به نام خدا
بررسی تاریخچه و جزییات انقلاب مخملی یا کودتای نرم، مقاله مفصلی را می طلبد که در جای خود بسیار جذاب خواهد بود ولی از آن جا که این موضوع اکنون برای ایرانیان کاملاً ملموس شده است، پرداختن به مفاهیم پایه و مباحث نظری را به اهلش واگذاشته و به سراغ موردی و تطبیقی انقلاب های مخملی با رویدادهای اخیر کشور می رویم.
آن چه واضح است، با دقت در تعالیم ۱۹۸ گانه و مقایسه آن با جمهوری اسلامی و دقت در تقلیدهای مضحک داخلی آن، عدم کارآیی این تعالیم برای سرنگون کردن جمهوری اسلامی است. اساساً تصور کارآیی این شیوه ها در جمهوری اسلامی فقط مخصوص عده محدودی می تواند باشد که در توهم بوده و یا در دنیای مجازی ذهنی خود زندگی می کنند. بحمدالله جمهوری اسلامی علیرغم همه ضعف هایی که برای یک کشور تازه استقلال یافته طبیعی به نظر می رسد، هم از نظر فرهنگ اجتماعی و عمومی و هم از نظر ساختار سیاسی و تشکیلاتی کاملاً مستحکم و آسیب ناپذیر است. البته ناگفته نماند این موارد قطعاً در برابر یک حکومت دیکتاتور کارآیی خواهد داشت و کشورهایی نظیر کشورهای عربی و آسیای میانه و جنوب شرق آسیا که به طور سنتی به طور دیکتاتوری اداره می شوند، به شدت در برابر چنین آموزه هایی آسیب پذیرند.
بررسی تاریخچه و جزییات انقلاب مخملی یا کودتای نرم، مقاله مفصلی را می طلبد که در جای خود بسیار جذاب خواهد بود ولی از آن جا که این موضوع اکنون برای ایرانیان کاملاً ملموس شده است، پرداختن به مفاهیم پایه و مباحث نظری را به اهلش واگذاشته و به سراغ موردی و تطبیقی انقلاب های مخملی با رویدادهای اخیر کشور می رویم. با این حال مجبورم در ابتدا به این موضوع اشاره کنم که انقلاب های نرم یا ساکت، شیوه ای برای مبارزه مسالمت آمیز است که در مراکز آکادمیک و اندیشکده های غربی مخصوصاً امریکا به طور مبسوط مورد مطالعه قرار گرفته و در کشورهای گوناگونی نیز از جمله شوروی سابق و کشورهای تازه استقلال یافته از جمله گرجستان، اوکراین و قرقیزستان اجرا شده است.
نظریه پرداز اصلی این تفکر، آقای جین شارپ (Gene Sharp)، دکتر فلسفه و استاد علوم سیاسی چندین دانشگاه امریکا و عضو ارشد اندیشکده آلبرت اینشتین می باشد که از اواسط قرن بیستم نظریه خود را تبیین و بسط داد و معروف ترین کتاب وی تحت عنوان «از دیکتاتوری تا دموکراسی» (From Dictatorship to Democracy) است که در سال ۱۹۹۳ یعنی حدود ۱۶ سال پیش منتشر شده است.
این کتاب که خلاصه ای از مبانی نظری و بیشتر با رویکردی عملی، آموزه های کودتای نرم را بیان می کند توسط موسسه آلبرت اینشتین به منظور استفاده «مبارزان راه دموکراسی» در رژیم های به زعم ایشان دیکتاتوری، به زبان های مختلف از جمله فارسی ترجمه شده و در دسترس کاربران اینترنتی قرار داده است ! (اینجا). این کتاب حدود ۷۰ صفحه و شامل ۱۰ فصل و یک پیوست می باشد که عناوین فصل های آن به این شرح است:
فصل اول – مواجهه واقع بینانه با دیکتاتورها
فصل دوم- خطرات مذاکره
فصل سوم – قدرت از کجا می آید؟
فصل چهارم – دیکتاتوری ها ضعف هایی دارند
فصل پنجم – بکارگیری قدرت
فصل ششم – ضرورت برنامه ریزی استراتژیک
فصل هفتم – برنامه ریزی استراتژی
فصل هشتم – کاربرد مبارزه طلبی سیاسی
فصل نهم – فروپاشاندن دیکتاتور
فصل دهم – زیربنای دموکراسی پایدار
هر فصل چیزی بین دو تا ۱۵ صفحه است که در آن به طور کاملاً عملگرایانه مباحثی مطرح شده و آموزه های گوناگونی بیان شده است. این دستور العمل حقیقتاً بطور کارآمدی نگاشته شده و به نظر نمی رسد هیچ دیکتاتوری توان مقابله بدون زحمتی با آن داشته باشد. این کتاب به زبان های مختلفی از جمله: آمهاریک (اتیوپی)، عربی (کشورهای عرب زبان)، آذری، بلاروس، برمه، چین (برمه)، جینگ پاو (برمه)، کارن (برمه)، مون (برمه)، چینی (رسمی ساده)، چینی (رسمی تجاری)، انگلیسی، فارسی، اندونزیایی، خمری (کامبوج)، قرقیزی، پشتو، روسی، صربی، اسپانول (کشورهای امریکای لاتین)، اوکراینی، تبتی، تیگریگنا (اریتره)، ویتنام.
از همین ترجمه های رسمی می توان فهمید که کشورهای هدف کاملاً مشخص هستند.
در پیوست کتاب ۱۹۸ اقدام عملی پیشنهادی برای سرنگونی یک دیکتاتور شماره گذاری شده است. با مطالعه این موارد می توانیم پی ببریم که عزیزان اصلاح طلب از ۱۲ سال پیش تا کنون بر اساس چه دستور کاری پیش می رفتند و آن قدر جوانمرد نبودند که لااقل منبع علمی و عملی اقدامات خود را فاش کنند. اکنون می توان بیش از هر وقت دیگر به صحت این ادعا پی برد که گروهی از سیاستمداران داخلی نه به سیاستمدار بلکه به عنوان چریک سیاسی، اولاً جمهوری اسلامی و نظام ولایت فقیه را نظام دیکتاتوری فرض کرده و ثانیاً خود در سمت پیاده نظام ارتش های سیاسی امریکا، در پی سرنگونی جمهوری اسلامی بوده اند.
جالب بود که ترجمه فارسی کتاب مذکور فاقد پیوست بود و پس از جستجو در سایت انستیتو اینشتین به پیش نویس ترجمه فارسی آن که به طور اضطراری برای استفاده عزیزان در سایت قرار داده شده برخوردم. در ابتدای آن چنین آمده است:
با هم تعالیم آقای جین شارپ را با نگاهی به تقلیدهای مضحک داخلی آن مرور می کنیم:
این تاکتیکها از این قرار هستند:
شیوه های کنش خشونت پرهیز
– اعتراضی و اقناعی
بیانیه‌های رسمی
سخنرانی‌های عمومی
نامه‌های اعتراضی یا حمایتی
اعلامیه توسط ارگان‌ها و موسسات
بیانیه‌های عمومی امضاء شده
اعلام جرم
طومار ارتباط گیری گسترده‌تر با مردم
شعار، کاریکاتور، نماد
پرچم، پوستر، نامه سرگشاده
بروشور، جزوه، کتاب
روزنامه و نشریه
صفحه، رادیو، تلویزیون
الف، نوشتن شعار روی زمین و در هوا (با استفاده از هواپیما و بالون)
ب، فرستادن پیام‌های گروهی (اینترنتی و تلفنی) و ایمیل این شیوه اولین بار به وسیله جنبش خشونت پرهیز علیه رژیم میلوسویچ به کار گرفته شد.
نمایندگی‌های گروهی
هیات‌های نمایندگی
جوایز تحقیرآمیز
لابی گروهی
صف‌آرایی اعتراض آمیز
انتخابات نمایشی سخره‌آمیز
اقدامات نمادین همگانی
استفاده از پرچم و رنگ‌های نمادین
نمادپوشی (پوشیدن نمادهای خاص(
دعا و عبادت
ارائه اعتراضی و نمادین اشیا
تظاهرات لختی
از بین بردن دارایی خود
استفاده نمادین از چراغ
نمایش/ نشان دادن پرتره و عکس صورت
نقاشی اعتراضی
استفاده از اسامی و علایم جدید
صداهای نمادین
استرداد نمادین
حرکات و ژست‌های توهین آمیز
فشارهای فردی
ایجاد مزاحمت برای مقامات
دست انداختن مقامات
ابراز همبستگی با همباوران و همرزمان
موزیک و شب‌زنده‌داری
درام و موزیک
شوخی‌های هزل‌آمیز و مطایبه
اجرای نمایش و برگزاری کنسرت
آوازخوانی
حرکات دسته جمعی
راهپیمایی
کارناوال اعتراضی
دسته‌های مذهبی
سفر زیارتی
کاروان موتوری
ادای احترام به رفتگان
عزاداری سیاسی
مراسم تشییع تمسخرآمیز
مراسم تدفین نمایشی
همایش و تجلیلی در گورستان‌ها
گردهمایی‌های عمومی
گردهم‌آیی‌های اعتراضی یا حمایتی
ملاقات‌های اعتراضی
ملاقات‌های اعتراضی با لباس مبدل
جلسات خود‌آموزی
عقب‌نشینی و کناره‌گیری
ترک کردن
سکوت کردن
محکوم کردن قدردانی‌های رسمی
پشت کردن
– عدم همکاری اجتماعی
طرد کردن
بایکوت اجتماعی عام
بایکوت اجتماعی خاص
پرهیز جنسی
بی‌اعتنایی و انزوای ارتباطاتی
محجور کردن
شرکت نکردن در برنامه‌های عمومی، بی‌اعتنایی به رسوم و عدم همکاری با سازمان‌ها
تعلیق فعالیت‌های ورزشی و اجتماعی
بایکوت امور اجتماعی
اعتصابات دانشجویی
نافرمانی اجتماعی
بیرون آمدن از نهادهای اجتماع
کنار کشی از سامانه اجتماعی
در خانه ماندن
عدم همکاری کامل فردی
بست نشستن
ناپدید شدن گروهی
مهاجرت‌های اعتراضی
– عدم همکاری اقتصادی (تحریم)
اقدامات مصرفکنندگان
تحریم کالا از طرف مصرفکنندگان
عدم مصرف کالاهای تحریم شده
ساده زیستن
به تعویق انداختن اجاره
نپرداختن اجاره
تحریم کالاها در سطح ملی
تحریم کالاها در سطح جهانی
اقدامات کارگران و کارفرمایان
تحریم از طرف کارگران
تحریم از طرف تولید‌کنندگان (اقدام واسطه‌ها)
تحریم از طرف تهیه‌کنندگان و تحویل‌دهندگان
اقدام از طرف صاحبان و مدیران
تحریم از طرف بازرگانان
عدم فروش یا اجاره ملک
ممانعت
امتناع از همیاری‌های صنعتی
اعتصاب عمومی بازرگانان
اقدام از طرف صاحبان منابع مالی
بیرون کشیدن پول از بانک
خودداری از پرداخت دستمزد، شهریه و مالیات
خودداری از پرداخت بدهکاری‌و بهره
قطع بودجه و اعتبارات
خودداری از دریافت عایدی یا سود
خودداری از قبول پول دولتی
اقدام از طرف دولت
تحریم داخلی
درست کردن لیست سیاه برای بازرگانان
تحریم از طرف فروشندگان بین‌الملل
تحیم از طرف خریداران بین‌الملی
تحریم بین‌المللی بازرگانی
– عدم همکاری اقتصادی ( اعتصاب)
اعتصاب نمادین
اعتصاب اعتراضی
دست از کار کشیدن به طور محدود
اعتصاب کشاورزی
اعتصاب دهقانان
اعتصاب کارگران مزارع
اعتصاب گروه‌های ویژه
خودداری کارگران تحت فشار از ادامه کار
اعتصاب زندانیان
اعتصاب صنعت‌گران
اعتصاب حرفه‌ای
اعتصاب صنعتی
اعتصاب عناصر کلیدی یک سازمان
اعتصاب صنعتی
اعتصاب از سر همدردی
اعتصابات مشخص
اعتصاب جنبی
اعتصاب بزرگ
اعتصاب برای کند کردن کار
اعتصاب برای به دست گرفتن زمام امور
سر کار نرفتن به علت «بیماری»
اعتصاب استعفایی (به وسیله استعفا اعتصاب کردن)
اعتصاب محدود
اعتصاب مبنی بر انتخاب
اعتصاب همزمان چند صنعت مختلف
اعتصاب تعمیم یافته
اعتصاب عمومی
ترکیبی از اعتصاب و فلج کردن اقتصادی
اعتصاب تحریمی
به زانو درآوردن اقتصاد
– عدم همکاری (سیاسی(
سرپیچی
خودداری از تبعیت
خودداری از پشتیبانی علنی
نوشتار و سخنرانی در پشتیبانی از مقاومت
عدم همکاری شهروندان با دولت
تحریم مراکز قانون‌گذاری
تحریم انتخابات
نپذیرفتن پست‌های دولتی
تحریم سازمان‌ها و موسسات دولتی
خارج شدن از نهادهای آموزشی وابسته به دولت
تحریم سازمان‌هایی که از طرف دولت حمایت می‌شوند
امتناع از کمک به ماموران اجرایی
جایگزین کردن علایم شخصی با نشانه‌های خاص
امتناع از پذیرش منتصبین دولتی
امتناع از منحل کردن نهادهای موجود
با بی‌میلی و به کندی کار کردن
عدم انجام وظایف در صورت نبود نظارت
نافرمانی گروهی
نافرمانی پنهانی
پراکنده نشدن بعد از جلسه یا گردهم‌آیی
تحصن
نرفتن به سربازی و نادیده گرفتن حکم اخراج (از کشور(
پنهان شدن، گریختن و استفاده از مدارک شناسایی جعلی
نافرمانی مدنی در رابطه با قوانینی که «نامشروع» می‌دانید
اقدامات به وسیله کارمندان دولت
عدم یاری رسانی به مردم از طرف ماموران یاری رسانی (در موارد مشخص و به دقت انتخاب شده(
اخلال در خطوط اطلاعاتی و فرماندهی
مانع شدن و سنگ‌اندازی
عدم همکاری اداری
عدم همکاری حقوقی
کم‌کاری و عدم ارائه خدمات اجرایی (در موارد مشخص و به دقت انتخاب شده(
تمرد
اقدامات داخلی دولت
طفره رفتن‌های نیمه قانونی و به تاخیر انداختن
سرپیچی از همکاری به وسیله واحدهای دولتی
اقدامات بین‌المللی دولت
تغییرات در نمایندگی‌ها از جمله نمایندگی‌های دیپلماتیک
تاخیر و لغو برنامه‌های دیپلماتیک
به رسمیت نشناختن دیپلماتیک
قطع روابط دیپلماتیک
بیرون رفتن از سازمان‌های جهانی
عدم عضویت در سازمان‌های جهانی
اخراج کردن از سازمان‌های جهانی
دخالت روانی
خود را نمایاندن
روزه الف) روزه اخلاقی ب) اعتصاب غذا پ) روزه تحریمی
محاکمه معکوس
آزار خشونت پرهیز
دخالت‌های فیزیکی
درون نشینی
درون ایستایی
اعتراض سواره
اعتراض تهاجمی
اعتراض ضربتی
اعتراض عبادتی
یورش خشونت پرهیز
حمله هوایی خشونت پرهیز
تعرض خشونت پرهیز
اعتراض صدایی
سد کردن خشونت پرهیز
اشغال خشونت پرهیز
دخالت‌های اجتماعی
ایجاد الگوهای نوین اجتماعی
غیرقابل استفاده کردن تسهیلات
طفره رفتن
آشکارا اعتراض کردن
تاتر چریکی
نهادهای اجتماعی جایگزین
سامانه ارتباطی جایگزین
دخالت‌های اقتصادی
اعتصاب معکوس
اعتصاب نشسته در محل
اشغال خشونت پرهیز زمین
نادیده گرفتن قوانین راه‌بندان
جعل کردن با انگیزه‌های سیاسی
خرید بازدارنده
تصرف اموال
بازار شکنی
به کارگماری گزینشی
بازارهای جایگزین
سیستم حمل و نقل جایگزین
نهادهای اقتصادی جایگزین
دخالت‌های سیاسی
زیاد کردن بار سامانه اداری
افشای هویت ماموران مخفی
حبس خواهی
سرپیچی مدنی از قوانین «خنثی
کار کردن ولی همکاری نکردن
حاکمیت دوگانه (دو دولتی(
ناگفته نماند همان طور که مشخص است تعالیم ۱۹۸ گانه آقای جین شارپ پس از گذشت ۱۶ سال قدیمی به نظر می رسد و اکنون با گسترش فناوری های نوین بالاخص فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال، تحولی شگرف در شیوه ها پدید آمده که می توان خطوط کلی این کودتاها را نیز با تحقیقی اندک شناسایی و معرفی کرد.
آن چه واضح است، با دقت در تعالیم ۱۹۸ گانه و مقایسه آن با جمهوری اسلامی و دقت در تقلیدهای مضحک داخلی آن، عدم کارآیی این تعالیم برای سرنگون کردن جمهوری اسلامی است. اساساً تصور کارآیی این شیوه ها در جمهوری اسلامی فقط مخصوص عده محدودی می تواند باشد که در توهم بوده و یا در دنیای مجازی ذهنی خود زندگی می کنند. بحمدالله جمهوری اسلامی علیرغم همه ضعف هایی که برای یک کشور تازه استقلال یافته طبیعی به نظر می رسد، هم از نظر فرهنگ اجتماعی و عمومی و هم از نظر ساختار سیاسی و تشکیلاتی کاملاً مستحکم و آسیب ناپذیر است. البته ناگفته نماند این موارد قطعاً در برابر یک حکومت دیکتاتور کارآیی خواهد داشت و کشورهایی نظیر کشورهای عربی و آسیای میانه و جنوب شرق آسیا که به طور سنتی به طور دیکتاتوری اداره می شوند، به شدت در برابر چنین آموزه هایی آسیب پذیرند.
یادم نمی رود که روزه سیاسی نمایندگان مجلس ششم و تحصن و استعفای مضحکشان چطور توسط مهران مدیری در برره به سخره گرفته شد و همه زحمات چندماهه شان فنا شد.
نویسنده: حمید بزم شاهی اصفهانی
ویژه نامه «کودتای مخملی»در خبرگزاری فارس
