اين عمليات در ساعت 21 شب 21/11/62 با رمز «لبيك يا خميني» در جنوب غربي مريوان و مناطق كوهستان دربنديخان عراق آغاز مي‌شود. اين حمله توسط لشكر انصارالحسين همدان تحت فرماندهي سپاه هفتم قدس به منظور انهدام ماشين جنگي ارتش عراق و نيز پاسخ قاطع به حملات موشكي دشمن به شهر مظلوم دزفول و گمراه كردن عراقيها از عمليات خيبر و نيز آزادسازي بخشي از ارتفاعات مهم مناطق شاخ شميران و برددكان به اجرا در مي‌آيد. رزمندگان اسلام پس از عبور از موانع ايذايي دشمن، دو گروهان از گردان قطيبه لشكر 2 عراق را تارومار مي‌كنند و با حضور در ارتفاعات منطقه، بر سد دربنديجان تسلط مي‌يابند. با تصرف ارتفاعات شاخ سور، شاخ شميران، حدود 110 كيلومتر از خاك عراق و مقادير معتنابهي سلاح سبك از جمله كلاشينكف، آرپي‌جي، وسايل مخابراتي و… و بع غنيمت قواي اسلام در مي‌آيد.
در ساعت ده صبح روز عمليات، دشمن با سازمان‌دهي مجدد نيروهاي پراكنده خود، اقدام به پاتك مي‌كند كه با مقاومت دلاورانه جان بركفان اسلام روبرو مي‌شود و با تحمل خسارات و تلفات زياد و دادن تعدادي اسير مجبور به عقب‌نشيني مي‌شود. در ادامة عمليات،رزمندگان لشكر انصارالحسين همدان موفق مي‌شوند با پيشروي در عمق 20 كيلومتري خاك عراق، ارتفاعات مهم برددكان و شميران را از لوث وجود بعثيان پاك نمايند و تعداد ديگري از آنها كشته و مجروح كنند و تعدادي را هم به اسارت بگيرند و در 5 كيلومتري سد دربنديخان استقرار يابند. با اجراي اين عمليات، اراضي آزاد شده به 150 كيلومتر مربع مي‌رسد.
نبرد تحريرالقدس در حالي انجام مي‌شود كه دشمن جنگ شهرها را شدت مي‌بخشد و اين نبرد براي اولين بار به منظور عمليات مقثابله به مثل از سوي جمهوري اسلامي ايران، جواب كوبنده‌اي تلقي مي‌شود كه با انجام آن اوضاع جديدي بر مناطق عملياتي حاكم مي‌گردد.
اطلاعيه شماره 2 قرارگاه سپاه هفتم قدس
بسم الله الرحمن الرحيم
«محمد رسول الله والذين معه اشداء علي الكفار رحماء بينهم»
اي ياوران مهدي و اي عاشقان كوي حسين به پيش كه اينك قدس در انتظار است و كربلا حسينيان را طلب مي‌كند. به پيش كه امروز، تمامي قدرتهاي شيطاني جهان به نابودي اسلام عزيز كمر بسته‌اند و اين بازوان قدرتمند و متكي بر ايمان فرزندان غيور امت اسلام است كه بايد جانانه از انقلاب اسلامي پاسداري نمايد و با نابودي رژيم صهيونيستي حاكم بر بغداد، گامي بلند در جهت دستيابي به قدس شريف بردارد.
امت اسلام، ملت مسلمان ايران! رزمندگان پيروز و افتخارآفرين ما در ادامة عمليات تحريرالمقدس كه در منطقه دربنديخان عراق، واقع در جنوب مريوان انجام گرفت و دشمن با تعداد زيادي كشته و زخمي مجبور به فرار گرديد، موفق شدند به كلية اهداف اين مرحله از عمليات دست يابند. در اين عمليات رزمندگان اسلام با گذشتن از رودخانه زين كان ارتفاعات سوريز، برددكان و شميران و پاسگاه مرزي سيدكريم عراق را به تصرف خود درآوردند و همچنين دوازده روستاي عراقي به دست نيروهاي اسلام آزاد شد.
نبرد در منطقه عملياتي تحريرالمقدس با برتري نيروهاي خودي همچنان ادامه دارد و در حال حاضر به تثبيت و تحكيم مواضع به دست آمده ادامه مي‌دهند.
«قرارگاه هفتم قدس»
نتايج عمليات
مناطق آزاد شده:
ارتفاعات مهم منطقه از جمله بردكان و شميران و استقرار در 5 كيلومتري سد دربنديخان عراق.
تسلط بر جادة ارتباطي سليمانيه – بغداد و شهر و درياچه دربنديخان.
آزادسازي 12 روستاي عراق.
تلفات دشمن:
صدها كشته و زخمي.
آغاز عمليات مقابله به مثل در جنگ شهرها
در حالي كه مردم و مسؤولان كشور خود را براي برپايي مراسم پنجمين سالگرد يوم‌الله بهمن آماده مي‌كنند، صدام عفلقي زمينه را براي بمباران و موشكباران شهرهاي ايران فراهم مي‌كند و براي اين مقصود با تبليغات دروغين ادعا مي‌كند به خاطر گلوله‌باران شهرهاي مرزي عراق از سوي ايران، هفت شهر ايران مورد حملة موشكي و هوايي قرار خواهند گرفت.
در پاسخ به اين تبليغات و جنگ رواني دشمن، حضرت آيت الله خامنه‌اي (رئيس جمهوري وقت ايران) در مراسم نماز جمعة تهران اعلام مي‌دارد:
«… بيايند و ببينند شهرها را تا يقين كنند كه ما هيچگونه تعرضي به اين شهرها نكرديم، اما اگر تهديدي را كه عراقيها كرده‌اند، ديوانگي كنند و آن تهديد را عملي كنند، من در اين پايگاه مقدس نماز جمعه قاطعاً اعلام مي‌کنم كه ملت ما اين دفعه انتقام سختي از جنايتكاران خواهد گرفت.»
تيمسار ظهيرنژاد، رئيس ستاد مشترك وقت ارتش جمهوری اسلامی ايران نيز به دنبال سخنان رئيس جمهوري و نخست وزير مي‌گويد:
«در صورت كوچكترين حركتي از سوي رژيم عراق در بمباران شهرهاي ميهن اسلامي، تمام تأسيسات و مراكز صنعتي حكومت كافر بعثي را ويران ميكنيم.»
سرهنگ هوشنگ صديق فرماندة نيروي هوايي وقت ارتش نيز مي‌گويد:
«خلبانان شجاع اسلام آمادگي انجام هرگونه عمليات نظامي عليه دشمن انقلاب اسلامي را دارند.»
صدام حسين با عكس‌العمل مسؤولان جمهوري اسلامي ايران بر گستاخي خود مي‌افزايد و تهديد مي‌كند يازده شهر ايران را مورد حمله قرار خواهد داد. با اين تهديدات، خشمي مقدس ايران اسلامي را فرا مي‌گيرد و از طرف مسؤولان و رزمندگان اسلام و مجلس شوراي اسلامي تقاضا مي‌شود كه همة آحاد ملت آمادة مقابله با توطئه جديد دشمن باشند تا با پشتيباني قاطع ملت، جواب دندان شكني به رژيم بغداد داده شود.
براي نخستين بار، رئيس جمهور اسلامي ايران به تقاضاي مردم مبني بر انجام عمليات مقابله به مثل پاسخ مي‌دهد و اين اقدام با پيام مهم رئيس جمهور ايران، خطاب به مردم عراق از طريق صدا و سيماي جمهوري اسلامي اعلام مي‌شود:
پيام هشدار رئيس مجلس شورای اسلامي ايران به مردم بصره، خانقين و مندلي عراق در 17 بهمن 1362
بسم الله الرحمن الرحيم
«اكنون بيش از چهل ماه است كه شهرها و مراكز غيرنظامي ما به طور ناجوانمردانه به وسيلة عوامل رژيم عراق كوبيده مي‌شود و ما تاكنون فقط در ميدانهاي جنگ به اين حملات پاسخ گفته‌ايم: اما مقابله به مثل نكرده‌ايم. اخيراً صدام تهديد كرده است كه چندين شهر ايران را خواهد زد و مرتباً به تهديد خود ادامه مي‌دهد. من اعلام مي‌كنم كه ما از اين به بعد مقابله به مثل خواهيم كرد و اگر اين تهديدها عملي بشود ما شهرهاي بصره، خانقين و مندلي را خواهيم زد.
من از همة مردم اين شهرها عذرخواهي مي‌كنم و از آنها درخواست مي‌كنم سريعاً اين شهرها را تخليه كنند. براي مردم ما تحمل 4600 شهيد و 22 هزار مجروح در طول چهل ماه در بمباران شهرها رقم زياد و غيرقابل تحملي است و مردم، بيش از اين نمي‌تواند كشتارهايي را كه ناجوانمردانه بر آنها تحميل مي‌شود، تحمل كنند. من مجدداً از همه برادران و خواهراني كه در سه شهر بصره، خانقين و مندلي سكونت دارند، درخواست مي‌كنم كه اين شهرها را تخليه كنند و در صورتي كه صدام به اين تهديد خود عمل كند، ما يقيناً اين شهرها را خواهيم زد.»
حجت الاسلام والمسلمين هاشمي رفسنجاني رئيس وقت مجلس شوراي اسلامي:
«توپهاي ما در سراسر مرز آماده‌باش هستند تا به تجاوز دشمن با گلوله باران شهرهاي عراق پاسخ دهند.
نصيحتها، اخطارها و همه چيزهايي كه در گذشته گفتيم به گوش صداميان عفلقي نرفت و معلوم شد كه اينها هيچ زباني را غير از زبان زور و تهديد كه زبان خودشان است، نمي‌فهمند. بارها به دنيا گفتيم كه توپهاي ارتش و سپاه جمهوري اسلامي ايران در سراسر مرزها دهها شهر كوچك و بزرگ عراق را مستقيماً در تيررسي خود دارد و نمي‌زند. بارها از دنيا دعوت كرديم كه بيايند و نتايج جنايتهاي عفلقي‌ها را در مراكز غيرنظامي ببينند و سازمان ملل فرستادگاني فرستاد و ديدند و گزارش تهيه كردند و به دنيا هم آن مطالب را گفتند، اما هيچ ترتيب اثري ندادند.»
دكتر ولايتي وزير امور خارجه:
«… از كشورهاي جهان مي‌خواهيم اتباع خود را از شهرهاي مرزي عراق خارج كنند.»
سخنگوي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق هم با صدور دستورالعملي خطاب به مردم عراق اعلام مي‌كند:
«رژيم بعثي عراق مسؤول هرگونه تلفات مردم شهرهاي بصره و خانقين و مندلي خواهد بود.»
حجه الاسلام والمسلمين هاشمي رفسنجاني طي سخناني در نماز جمعه، پس از روشن كردن مردم از چگونگي عمليات مقابله به مثل، اعلام مي‌كند كه غير از سه شهر ياد شده، (بصره، خانقين و مندلي) شهرهاي زيادي از جمله العماره، علي غربي، شانه دري، سيدصادق و روستاها و قصبات فراوان در برد و آتش توپخانه ايران است.
در روز 22 بهمن در حالي كه مردم دزفول آمادة برپايي جشن سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي هستند، در ساعت 23/4 و 30/5 بامداد و 06/11 (قبل از ظهر) 5 فروند موشك زمين به زمين دشمن در نقاط مختلف شهر منفجر مي‌شود و مردم مظلوم و بي‌گناه دزفول را به خاك و خون مي‌كشد. در اين حملة موشكي دشمن، هشت تن به شهادت مي‌رسند و بيش از 100 نفر مجروح مي‌شوند و يكصد خانه ويران و به 400 خانه و مغازه و اتومبيل و بيمارستان و… آسيب وارد مي‌شود.
به دنبال اين موشك باران دشمن، حضرت امام خميني(ره) مي‌فرمايند:
«ديوانگي صدام با علم به اين بوده كه بي‌جواب نمي‌ماند.»
ستاد تبليغات جنگ نيز در اطلاعيه‌اي اظهار مي‌دارد:
بسم الله الرحمن الرحيم
فمن اعتدي عليكم فاعتدوا عليه بمثل مااعتدي عليكم
مردم عراق! مسلمانان جهان! آزادگان دنيا! سرانجام صدام مزدور دستور اربابان خود را اجرا نمود و انتقام شكستهاي پي در پي آمريكا و صهيونيزم را در لبنان، از مردم قهرمان و مقاوم دزفول گرفت. در سپيده‌دم ديروز و در سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي، دشمن 5 موشك به دزفول هميشه سرافراز پرتاب كرد كه يكي از آنها به بيمارستان اصابت كرد و گروهي از مجروحين بيمارستان و اهالي شهر را شهيد و مجروح كرد.
اهالي بصره، مندلي و خانقين! اينك نوبت آن رسيده تا به صدام كافر انتقام الهي و قدرت انتقام نيروهاي اسلام نشان داده بشود. ما از شما مردم شهرهاي بصره، مندلي و خانقين مي‌خواهيم تا همچنان به تخلية شهر ادامه بدهيد؛ زيرا تا ساعاتي ديگر پاسخ جنايات صدام داده خواهد شد.
مردم شهرهاي بصره، مندلي و خانقين! اگر مزدوران بعثي عراق از خروج شما و مهاجرت به شهرهاي ديگر جلوگيري مي‌كنند به ايران مهاجرت كنيد و بدانيد از شما استقبال خواهد شد.
اين اطلاعيه هشدار ماست و جمهوري اسلامي ايران تمام مسؤوليت اقدامي را كه عراق آغازكنندة آن بوده است، متوجه حكام بغداد مي‌داند.
«ستاد تبليغات جبهه و جنگ»
از ساعت 8 شب 22 بهمن، به منظور هشدار به مردم بصره و مندلي توپخانه‌هاي ايران اقدام به پرتاب گلوله‌هاي منور به اين شهرها مي‌كنند. در پي آن، از صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران با زبان عربي به مردم اين شهرها گفته مي‌شود كه از ساعت 7 بامداد به طور حتم گلوله باران بي‌وقفه آغاز و از مردم خواسته مي‌شود كه هرچه سريعتر شهر را تخليه و به نواحي امن پناه ببرند.
سرانجام در ساعت 7 صبح 23 بهمن، در پاسخ به 118 حملة موشكي و هوايي و حملة اخير به دزفول قهرمان، آتش توپخانه‌هاي ايران روي شهرهاي ياد شده گشوده مي‌شود. مردم وحشت زدة اين شهرها در حالي كه به شدت از فرار آنان ممانعت به عمل مي‌آيد، راه فرار را در پيش مي‌گيرند. آتش گستردة ايران باعث اختلال شديد در نوار مرزي و سيل فراريان به هر طرف سرازير مي‌شوند.
مدارس، تجارتخانه‌ها و مؤسسات دولتي تعطيل مي‌شوند و شهر دچار هرج و مرج مي‌گردد. ارتش بعثي كه مردم بصره را دائم تشويق به ماندن مي‌كردند، خود زودتر از همه، خانواده‌هايشان را به خارج از شهر انتقال مي‌دهند.
ساختمان راديو و تلويزيون بصره هدف چند گلوله قرار مي‌گيرد و كار آن دچار اختلال مي‌شود. با ادامة گلوله باران بصره باقيماندة مردم، براي نجات جان خود با دادن پول و جواهر به سربازان بعثي از شهر مي‌گريزند و به غرب و جنوب بصره و يا اماكن متبركه كربلا و نجف پناه مي‌برند.
با ادامة گلوله باران، مقر حزب بعث، ساختمان سازمان امنيت و منازل افسران عراقي در بخش طوسيه و منطقة عشار به شدت در هم كوبيده مي‌شوند و با اصابت چند گلوله به چند پمپ بنزين، آتش‌سوزي مهيبي رخ مي‌دهد و دود غليظي آسمان شهر را فرا مي‌گيرد.
در حالي كه بصره و حومة آن به شدت گرفتار آتش مقابله به مثل ايران است، راديو بغداد ادعا مي‌كند كه اوضاع شهر عادي است. رژيم بعثي عراق نيز به دنبال جنايتهاي قبلي خود، شهرهاي مسجد سليمان، انديمشك و بهبهان را با حملات موشكي و اسلام‌آباد، گيلانغرب و ايلام را با حملات هوايي و شهرهاي خرمشهر و آبادان را با توپخانه مورد تهاجم قرار مي‌دهد.
در پي افزايش جنايات دشمن، جمهوري اسلامي ايران طي پيامي از مردم عراق مي‌خواهد براي در امان ماندن از آتش مقابله به مثل ايران به شهرهاي امن كربلا، نجف و كاظمين پناه ببرند، زيرا ايران اسلامي مجبور است براي بازداشتن عراق از جنايات خود، شهرهاي ديگر عراق را مورد حمله قرار دهد.
رئيس جمهوري اسلامي ايران اعلام مي‌دارد:
«ما همانطور كه شروع كنندگان جنگ را پشيمان كرديم، مقابله به مثل را در كوبيدن شهرهاي عراق آنقدر ادامه خواهيم داد تا آغاز كنندگان بمباران شهرها را نيز پشيمان كنيم. ما مقابله به مثل را از سه شهر شروع كرديم، اما در اين سه شهر متوقف نخواهيم شد.»
با افزايش آتش توپخانة ايران هتل شرايتون بصره كه در مالكيت آمريكائيان قرار دارد، هدف قرار مي‌گيرد و در پي آن در چند حملة شجاعانه برون مرزي، خلبانان شجاع نيروي هوايي موفق مي‌شوند با عبور از ديوار دفاعي عراق، شهرهاي بعقوبه ، العماره ، كوت والعماره را درهم كوبند. با نفوذ جنگنده‌هاي ايران به نقاط عمقي خاك دشمن، مردم عراق دچار وحشت مي‌شوند و براي اولين بار خود را در خط مقدم جنگ احساس مي‌كنند.
رژيم بعثي عراق مثل هميشه در تبليغات خود آسمان عراق را نفوذناپذير اعلام مي‌كند و دانسته تلاش مي‌كند حملة اخير نيروي هوايي ارتش اسلام را يك حادثه معرفي كند كه بلافاصله شهر علي غربي نيز هدف حملة هوايي ايران قرار مي‌گيرد.
با اجراي آتش بي‌امان توپخانه‌هاي ايران روي شهرهاي مرزي عراق، دروغگويي صدام عفلقي بيش از پيش آشكار مي‌شود و همگان پي مي‌برند كه امنيت اين شهرها نه به خاطر قدرت صدام، بلكه به دليل خويشتنداري رزمندگان اسلام و پايبندي آنها به ارزش‌هاي اسلامي و انساني است.
صدام حسين به مردم عراق قول مي‌دهد كه بزودي آتش ايران را خاموش و امنيت شهرها را برقرار خواهد كرد و براي اثبات اين ادعاي خود از حملات شديد هوايي و آتش ضدآتش(خاموش کردن توپخانه )بهره مي‌گيرد كه با عكس‌العمل تاكتيكي جابجايي توپخانة ايران روبرو مي‌شود و در اين اقدامها نه تنها توفيقي حاصل نمي‌كند، بلكه با خالي شدن شهرهاي عراق – كه در كنار شهرها و نواحي مسكوني پناه گرفته‌اند – هدايت شده و خسارات سنگيني به آتشبارهاي بعثيان وارد شود.
زماني كه خبرنگاران خارجي از مسؤولان بعث دلايل عدم موفقيت عراق را در خاموش كردن آتش ايران، علي رغم وعده‌هاي داده شده، جويا مي‌شوند، آنها بناچار اعتراف مي‌كنند كه ايران بطور دائم در حال تغيير مواضع توپخانه‌هاي خود است و در اين راه بيشتر از توپ خودكششي بهره مي‌گيرد.
صدام حسين پس از مشاهدة قدرت آتش رزمندگان اسلام به چاره‌جويي مي‌افتد و تلاش مي‌كند به زعم خود آبرومندانه آتش خودافروخته را خاموش كند و در اين باره با توسل به مسعود رجوي رئيس سازمان منافقين، ادعا مي‌كند بنا به درخواست رجوي تصميم گرفته است حملات خود را به مناطق مسكوني خاتمه بخشد.
عراق در اواخر بهمن ماه سال 62، اين تاكتيك را به اجرا درمي‌آورد و در مقابل آن، جمهوري اسلامي ايران هم بلافاصله گلوله باران شهرهاي عراق را متوقف مي‌كند. در اين ميان از بصره و ديگر شهرهاي عراق خبر مي‌رسد كه بر اثر ضربات ايران، خسارات سنگيني متوجه اين شهرها شده است و بسياري از خبرگزاريها خبر مي‌دهند كه ايران نشان داد كه مايل به جنگ شهرها نبوده است، وگرنه مي‌توانست همچون صدام از اوايل جنگ دست به اين عمل بزند. رسانه‌هاي غربي اعلام مي‌دارند كه بر اثر فرار مردم شهرهاي مرزي عراق، فشار سنگيني متوجه مسؤولان بعث شده و آنها را از كردة خود پشيمان كرده است و اين رژيم نخواهد توانست در مقابل حركت جديد ايران دوام آورد.
با آغاز عمليات والفجر 6 و هجوم بي امان رزمندگان اسلام، رژيم عراق بار ديگر وسوسه مي‌شود كه بخت خود را بيازمايد و براي جلوگيري از حملات ايران در جبهه‌هاي نبرد، حملات خود را به مناطق مسكوني آغاز و در پي آن اعلام مي‌كند كه چون در ايران نيروها در حال بسيج شدن هستند، ما زدن شهرهاي ايران را شروع ميكنيم. در جواب عراق، مهندس ميرحسين موسوي (نخست وزير وقت) اعلام مي‌كند:
«اگر صدام دوباره شهرهاي ما را بزند، پاسخ دندان شكني به او خواهيم داد.»
با شروع عمليات افتخارآفرين خيبر، رژيم بعثي عراق به تلاش مي‌افتد تا با تهديد، حمله ايران را متوقف كند كه در اين كار نافرجام مي‌ماند و براي تلافي، شهرهاي بروجرد و خرم‌آباد را موشك باران مي‌كند. به دنبال آن شهرهاي مهاباد و كوهدشت و پل دختر مورد حملة هوايي قرار مي‌دهد و بدين ترتيب بار ديگر، جنگ شهرها آغاز مي‌شود.
بلافاصله از طرف جمهوري اسلامي ايران به مردم عراق هشدار داده مي‌شود و عمليات مقابله به مثل دوباره با قدرت و قاطعيت تمام دنبال مي‌شود. همزمان با آتش توپخانه‌ها، هشت شهر عراق توسط نيروي هوايي ايران بمباران و عراق ، بار ديگر در جنگ شهرها مجبور به عقب‌نشيني مي‌شود.
منبع:کارنامه توصیفی عملیات هشت سال دفاع مقدس/ علی سمیعی/ نمایندگی ولی فقیه درنیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی/تهران/1376
