توجه ویژه به قرآن در ماه رمضان

متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش   ::      1386/6/25

بِاِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي
بینندگان عزیز بحث را ماه رمضان 86 در محضر مبارک برادران و خواهران یزدی هستیم. این بخث را جوری دیگری گوش دهید که دنبال این بحث حرکتی شود در رمضان، یک نهضتی شود نهضت تدبر و نهضت تفسیر. اصلاً قرآن در اهمیتش اینکه قرآن در سوره یونس آیه 61 ،می فرماید:«وَمَا تَكُونُ فِي شَأْنٍ وَمَا تَتْلُوا مِنْهُ مِنْ قُرْآنٍ وَلَا تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلَّا كُنَّا عَلَيْكُمْ شُهُودًا إِذْ تُفِيضُونَ فِيهِ وَمَا يَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ مِنْ مِثْقَالِ ذَرَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ وَلَا أَصْغَرَ مِنْ ذَلِكَ وَلَا أَكْبَرَ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ يونس/61»آیه می‌گوید: به پیغمبر می گوید: پیغمبر، خداوند « كُنَّا عَلَيْكُمْ شُهُودًا يونس/61» خدا شاهد سه چیز است: یک تمام کارهایی که تو می‌کنی. دوم تلاوت قرآن سوم تمام کارهایی که همه امّت انجام می دهند.
یعنی خدا بر سه چیز حضور دارد. کارهای شخص پیغمبر، کارهای همه مردم و تلاوتی که در قرآن داری . تلاوت پیامبر یک کفه ترازو وتمام کارهای مردم و تمام کارهای پیغمبر هم یک کفه ترازو قرار دارد. «وَمَا تَكُونُ فِي شَأْنٍ» بعنی در هر شأنی و مقامی که هستی یا در هر کاری که داری. دوم: « وَمَا تَتْلُوا مِنْهُ مِنْ قُرْآنٍ» قرآنی که می خوانی . سوم: « وَلَا تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلَّا كُنَّا» کارهایی که همه شما انجام می دهید. من شاهد بر تمام اینها هستم. اهمیت تلاوت، چون ماه رمضان ماه تلاوت قرآن است، تلاوت قرآن چقدر مهم است که خداوند وقتی می خواهد بگوید که من حضور دارم، یعنی من برهمه کارهای شما حضور دارم بر همه کارهای پیغمبر حضور دارم بر تلاوتی که تو داری حضور دارم. یعنی تلاوت پیغمبر در برابر همه کارهای پیغمبر است. خیلی ماه رمضان ماه مهمی است. این یک مسئله است.
1. شادی های مثبت و منفی در قرآن
مسئله دوم ما یک شادی مثبت داریم یک شادی منفی. شادی های منفی در سوره رعد آیه 26 داریم. شادی دو رقم است: شادی منفی و بد : سوره رعد آیه 26 می فرماید: .« وَفَرِحُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا مَتَاعٌ الرعد/26». وَفَرِحُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا یعنی بعضی ها شاد هستند به دنیا، ماشینش را عوض کرده، مبلمانش را عوض کرده است. فرشش را عوض کرده است یا خانه اش را عوض کرده است. و دلش خوش است به اینکه خانه اش خشتی بود، آجری بود، سنگ شد. نمی دانم سنگ فلان متر شد یا فلان نوع شد. بعضی ها شاد هستند به دنیا . در سوره توبه 81 یک شادی دیگر داریم. بعضی ها شاد هستند به اینکه وقت جنگ جیم شدند. یا از ایران در رفتند یا جبهه نرفتند و می گویند که خوب شد که جبهه نرفتیم. پسر عمه یا پسر خاله مان یا همسایه مان رفت و الآن ترکش خورده و عضوی از او ناقص شده است. بعضی ها هم شاد هستند به جیم شدن، شادی بد. فرح المخلفون. قرآن می­فرمایید بعضی ها شاد هستند به اینکه جیم شدند و سربازی نرفتند و خوشحال هستند که از زیر مسئولیت در رفتند . سختشان بود مال و جان بدهند. شادی به دنیا ، شادی به فرار ، اینها شادیهای منفی هستند. سوره آل عمران آیه 188 بعضی ها به چی شاد هستند. شاد هستند به چیزهایی که دارند یفرحون مثلاً چند تا پسر دارم چند تا دختر دارم مدیر کجا هستم کدام پست را دارند پس انداز دارم . یحبون بعد هم محبت دارند. خوششان می آید به اینکه حمد و ستایش شوند در برابر کارهایی نکرده اند.. هنوز مهندس نشده خوشش می آید بهشان بگویند مهندس هنوز دکتر نشده بهش می گویند دکتر خوشش می آید قرآن می گوید: «یُحِبُّونَ» یعنی خوشش می آید به کارهایی که انجام نداده اند یک عده ای الکی خوش هستند. خوشش می آید که الکی به او بگویند دکتر یا مهندس یا آیت الله. خوشش می آید که به او بگویند پهلوان یا قهرمان و دلشان به همین چیزها خوش است.
2. دل خوشی به حزب و دسته و گروه
یک فرح منفی دیگر داریم سوره روم آیه32 «مِنْ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ الروم/32 » مقام معظم رهبری امسال را سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی فرمودند .« فَرَّقُوا دِينَهُمْ الروم/32» یعنی در دین و مکتب شاخه شاخه شدند و می فرماید: «كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ» هر دستهای هم خوشحال است. یک عده به اسم عارف ذکر می گویند جیم ها را کنار گذاشته اند یعنی از جیم ها جیم می شوند. از جبهه رفتن جیم می شوند از نماز جمعه جیم می شوند از جماعت جیم می شوند. یعنی از نمازجمعه، جبهه و جماعت جیم می شوند دلشان خوش است که عارف هم هستند. «كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ». اینها شادی منفی است. دلشان به چی خوش است به اینکه کنار فلانی چایی خورده عکس گرفته . اما جمع کردن میراث فرهنگی همیشه خوب نیست چون هر میراث فرهنگی ارزش ندارد که بخواهند جمع کنند.
امام صادق منزل یکی از یارانش رفت و گفت این خانه شما تنگ است خفه نمی شوید؟ ناراحت نمی شوید؟ گفت این میراث فرهنگی است. منزل ابوی است امام صادق گفت : اگر بابای تو فقیر بود تو هم باید فقیرانه زندگی کنی شرایط اون موقع با الان فرق دارد. تو جور دیگر زندگی کن.
3. ارائه الگوهای نادرست از اسلام
من عارفی را دیدم که چقدر خُل بود. روی لباسهایش آش رشته ریخته شده بود و خشک شده بود. ناخن هایش سیاه بود. وارد اتاقی که شد شخصی از جایش بلند شد گفت: این آقا از من الله به الی الله رسیده سیر سلوک رفته و از شخص تعریف کرد. گفتم: آقا اگر دین خروجیش این است من به این دین کافر هستم. اگر فارغ التحصیل دین این آقاست که اینقدر کثیف است. اصلاً من این دین را قبول ندارم. بعد هم اسمش را می گذارند ملامتیه یعنی یک جوری زندگی کنید که مردم بگویند اه اه و وقتی که مردم اه اه گفتند و به تو پشت کردند آنوقت تو به خدا وصل می شوی. راه وصل به خدا از گفتن اه مردم است؟ گاهی وقتها افراد خل می شوند«ف كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ المؤمنون/53» باید مواظب باشیم گاهی انسان دلش به عبادتش خوش است.
بعضی حاج خانم ها هستند صف اول مسجد می نشیند و دلشان به عبادتشان خوش است در ماه رمضان دخترهای جوانی که می­آیند مسجد این حاج خانمها می­گویند: اینها کی هستند اینها مسلمانان ماه رمضان هستند اینها قرتی های خیابان هستند. کلمه قرتی می گوید، کلمه نامسلمان می گوید، کلمه های زشت می گویند. و بعد هم فکر می کند چون هر روز صف اول می نشینند مرغ بهشت هستند. و دلشان خوش است به این سجاده دو کیلویی.
بعضی ها مسجد را ارث پدرشان می دانند و اجازه نمی دهند کسی اذان بگوید و یا پیشنهاد بدهد شاید کسی بار اولش است بیاید مسجد و پیشنهاد بدهد می گویند آقا شما سالی دو بار به مسجد می آیی حالا می خواهی پیشنهاد بدهی؟ نه ممکن است کسی بار اولش باشد که به مسجد می آید و حرف تازه هم برای مسجد داشته باشد. دلمان خوش است، چند هزارتا کتاب داریم یا چند هزار تا شعر حفظ کرده ایم.
4. دل خوشی به عبادات، مایه غرور و نابودی عمل
سوره مومن آیه 83 بعضی ها دلشان به علمشان خوش است. «فَلَمَّا جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَرِحُوا بِمَا عِنْدَهُمْ مِنْ الْعِلْمِ وَحَاقَ بِهِمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُون غافر/83 » یعنی دلش به علمش خوش است. حالا یک لیسانسی یک اجازه اجتهادی. یک علمی دارد « فَرِحُوا » دلش به علمش خوش است. می خواهیم بگوییم قرآن می گوید یک سری مردم الکی خوش هستند دلشان به جماد خوش هستند. ماشین جماد است. مبلمان جماد است. قالی جماد است. خانه سنگی و مرمری و فلان جماد است، بعضی ها به جماد خوش هستند. تو یک انسان هستی و انسان نباید دلش به جماد خوش باشد. بعضی ها دلشان به فرار خوش است. بعضی ها به ستایش ها و تملّق ها دلشان خوش است بعضی ها به مکتب و ایدئولوژی خود دلشان خوش است. بعضی ها به مدرک دلشان خوش است. اینها همه خوشی های منفی هستند .حال اگر بخواهیم خوشی مثبت داشته باشیم چه کنیم؟ قرآن می فرماید: سوره یونس آیه 58 «قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ يونس/58» شادیهای مثبت اگر می خواهید دلتان خوش باشد به اینها خوش باشد: به فضل و رحمت خدا. بعد می گوید: فبذالک یعنی به اینها نه به چیزهای دیگر. حالا فضل خدا چیست؟ رحمت خدا چیست ؟ که ما باید دلمان را به فضل و رحمت خدا خوش کنیم. آیه بعدی می گوید : یا ایها الناس به قرآن دلتان را خوش کنید. بگو جاءتکم موعظ موعظه آمد شفا آمد، هدایت آمد و رحمت آمد. قرآن می گوید من موعظه هستم یعنی اگر خواب هستید بیدارتان می کنم مرضهای تکبر، کفر، حرص، حسد، انحراف. مرض­های روحی را شفا می دهم خوابهایتان را بیدار می کنم، من هدایت هستم، رحمت هستم، بعد می گوید: « بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِكَ فَلْيَفْرَحُوا يونس/58» به رحمت و فضل خدا. اول یک آیه می گوید مثل اینکه می گوید این قرآن موعظه است. موعظه یعنی خواب را بیدار می کند. این قرآن مرض های صدر، کینه و تکبر را از بین می برد. قرآن رحمت است قرآن هدایت است. بعد می گوید اگر می خواهید شاد شوید به اینها شاد شوید. ماه رمضان ماه قرآن است.
5. ماه رمضان، ماه بازگشت به قرآن
ماه رمضان ماه قرآن است و اصلاً پُز رمضان به قرآن است. در دعا می خوانیم «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ البقرة/185». پز رمضان به روزه نیست به قرآن است. راه عملی این صحبت ها، اول که هر کاری بسیج می خواهد وقتی حدیث داریم که جامعه مثل یک انگشت است باید همه انگلشتان متحد شوند تا بتوانند کاری را انجام دهد. همه باید با هم باشند بیست و هشت سال از انقلاب گذشته است هنوز تفسیر قرآن در مسجدها جا نیافتاده است. البته شروع شده است در همین یزد شما ده ها هزار نفر در مسابقه شرکت کرده اند و ده ها هزار جلسه تفسیر در همین یزد شما هست. ولی هنوز زیارت عاشورا بیشتر است نباید از زیارت عاشورا کم کرد. یعنی اگر در تهران 300 جلسه عاشورا هست باید 300 جلسه تفسیر هم باشد. منتهی وقتی هم که می گوییم تفسیر منظور تفسیر 5 تا 10دقیقه ای است. اگر نمی توانید مردم را بخندانید حرفتان را خلاصه کنید. من تقاضا دارم از تمام مدیران اداره ها که به روحانی که نماز می خواند بگویند قبل از سخنرانی آیه ای بخوانند مثلا این آیه چه می گوید. «وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ آيَتَيْنِ الإسراء/12» خدا چه می گوید؟ چرا ما سخنرانی می کنیم. سخنرانی به مقداری که مردم قرآن را بفهمند. « لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ النحل/44»
6. تفسیر قرآن، متناسب با نیاز مردم و جوانان
تفسیر موضوعی نگویید تفسیر موضوعی بیست جلسه راجع به یک موضوع. هر چه پول دارد قالی بخرد همان طور که قرآن نازل شد به هر مناسبتی نازل شد که مناسبتها را شان و نزول می گوییم .مثلا اول مهر آیه علم را بگویید. یا رابطه بین استاد و شاگرد. چه علمی واجب و غیر واجب. شب قدر انا انزلنا را تفسیر کنید. می خواهیم قرآن سر بگیریم از عظمت قرآن بگوییم. یعنی مناسبت داشته باشد. وقتی که یک بچه شش ماه مرده است که روضه حبیب ابن مظاهر را نمی خوانند. اگر پیر مرد مرد باید روضه حبیب ابن مظاهر را خواند. تناسب را حفظ کنید. پس ببینید نه تفسیر موضوعی، این تکه برای روحانیون بود. تفسیر موضوعی برای خواص است. نه تفسیر ترتیبی که این تفسیر می رسد به آیه ای که مخاطب شما الآن گزینه شما نیست. اقوال را نقل نکنید. روحانی باید مانند مادر باشد. مادر غذای های مختلف را می خورد اما شیر را به بچه می دهد. شما اقوال را مطالعه کنید. اما همه اقوال را بیان نکنید. مثلا مهر نماز باید چه اندازه باشد؟ باید گفت : به اندازه بند انگشتی باشد که روز انتخابات انگشت می زنی. نباید گفت: به اندازه یک درهم که فلان مرجع این را می گوید فلانی این را می گویند شخص گیج می شود. اقوال را نقل نکنید. احتمالات را نقل نکیند شاید این طور باشد شاید آن طور باشد. کسی بالای منبر رفت گفت: این آیه شاید این باشد شاید آن باشد جوان پای منبر گفت این خودش هم شک دارد و بلند می شود می رود. «ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ البقرة/2» این قرآن است شکی هم در آن نیست. حرف محکم بزنید بهتر از این است که بیست تا شاید بگویی. شاید ها دل آدم را سرد می کند. 7.کوتاه و گزیده گویی، در تفسیر قرآنخدایا! مزه قرآن را به ما بچشان و توفیق بده به دیگران بچشانیم و آنچه غافل شده ایم از گذشته ما بگذر.
والسلام علیکم و رحمه الله و بركاته