روستاهای خرنوبیه، سعیدیه، حنین، سلیمانیه، هسجان، جاسم.

-عبور از كانال ماهی گیری، نهر دوعیجی و جاسم.

-استقرار در 10 كیلومتری بصره.

-تصرف دریاچه بوبیان و بخشی از كانال ماهی.

2-   تجهیزات منهدم شده دشمن:

-بیش از 80 فروند هواپیما.

-700 دستگاه تانك و نفربر.

-250 قبضه توپ صحرایی و ضد هوایی.

-صدها قبضه انواع ادوات نیمه سنگین.

-1500 دستگاه خودرو.

-400 دستگاه انواع ادوات مهندسی و رزمی.

-مقدار زیادی سلاح سبك و مهمات.

در این عملیات 81 تیپ و گردان مستقل دشمن منهدم و 24 تیپ و گردان مستقل نیز آسیب كلی دیدند و تعداد 40 هزار نفر كشته یا زخمی و 270 نفر نیز اسیر شدند.

بازتاب عملیات كربلای 5

شكستن خطوط و استحكامات و پیشروی در شرق بصره، توانایی ها و قابلیت های نظامی عراق را بار دیگر، زیر سؤال برد، چنان كه روزنامه آبزِرِور چاپ پاریس به نقل از كارشناسان غربی نوشت: «برای اولین بار از آغاز جنگ تاكنون، ناظران و كارشناسان غربی در مورد امكانات دفاعی عراق دچار تردید شده اند.»

هم چنین تاكید بر توانایی نظامی ایران، بخشی دیگری از تحلیل های ارایه شده در رسانه های خبری بود، چنان كه رادیو بی. بی. سی  طی تحلیل در همین زمینه، با توجه به تجربه سپاه درعملیات فاو و عبور از رودخانه اروند، ضمن اشاره به عبور از منطقه آب گرفتگی و كانال پرورش ماهی در عملیات كربلای 5 گفت: «موفقیت ایران در عبور از دریاچه ماهی، یك بار دیگر توانایی ایران در عبور از آبراه ها را نشان می دهد.» هفته نامه نیوزویك نیز ضمن تاكید بر پیروزی ایران در عملیات كربلای 5، بر شرایط پیروزی ایران بر عراق اشاره كرد:

«تهاجم ایرانی ها در نزدیكی بصره، حداقل یك چیز را در خصوص جنگ ایران و عراق تغییر داده و آن این مساله است كه برای اولین بار طی چند سال گذشته، این احتمال را كه یك طرف حقیقتاً بر دیگری پیروز شود، مطرح ساخته است.»

منابع: کتاب جنگ تاریخ تألیف علی اکبر رئیسی، مركز مطالعات وتحقیقات جنگ سپاه.