طرح شکستن محاصره سوسنگرد در جلسه اي با شرکت فرماندهان ارتش، سپاه و ستادجنگ هاي نامنظم، نماينده امام در شوراي عالي دفاع و استاندار خوزستان آماده شد. بر اساس اين طرح، حرکت اصلي از روستاي گلبهار به سوسنگرد و حرکت فرعي از سمت سبهانيه انجام مي شد . در اين طرح، مقاومت نيروهاي محاصره شده نيز بخشي از توان به شمار مي آمد….
شهرستان دشت آزادگان ،يکي از شهرستان هاي استان خوزستان مي باشد که در منطقه اي وسيع و هموار واقع شده، آب وهواي آن گرم و مرطوب و وسعتش حدود 5844 کيلو متر مربع است. آب شرب و کشاورزي دشت آزادگان از رودخانه کرخه تأمين مي گردد، از جمله فرآورده هاي کشاورزي آن گندم ، جو ،برنج و تره بار مي باشد.
سوسنگرد
اين شهر در 55 کيلومتري شمال غربي اهواز قرار دارد . در دوره صفويه به دست سادات آل مشعشع سپرده شد و تا آخر دوره قاجاريه و سعت زيادي نداشت. پس از چندي طايفه بني طرف به اين ناحيه کوچ کرد و موجب توسعه و پيشرفت آن شد. در دوره پهلوي نام آن از خفاجيه به سوسنگرد تغيير يافت . نژاد مردم سوسنگرد سامي است و اغلب از طايفه بني طرف هستند و به زبان عربي تکلم مي کنند وزبان رسمي آنان فارسي است، مذهب ايشان نيز شيعه اثني عشري است. بر اساس آخرين سرشماري جمعيت سوسنگرد (دشت آزادگان) 120 هزار تن مي باشد.
محورهاي هجوم رژيم بعثي عراق
ارتش عراق براي تصرف اهواز و نهايتا اشغال خوزستان مي بايست دشت آزادگان را پشت سر مي گذاشت و با تصرف سوسنگرد و منطقه جنوب هويزه، اهواز را از غرب و جنوب مورد تهديد قرار مي داد، در چنين وضعيتي، جاده بستان، سوسنگرد- اهواز بهترين مسير تدارک رساني به نيروهاي اشغالگر بود.
محور اول : تنگه چزابه بستان- سوسنگرد
جاده چزابه بستان- سوسنگرد از نظر نظامي محور مهم به حساب مي آيد، درعين حال وجود رود کرخه که اين محور را به دو بخش شمالي و جنوبي تقسيم کرده است،نيز اهميت بسياري دارد.
محور دوم : طلائيه- جفير- کرخه کور
اين منطقه، دشت وسيعي است که از غرب به هورالهويزه ،از شرق به رود کارون و از شمال به رود کرخه کور محدود مي شد.
آغاز جنگ: ( سقوط طلائيه)
ارتش عراق در ساعت 14 روز 31/6/1359 با حمله گسترده هوايي به نقاط مختلف کشور و با زير آتش قرار دادن پاسگاههاي مرزي به طور رسمي جنگ عليه ايران را شروع و در منطقه دشت آزادگاه حرکت خود را از دو محور آغاز کرد.در محور چزابه،در حالي که نيروهاي تيپ 3 لشکر 92 زرهي اهواز، به علت نابرابري در مقابل دشمن،ايستادگي را مغاير با اصول نظامي دانسته و براي کسب موقعيت بهتر، عقب نشيني کردند.
در محور طلائيه نيز تعدادي سپاهي، نيروهاي ژاندامري و تيپ 1 لشکر 92 استقرار داشتند که با هجوم دشمن عقب نشيني کردند و پاسگاه طلائيه قديم سقوط کرد و تانک هاي عراقي در آن مستقر شدند.
هفتمين روز جنگ (مرحله اول سقوط سوسنگرد)
در روز 6/7/1359 در حالي که تيپ 15 لشکر 5 مکانيزه و تيپ 43 لشکر9 زرهي عراق به ترتيب از جنوب اهواز و جنوب کرخه کورمستقر شدند همچنين در اين روز فعاليت دشمن در منطقه سوسنگرد افزايش يافت و اجراي آتش سنگين روي شهر شروع شد و سوسنگرد سقوط کرد و تعدادي از عناصر ضدانقلاب به همراه چند افسر عراقي وارد شهر شده، پمپ بنزين،شهرباني و بيمارستان و … را به تصرف درآوردند و با گماردن يکي از مزدوران به عنوان فرماندار، ساختمان فرمانداري را مقر خود قرار دادند.
دهمين روز جنگ (عمليات غيور اصلي و آزادسازي سوسنگرد پس از اولين محاصره )
ساعت 4 بامداد 9/7/1359 با دستور علي غيور اصلي آتش به سوي تانک هاي عراقي اجرا شد. نيروهاي عراقي که غافلگير شده بودند و نمي توانستند که با چه عنواني به آنهاحمله شده است، در حالي که خسارات قابل توجهي ديده بودند تعدادي از تانک هاي خود را سالم رها کرده و به سمت کرخه کور عقب نشيني کردند. پس از اين عقب نشيني جاده حميديه سوسنگرد آزاد شد و رزمندگان پاسدار که به همراه يک گروهان از تيپ 3 لشکر 92 اهواز تا گلبهار پيش رفتند و از اين ناحيه با پوشش هوايي هلي کوپتر هاي هوانيروز ارتش جمهوري اسلامي به طرف سوسنگرد حرکت کردند و اين شهر را آزاد کردند.
تلاش دشمن براي محاصره سوسنگرد (براي مرحله دوم)
پس از اشغال بستان ، در حالي که دشمن سعي داشت از دو سمت (شمال کرخه و جاده بستان سوسنگرد ) پيشروي کند، يک واحد خود را صبح روز 23/7/59 از شمال کرخه کور به طرف جاده حميديه-سوسنگرد پيش برد. دشمن که قصد داشت علاوه بر شمال و غرب از سمت شرق نيز سوسنگرد را مورد تهديد قرار دهد، به تلاش خود جهت تصرف جاده حميديه – سوسنگرد ادامه داد، طوري که از ساعت 18 همين روز نيروهاي دشمن از تپه هاي ا… اکبر به طرف سوسنگرد حرکت کردند و در کنار رود کرخه و در فاصله 2 کيلومتر شمال سوسنگرد مستقر شدند. قواي دشمن در سمت غرب سوسنگرد از دو سوي سابله تهاجم خود را آغاز کردند و به طرف سوسنگرد پيشروي کردند، به اين ترتيب سوسنگرد از همه سو (دهلاويه ، تپه هاي ا… اکبر و ابوحميظه ) محاصره شد. سپاه پاسداران دشت آزادگان در گزارشي از اين وضعيت اعلام کرد : در حال حاضر هيچ راهي براي نجات زخمي ها و تخليه شهداء وجود ندارد، مگر از طريق رودخانه که با يد بلم در اختيار باشد.
سرانجام در ساعت 16 روز 24/8/59 تعدادي از نيروهاي عراقي با 10 تانک به بخش شرقي شهر وارد شدند نيروهاي محاصره شده در سوسنگرد با کمبود مهمات مواجه بودند. شهر از همه جهت زير آتش سنگين دشمن بود، در اين حال مدافعان مجبور بودند با وجود مشکلات فراوان مجروحان را به کنار رودخانه حمل کرده و با قايق عبور دهند و از طريق جاده خاکي به حميديه و سپس به اهواز منتقل کنند. ديوار فولاديني از تانک هاي دشمن اطراف سوسنگرد را محاصره کردند . درگيري تانک هاي عراقي با تعدادي از نيروهاي ژاندارمري،سپاهي،ارتشي ونيروهاي مردمي آغاز شد،در نتيجه شش تانک دشمن منهدم و ضمن وارد آوردن تلفات سنگين به آنها 12 نفر از عراقي ها اسير شدند.
آزاد سازي سوسنگرد
طرح شکستن محاصره سوسنگرد در جلسه اي با شرکت فرماندهان ارتش، سپاه و ستادجنگ هاي نامنظم، نماينده امام در شوراي عالي دفاع و استاندار خوزستان آماده شد. بر اساس اين طرح، حرکت اصلي از روستاي گلبهار به سوسنگرد و حرکت فرعي از سمت سبهانيه انجام مي شد . در اين طرح، مقاومت نيروهاي محاصره شده نيز بخشي از توان به شمار مي آمد. در تک اصلي تيپ2 لشگر 92 نيروهاي پاسدار و نيروهاي ستاد جنگ هاي نامنظم وارد عمل شدند، تک فرعي و پشتيباني نيز بر عهده تيپ 3 لشکر 92 بود. عمليات در ساعت 6:30 روز26/8/1359 آغاز شد. در محور جاده حميديه- سوسنگرد همزمان با اجراي آتش توپخانه روي عقبه دشمن،نيروهاي عمل کننده با پيشروي به موازات جاده، روستاي ابوحميظه را آزاد کردند و در محور سبهانيه نيز رزمندگان موفق شدند دشمن را عقب برانند، نيروهاي خسته از درگيري مداوم و ايستادگي در برابر دشمن که ثمرات مقاومت خود را مي ديدند،با ديدن رزمندگاني که به شهر وارد شدند،از خوشحالي گريه سرداده و همديگر را در آغوش مي کشيدند. و خدا را شکر مي کردند. رزمندگان به پاکسازي شهر پرداختند و سرانجام شهر عاشقان شهادت ، سوسنگرد آزاد شد.
(گرد آوري از : اطلس دشت آزادگان محصول مرکز مطالعات و تحقيقات سپاه پاسداران انقلاب اسلامي)
