ماه رمضان ظرف نزول قرآن

متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش   ::      1386/6/22

بِاِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي
در این جلسه راجع به ظرف قرآن صحبت می کنیم. هر چیزی قیمتش بیشتر است، در یک ظرف عزیزتری قرارمی دهند. سال، 12 ماه است. نه ماه مثل هم است شوال ، ذی القعده، ذی الحجه، محرم، صفر، ربیع الاول، ربیع الثانی، جمادی الاول، جمادی الثانی. سه تا ماه مهم است ماه رجب شعبان و رمضان. در رمضان مهمترین، شب قدر است. «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ القدر/1» قله زمان شب قدر است. نه ماه مثل هم است سه ماه برجسته گی دارد در این سه ماه رمضان برجستگی دارد. در رمضان شب قدر برجستگی دارد. است. خداوند قرآن را آنجا گذاشته است. «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ القدر/1» ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم.
1- جایگاه ماه رمضان در قرآن
سال دوازده ماه است اسم هیچ ماهی در قرآن نیامده است . تنها اسمی که در قرآن است اسم رمضان است. (رمض) یعنی چه؟ (رمض) یعنی سوزاندن. ماه رمضان یعنی ماه گناه سوزی است انسان باید با تضرع و مناجات و توبه فرار به سوی خدا برود. بعد قرآن کتابی است که وقتی بر قلب پیغمبر نازل شود، می گوید باید در غار حرا خودسازی کند. وقتی خداوند می خواهد به موسی کتاب آسمانی را بدهد می گوید سی شب وعده. و بعد می گوید ده شب تمدید کنید. «وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلَاثِينَ لَيْلَةً الأعراف/142» چهل شبانه روز باید موسی در کوه طور عبادت کند تا روحش آمادی پذیرای وحی را داشته باشد. بعضی آدمهای نادان می گفتند چطور وحی بر ما نازل نمی شود. بابا خیلی کار شده مثل آدمی که سالها تمرین کرده خطاط شده یک آدم تنبل که ازخواب بیدار می شود می گوید چرا ما خطاط نمی شویم. باید گفت جان مادرت. این سالها تمرین کرده که خطاط شده است تو از خواب بلند شده ای و خمیازه ای کشیده ای و حالا می خواهی که خطاط بشوی. خداوند مقام به اولیا می دهد الکی نمی دهد. یک نفر می گفت نمی شود ما امام صادق بشویم گفتم : تو خجالت نمی کشی در بازار به تو سبزی هم نسیه نمی دهند حیا هم خوب چیزیه. من در واقع اگر دعا نبود خجالت می کشم که بگویم خدایا ما را با محمد و آل محمد محشور کن. حیا هم خوب چیزیه. من خجالت می کشم بگویم خدایا من را با بلال محشور کن. آخر بلال بگوید قرائتی تو حیا نمی کنی؟ من کتک خوردم ولی تو پلو می خوری آنوقت می خواهی در قیامت با من محشور شوی؟ منتهی چون به ما گفته اند که دعا کنید: «واحشرنا مع محمد…» چون به ما گفته اند که دعا کن. دیگر اجاز ه داده اند که ما این حرف را بزنیم. در غیر این صورت اگر اجاز ه نبود من باید خجالت بکشم که بگویم خدایا مرا با بلال محشور کن. یعنی من و ابوترابی با هم باشیم؟ او ده سال اسیر بود، میخ در سرش گذاشتند. این مهم است. خیلی جایگزین ها مهم است.
2- خاطره مرحوم ابوترابی از نماز آزادگان
مرحوم ابوترابی در اجلاس نماز گفت حرفهایی دارم می خواهم بزنم. اجلاس از رئیس جمهور، سازمان تبلیغات، دانشگاه آموزش و پرورش از اجلاس نماز چند جمله گفت که رنگها پرید. گفت این اجلاس نماز نیست که شما دارید. ما اجلاس نماز داشتیم: یک روز از طرف صدام گفتند مهره های درشت اسرا را امشب اعدام کنید منتهی نه با تیر بلکه با شکنجه. آمدند و از بین اسرا هفده نفر را بردند که اینها را بزنند تا بمیرند. یکی از آن هفده نفر هم خود ایشان بود. می گفت دو نفر از این هفده نفر را گفتند بایستید بعد چنان زدند به این طرف و آن طرف ابرویشان، چنان با مشت زدند که چشمهایشان افتاد روی موزاییک ها. اصلاً مثل کله پاچه که همیچین که می کنیم مخش می ریزد بیرون، چنان زدند که چشمشان افتاد بیرون. گفتم خوب اینها که مردند. خود ایشان را هم که میخ گذاشتند و کوبیدند در سرش. گفتند خوب این هفده تا با شکنجه امشب می میرند. و رفتند. می گفت ما همه افتادیم، رمق ناله نداشتیم. سفیدی زد، فکر کردیم صبح شده است. در خون خودمان دو رکعت نماز خواندیم بعد دیدیم این سفیدی، سفیدی صبح نبوده است. هوا که روشن شد دو مرتبه نماز صبح را خواندیم. گفت در آن روزی که چشممان از بدن افتاد روی موزاییک، در آن روز ما دو تا نماز صبح خواندیم. خوب حالا بنده بگویم که من بروم کنار ابوترابی یا کنار آزاده ها؟ کل عمر من، الآن من 27 سال است که درتلویزیون هستم. به اندازه آهی که اینها که ترکش در بدن دارند نیست. به هر حال سختی را آنها کشیدند الان ماه رمضان به مهر خورده باید روزه گرفت. بچه ام رنگش پرید. خوب بپرد.
3- شیوه دعوت قرآن برای روزه در رمضان
البته باید کاری کنیم که روزه آسان شود. خداوند خودش که گفته روزه بگیرد با لحن خاصی گفته.يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمْ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ البقرة/183». من راجع با این یک مثل بزنم که البته در ذهنم هست که این مثل را یکبار زده ام. حالا نمی دانم چند سال پیش بوده است چون به هر حال بعد از بیست و هفت سال، ممکن است بعضی حرفها نیاز به تکرار داشته باشند. چون مستمعین عوض می شوند، یعنی در دهه سوم هستیم. بچه ای بیاید. یک بچه رامی خواند، اگر بخواهیم آمپول بزنید بچه می ترسد پزشک 4 حرکت انجام می دهد تا بچه نترسد. اول می گوید پسرم من تو را دوست دارم. تو هم مرا دوست داری؟ یک محبتی انجام می دهد. که وحشت بچه کمتر می شود. بعد دست او را می گیرد یک آمپول می زند و بعد که می بیند بچه می ترسد، می گوید: ببین، همه اینها آمپول زده اند. این که می گوید همه اینها آمپول زده اند، باز از وحشت او کم می کند. چون گاهی وقتها یک کسی می خواهد بپرد توی استخر ولی می ترسد بعد که می بیند همه دوستانش پریدند او هم جرأت پیدا می کند. بعد می گوید این آمپول چند دقیقه بیشتر درد ندارد. أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ كَانَ البقرة/184» قرآن می گوید اول شیوه تبلیغ ، معلمین، امور پرورشی اساتید دانشگاه، طلبه ها، همه شیوه کلاس داری را از آیه قرآن یاد بگیرند. خدا می خواهد بگوید که روزه بگیر. اول می گوید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا البقرة/183» ای کسانی که با من رابطه دارید و به من ایمان دارید. مثل اینکه آدم بگوید پسرم، عزیزم. امام صادق می فرماید: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا البقرة/183 انسان را آماده می کند که انسان روزه بگیرد. یک وقتی می گویی حسن آب بیاور. و یک وقتی هم می گویی پسرم عزیزم. لحن « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا البقرة/183» آرام بخش است. دوم، می گوید: « كُتِبَ عَلَيْكُمْ الصِّيَامُ البقرة/183» آمپول بزن و بعد می گوید چیزی نیست. « كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ البقرة/183» همه آدمها آمپول زدند. همه ادیان آسمانی روزه داشتند، بر همه روزه واجب شد همانطور که به قبل از شما واجب شده بود « قَبْلِكُمْ ». روزه گرفتن فقط برای مسلمانان نیست. بعد می گوید می دانی این آمپول بیشتر از دو یا سه دقیقه بیشتر درد نمی آید. «ایّام معدودات» فقط سی روز است که ناهارت را غروب بخور. اینقدر که آدم نباید با شکمش رودروایستی داشته باشد.
4- روزه داری، تمرین کنترل خواسته های غریزی
بعضی ها اسیر غرب هستند و بعضی ها اسیر شرق هستند و بعضی هم اسیر شکمشان هستند. شکم می گوید آب می گوید بله قربان. می گوید نان می گوید بله قربان. یعنی اینقدر بله قربان گوی شکم؟ حضرت رفت گوشت بخرد در دکان قصابی دیدی که پول همراهش نیست. رفت. قصاب گفت چرا گوشت نخریدی؟ گفت: متوجه شدم که پول در جیبم نیست. گفت آقا خواهش می کنم گوشت بگیرید و فردا پولش را بدهید. گفت عوض اینکه به تو بگویم فردا پول. به شکمم می گویم فردا گوشت. یک حدیثی داریم که نمی توانم در تلویزیون بگویم چون زشت است مقداری که زشت نیست را می خوانم. هر که هدفش شکمش باشه نرخش …. . حضرت امیر می فرماید: بعضی از انسان ها مثل الاغ هستند. «همها علفها»، علف همان علفی است که ما می گوییم. شکم پرستی،
تنور شکم دم به دم تافتن *** مصیبت بود روز نایافتن
اگرمردم اهل روزه باشند، محاصره اقتصادی مردم را از پا در نمی آورد. می گویند گندم نمی دهیم، خوب یکخورده کمتر می خوریم. اصلاً ناهار را حذف می کنیم و صبحانه و غروب می خوریم. مگر می میریم؟ چراغ گاز را می آورند روی شمعک. دیگر ما که از چراغ گاز کمتر که نیستیم که. « أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ البقرة/184» یعنی سی روز است. پنج دقیقه درد می کند. بعد می گوید اگر جایش بیش از پنج دقیقه درد آمد و سخت بود، دیگر آمپول نمی زنیم و قرص آن را برایت می نویسم. «فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا البقرة/184 » اگر مریض بود، « أَوْ عَلَى سَفَرٍ البقرة/184» یا مسافر بود، دیگر آمپولی نیست، «أٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ البقرة/184» یعنی قرصش را می دهیم. ببین خدا چه جوری با ما صحبت می کند. ما چه جوری صحبت می کنیم؟ انسان باید روزه بگیرد. هر کسی روزه نگیرد… این طور نیست آقا. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا البقرة/183» اول محبت. « كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ البقرة/183» دوم ادیان دیگر هم روزه داشتند. «ایّام معدودات» سوم چند روز بیشتر نیست. «فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا البقرة/184 » اگر مشکل بود جایگزین هم دارد تو مومن هستی مشکل نیست. تو مومن هستی همه دین و روزه داشتند بابا چند روز بیشتر نیست. بابا اگر مشکل بود جایگزین دارد. لحن را ببین که چقدر قشنگ است. این رقمی باید بچه را تربیت کرد خیلی چکشی برخورد کردن درست نیست. یعنی وقتی خدا می گوید روزه بگیرید، عین آمپول زنی است که می خواهد به بچه بگوید آمپول بزن. و بعد می گوید می دانی چه وقتی است؟ «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ… البقرة/185».
5- سخنان پیامبر اکرم(ص) در پایان ماه شعبان
بهترین وقت شهر رمضان است ماه رمضان بهترین ماه است. خطبه شعبانیه جمعه آخر شعبان. حضرت فرمود: می دانید چه ماهی می آید؟ «قد اقبل علیکم شهر الله» شهر الله است. این ماه، ماه خداست نفس کشیدن سبحان الله است، خوابیدن عبادت است. یک آیه قرآن خواندن ثواب یک ختم قرآن دارد. دعا مستجاب است . رحم کنید به بچه ها و کارگرها. بیست و پنج سال است که من این حرف ها را گفته ام کسی گوش نداده است حالا هم می گویم کسی گوش ندهد. چوب سفت را آنقدر باید تبر زد تا بشکند. ما باید برنامه ریزی مان طوری باشد که روزه گرفتن آسان باشد. هیچ مشکلی نیست. الان در تهران و شهرهای بزرگ نان را نگه می دارند در فریزر و بعد گرم می کنند و می خورند. هیچ مشکلی نیست که الآن در ماه رمضان روزها نانواها تعطیل باشند. چون نانوا می گوید من نمی توانم در کنار تنور روزه بگیرم و اذیت می شوم می گوید خوب شب ها پخت کن. بعد افطار پخت کن هر کسی که می خواهد شب نان بگیرد. حالا چه اشکالی دارد مردم سی روز نان تازه نخورند. اما نانواهای کشور همه روزه بگیرند. البته خیلی ها روزه می گیرند ولی بعضی هایشان می گویند ما نمی توانیم روزه بگیریم. خوب ما کمکشان می کنیم. آموزش و پرورش می تواند برنامه هایش را جوری کند که در ماه رمضان دختر بچه ها که به سن تکلیف رسیده اند و می خواهند روزه بگیرند جست و خیز و ورزش آنها را در ماه رمضان حدف کند. آخر بچه می دود و تشنه اش می شود بعد که به خانه می آید مادر می بیند و می گوید الهی قربانت بروم بیا. نه آقا به آموزش و پرورش بگو که جست و خیز را در ماه رمضان کم کند، کاری ندارد. در مورد کارگرها هم می شود برنامه را طوری درست کرد که مشکلی پیش نیاید. ببینید می شود که برنامه را درست تنظیم کرد. ما گاهی وقتها روی میخ می نشینیم و می گوییم: آخ. خوب بلند شو و در آن طرف بنشین. باید تغییری در ساعت و کار و برنامه داد، تا بتوان روزه گرفت. در یک کنفرانس نشسته بودیم، قاری دیر کرد. دیدم جمعیت نشسته اند، گفتم من سخنرانی می کنم تا قاری بیاید. همه خندیدند گفتند: رسم است… گفتم آخر چه کار به رسم داریم؟ این همه جمعیت که همه آدمهای مهمی هم بودند خوب جلسه افت می کند استفاده کنیم از جلسه. شهرداری از زباله ها بازیافت می کند. باید از عمر مردم استفاده کرد. شهر رمضان انزل فیه قرآن ماه رمضان قرآن نازل شد. قرآن چه کتابی است؟ نور و برهان استدلال است. موعظه بینه است. «هُدًى لِلنَّاسِ البقرة/185 » برای هدایت همه آمده است. ماه رمضان چه ماهی است؟ خیلی ماه خوبی است. یک پیشنهاد: امام سجاد دعایی در آخر رمضان دارد. به نام دعای خداحافظی با ماه رمضان. این دعای خداحافظی را شما در اول ماه رمضان بخوانید.
6- توجه به دعای امام سجاد در پایان رمضان
خیلی اثر دارد. امام در دعا می فرماید: خداحافظ ای ماهی که نیامده منتظرت بودم. خداحافظ ای ماهی که نرفته دلتنگت شدم. خداحافظ ای ماهی که چقدر خداوند در تو گناه کاران را بخشید. «ما اکثر اتقاعک» چقدر بخشیده شدند مردم در تو. خداحافظ ای شب قدر. مثل مادری که جوانش می خواهد به جبهه برود و دیگر او را نمی بیند خداحافظی می کند. ای عید اولیاء خدا. خداحافظ ای ماهی که آدمهایی که حالیشون نبود گفتند بد شد اومد. خداحافظ ای ماهی که اولیا خدا از رفتنت غمناک شدند. نماز در تو قبول شد. اینها بلوغ می خواهد. عبادت هم بلوغ می خواهد. مثل شهوت که بلوغ می خواهد. شما به یک بچه 5 ساله بگویید بستنی می خواهی یا عروس؟ می گوید بستنی. یک بستنی را به اندازه سی تا عروس دوست دارد. عبادت برای ما لذت ندارد چون ما ذکام هستیم شامه را از دست داده ایم. عبادت هم در کنار بعضی ها لذت دارد. عبادت هم در نزد بعضی ها لذت دارد. عبادت در نزد ما لذت ندارد چون ما زکام شده ایم. یعنی از بس که گناه کرده ایم زکام شده ایم. آن شامه ی خود را از دست داده ایم.
7- توجه به خمس و زکات در ماه رمضان
ماه رمضان چه کنیم بهترین کار لقمه ها را حلال کنیم. گاهی اوقات مسجد رفتن و نماز خواندن اینها یک قدم است. لقمه ها حلال است خمس می دهید یا نه در این ماه سه حدیث در 20 ثانیه می خوانیم:
امام جواد فرمود به شیعیان بگویید من امام جواد هستم ضامنم اگر خمس بدهید مال کم نشود.
امام کاظم فرمود اگر خمس و زکات ندهید خدا جوری زندگی شما را تاب می دهد که دو برابرش را در راه باطل خرج کنید. هر جا مالی سوخت زکات نداده اید.
امام رضا فرمود می خواهید خمس نمی دهید، ندهید. اما ما اهل بیت به آن دعا نمی کنیم. خدا به پیغمبر می فرماید: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً التوبة/103» از مردم صدقه بگیر، خمس و زکات و صدقه بگیرد « تُطَهِّرُهُمْ التوبة/103» مردم را پاک کنید. مادر یا پدری که بچه ات را دوست داری لقمه حلال بدهید. خدا یک بارندگی فرستاد امسال گندم ها خوب شد. خوب زکات بدهید. خدا می توانست به شما باران ندهد. اصلاً سهم خدا را بدهید. همه گندم که برای تو نیست. خورشید سهم ندارد؟ اگر خدا به شما مال داد. گندم داد زکات بدهید مال خورشید و سهم باران را بدهید. خدا نمی توانست این یک دانه را آفت زده بکند. یک دانه داده ای یا چند تا خوشه داده ای نمی خواهی یک کیلو یا 15 کیلو به فقرا بدهی؟ در روستای شما فقیر نیست؟ فکر می کنی از خودت است؟ فکر می کنید عقل خودت است؟ یا زرنگی خودت است؟ از تو زرنگ تر نیست که فقیر باشد. در سالهای قبل که تو زرنگ تر از امسال بودی. دیدی به تو ندادیم. در عبادت ها تنها عبادتهایی که خداوند گفته پیغمبر تشکر کن تشکر گرفتن از زکات است. نگفته از اینهایی که نماز می خوانند یا به مکه رفته اند تشکر کن. یا از اینهایی که به جبهه رفته اند تشکر کن. می گوید: « وَصَلِّ عَلَيْهِمْ التوبة/103». « إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ التوبة/103» قرآن می گوید: تشکر تو آرامش است.
8- تشویق افراد خیّر در ماه رمضان
افراد خیر را تشویق کنید. اسم افراد خیر را عوض نکنید. حالا یک کسی یک کاروانسرا یا یک پاساژی ساخته به نام پدر بزرگش این را عوض نکنید. حتی به اسم شهید. خوب می گوید من اینجا نوشتم به نام پدر قرائتی شما برمی دارید اسم یک شهید را روی آن می گذارید. از اسم شهید تجلیل کنید منتهی در یک جای دیگر. اسم های دیگران را عوض نکنید بگذارید مردم به نیاکان خودشان دلخوش باشند. افرادی هستند که اگر بداند که اسم پدر بزرگش یا اسم فامیلش است حرفی ندارد ولی اگر بداند…. تشویق کنید نام مردم را . افراد خیر را باید تشویق کرد.«وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ مريم/41» نام ابراهیم را گرامی بدار.«وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ مريم/16» خدایا تو رو به حق قرآن مزه قرآن را به ما بچشان تا قرآنی بشویم (الهی آمین). مزه اهل بیت را به ما بچشان تا عاشق اهل بیت بشویم(الهی آمین). بین ما و قرآن و اهل بیت جدایی میافکن (الهی آمین). خدایا هر چی در ماه رمضان برای بندگان خوبت مقدر می کنی برای ما هم مقدر کن(الهی آمین). ما گریه می کنیم که چرا فدک که حق زهرا بود را ندادند خودمان هم حق امام را نمی دهیم فرقی نمی کند. لقمه ما را حلال کن (الهی آمین). دل را از هر رقم کینه پاک کن(الهی آمین). در ماه رمضان باید دل را از کینه پاک کرد مثل لیوانی که داخلش پشه باشد شیر و آب داخل آن نمی ریزید پس دل را باید از کینه پاک کرد. خدایا قلب ما را بی کینه و سلیب قرار بده (الهی آمین).
والسلام عليكم و رحمة‌الله و بركاته