مرکز مطالعات وتحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کتاب “هویزه ،آخرین گامهای اشغالگر”از مجموعه کتابهای “روزشمار جنگ ایران وعراق”حوادث این روز را اینگونه بیان می کند:
سه شنبه 27 آبان 1359 9 محرم 1401 18 نوامبر 1980
واحد اطلاعات سپاه خوزستان پس از شروع عملیات شکستن محاصره سوسنگرد، وضعیت نیروهای عراقی را تا ساعت ده صبح 27 / 8 / 59 به این شرح اعلام کرد : دشمن از جنوب سوسنگرد ده کیلومتر عقب رانده شده و هنوز در حال عقب نشینی است . از جانب غرب هم دشمن تا حدود دو کیلومتری آن طرف رودخانه کرخه عقب نشسته و از آنجا شهر را با خمپاره می زند … ( 1 )
شهر شدیداً زیر آتش گلوله های تانک و توپ نیروهای دشمن که در یک کیلومتری غرب سوسنگرد، کن ار جاده مستقرند، قرار دارد . گلوله های تانک و توپ و خمپاه دشمن باعث انهدام منازل زیادی از مردم شده است . ( 2 )
درگیری در این محل ادامه دارد و دشمن در حال عقب نشینی بیشتر است. ( 3 )
با وجود شکست نیروهای عراقی در تسخیر سوسنگرد، هنوز هم تحرکاتی از سوی آنان در این محور مشاهده می شود . استانداری خوزستان گزارش داد : تعدادی تانک از دب حردان و تعدادی دیگر از طریق جوفیر به سوی سوسنگرد در حرکت هستند . ( 4 ) دشمن قصد دارد با تجمع و تقویت نیروهایش دست به حمله بزند . از این رو نیروهای خودی نیز مواضع دشمن را در نزدیکی کرخه کو ر، در ناحیه حمودی، که بعد از تهاجم نیروهای ایران به آنجا عقب نشینی کرده است، زیر آتش توپخانه قرار داده اند . ( 5 ) ضمن درگیریهای پراکنده در ساعت نه صبح یک هلی کوپتر عراقی هدف قرار گرفته و سرنگون شد ( 6 )
که فرماندهی کل نیروهای عراقی در بیانیه 147 خود به آن اعتراف کرد . ( 7 )
در ساعت دوازده ظهر نیز یک جنگنده میگ در پنج کیلومتری سوسنگرد هدف قرار گرفت که خلبان آن نیز دستگیر شد . ( 8 )
با پایان یافتن برخی درگیریهای پراکنده، استانداری خوزستان درباره آخرین وضعیت این جبهه می نویسد : جاده اهواز سوسنگرد از وجود عراق یها پاک شده و راه تدارکاتی نیروهای خودی باز است . ( 9 )
با این حال فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق در بیانیه امروز خود بدون اشاره به شکست نیروهایش در سوسنگرد، نوشته است : ( واحدهای ما به تنگتر ساختن محاصره گروههای دشمن در الخفاجیه ( سوسنگرد ) و حمله به واحدها ی تقویتی و منهدم ساختن آنها ادامه دادند و خسارات سنگینی وارد کردند. (10)
صدای امریکا درباره عملیات اخیر گفت : رئیس ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران و فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه های جداگانه ای اعلام کردند که در سوسنگرد پیروز شده اند، اما هنوز نشانه ای در دست نیست که از عقب نشینی نیروهای عراقی حکایت کند .
در آخرین بیانیه نظامی عراق گفته شده که جت ها و هلی کوپترهای مسلح این کشور بر مواضع ایران در سوسنگرد حمله برده، شصت تانک را منهدم کرده اند و نیز نیروهای زمینی عراق مقاومت مدافعین شهر را در هم شکسته اند . اما ایران گفته است یک ستون کمکی از نیروهایش با پشتیبانی تانک ها موفق شد از خط محاصره عراقیها بگذرد . رادیو تهران نیز اعلام کرد که نیروهای عراقی از سوسنگرد عقب رانده شده اند . جنگ سوسنگرد بزرگتری ن تلفات انسانی ایران و عراق را از آغاز جنگ به همراه داشته است . ناظران معتقدند که پیروزی عراق در سوسنگرد به بغداد امکان می دهد حملاتش را از غرب به اهواز گسترش دهد. ( 11 )
وضعیت کلی جبهه های نبرد از سوی رادیو لندن به صورت زیر بررسی و تحلیل شد : در حالی که هنوز جزئیات دقیقی از نبرد سوسنگرد در دست نیست . این سئوال مطرح است که چرا عراقیها بعد از آن قبلاً یک بار بدون تلاش برای اشغال از کنار سوسنگرد عبور کرده بودند، اکنون تصمیم خود را تغییر داده، این شهر را مورد حمله قرار داده اند . برخی چنین استدلال می کنند ک ه با فرارسیدن فصل باران در خوزستان، جاده میان عماره و اهواز که از سوسنگرد عبور می کند، اهمیت بیشتری یافته، زیرا قسمت عمده زمینهای منطقه تبدیل به باتلاق شده است .
عراقیها در صورت تصرف سوسنگرد می توانستند کنترل شاهراه میان اهواز و دزفول را به دست آورند و می ان نیروهای عراقی که دو شهر عمده ایران را تحت محاصره دارند، ارتباط برقرار نمایند، ولی در عمل با شکست مواجه شدند . عراقیها امیدوار بوده اند که با کسب یک پیروزی سریع و آسان در سوسنگرد، رکود جنگ را نه تنها در اهواز و دزفول بلکه در اطراف شهر آبادان نیز جبران نمای ند. سقوط آبادان که از روزها قبل پیش بینی شده بود، با مقاومت سرسختانۀ مدافعین تحقق نیافته است . آیت ا… خمینی چندی قبل به مدافعین شهر آبادان دستور داده با تمام قوا از سقوط آبادان جلوگیری نمایند . با آنکه بندر خرمشهر کاملاً تحت کنترل عراقیهاست .
عدم دستیبابی به پیروزی دیگر، مایۀ نگرانی شدید صدام شده است . به خصوص آن که وی تصور نمی کرد جنگ تا این حد به درازا بکشد . همان طور که از گزارشهای رسیده از بغداد استنباط می شود صدام امیدوار بوده تا قبل از شرکت در کنفرانس عرب که هفته آینده در امان پایتخت اردن برگزار می شود، به پیروزیهای قابل توجهی دست یابد . به نظر می رسد صدام یک بار دیگر در مورد نیروی اراده و تصمیم نیروهای ایرانی خطا کرده است . زیرا ثابت شد که پیروزی در سوسنگرد از آنچه که وی تصور می کرد، دشوارتر است . ( 12 )
احتمالاً نیمی از دوازده لشکر ارتش عراق درگیر جنگ در ج بهه جنوب هستند که اهداف عمدۀ آنها آبادان، اهواز و دزفول است .
عقیده بر آن است که دو تا سه لشکر دیگر در شمال این منطقه در عرض جبهه 700 کیلومتری مستقر است . وقتی جنگ آغاز شد، مقامات عراق معتقد بودند که برای پیروزی سریع تنها سه لشکر کافی است، ولی اکنون که نیرو های بیشتری مرز ترکیه و سوریه را محافظت می کنند، عراق نیروی چندانی در ذخیره ندارد ( 13 )
رویدادهای دیگر:
نیروی دریایی بریتانیا برای کشتیهای خود در منطقه خلیج فارس تسهیلاتی در بنادر سلطان نشین عمان به دست آورده است . روزنامه دیلی تلگراف ضمن درج این مطلب اضافه کرد : بریت انیا تصمیم دارد تا وقتی درگیری عراق و ایران جاری است، برخی از کشتیهای خود را در منطقه نگه دارد . ( 14 )
مجله افریقا نیز می نویسد : عملیات امریکا برای ایجاد تکیه گاهی جهت دخالت سریع نیروهایش در نواحی خلیج فارس و اقیانوس هند سرعت گرفته است . پنتاگون در همان حال که پایگاههای جدیدی می سازد و پایگاههای نظامی را نوسازی می کند، بر قدرت
جنگی نیروهای مداخله گر می افزاید. ( 15 )
در زمینه آثار جنگ بر بازار نفت، رادیو لندن گفت : جنگ ایران و عراق علاوه بر کاهش صدور نفت اثرات دیگری نیز داشته است . در بازارهای نفتی اروپای ی قیمت » نفتا « که از نفت به دست می آید و از مهمترین مواد خام صنایع پتروشیمی است، در کمتر از ده هفته گذشته حدود پنجاه درصد افزایش یافته است . این ترقی شدید قیمت باعث شده صاحبان صنایع پتروشیمی در صدد بالا بردن قیمت فرآورده های خود باشند . صدور نفت ایران و عر اق کاملاً متوقف شده و نگرانی از کمبود نفت، قیمت کلیه فرآورده های نفتی را به شدت افزایش داده است . ( 16 )
رادیو اسرائیل نیز به نقل از یک مجله فرانسوی گفت : زیانهای مالی ایران و عراق در نتیجه صادر نکردن نفت و ویران شدن تاسیسات نفتی دو کشور، شانزده تا هیجده دلا ر برآورد می شود . روی هم رفته پالایشگاههای ایران بیش از تاسیسات نفتی عراق زیان دیده است. ( 17 )
در پی اقدامات مشکوکی چون کسب اطلاعات و جمع آوری اسلحه توسط گروههایی همانند سازمان های مارکسیستی و مجاهدین خلق، دادستانی انقلاب اسلامی آبادان، در اطلاعیه ای به تمامی این گروهها هشدار داد طی بیست و چهار ساعت مناطق جنگی و شهرهای این مناطق را ترک کنند . سازمان مجاهدین خلق در قبال این مسأله به موضع گیری پرداخت و در نشریه شماره 99 خود نوشت : دادستانی آبادان حکمی در مورد خروج گروههای سیاسی منجمله مجاهدین خلق صادر کرد ه است، در واقع این حکم آخرین حلقه از سلسله فشارهای مستمری است که از اولین روزهای آغاز نبرد با عراق بر نیروهای ما که در سنگرهای مقدم نبرد در کنار مردم بوده اند، وارد می شود . جریانهای انحصارطلب از آغاز جنگ با عراق ضمن تمام فشارها تهمت ستون پنجم بودن را بر تب لیغات خود افزودند، ولی در نهایت پایمردی نیروهای جان بر کف مجاهدین خلق در سنگر مقاومت آنها را مجبور کرد که رسماً ماهیت خود را افشاء کنند .
گویی دفاع از میهن حق انحصاری آنهاست و فقط با خضوع و گردن نهادن به تمایلات انحصارطلبانه و واپسگرایانۀ این آقایان می شود حق دفاع از میهن و شرکت در نبرد مقاومت را کسب کرد . اکنون حدود دو ماه و نیم از هجوم تجاوزکارانه عراق به میهن ما می گذرد و در این مدت با وجود تبلیغات گسترده ای که در مورد شکست و عقب نشینی های پی در پی ارتش مهاجم به گوش می رسد، هنوز شهرها و مناطق اشغال شده هم چنان در دست اشغالگران بعثی است که صدها هزار تن از هم میهمان جنگ زدۀ ما خانه و کاشانۀ خود را از دست داده اند و بدون کمترین امکاناتی در شهرها و مناطق دیگر آواره و سرگردان شده اند … اعضاء و هواداران سازمان با تکیه بر امکانات محدود خود که فضای خفقان آور ناشی از عملکرد مرتجعین به وجود آورده و فعالیت را هر چه بیشتر محدود می سازد، به مقاومت در برابر تجاوز عراق ادامه خواهند داد. ( 18 )
رئیس دیوان عالی کشور ( آیت ا… دکتر بهشتی ) در مراسمی که به مناسبت تاسوعای حسینی در دانشگاه تهران برگزار شد، بر وحدت اقشار مخت لف مردم تاکید کرد و اظهار داشت : » امروز در این سخن، در این مناسبت و در این مکان، مطلبم پیرامون مسئلۀ اختلاف و وحدت است . وحدتی که امروز برای ادامۀ انقلاب از هر چیز دیگر بیشتر مورد نیاز است؛ وحدتی که امام امت از عمق جان و دل برای تحقق آن مکرر فریاد برآورده است. فریاد اخیر او را در سخنان چند روز قبل شنیدید . همۀ ما این حقیقت را می فهمیم که انقلاب و تداوم انقلاب در این برهۀ حساس و در همۀ مراحل حساس آینده، تنها و تنها با وحدت صفوف و نیروهای مومن به انقلاب اسلامی میسر است . فکر می کنم از نیروهای انقلابی کسی نباش د که در این مورد ذره ای تردید داشته باشد. 19 ) « )
رادیو اسرائیل به نقل از روزنامه » هندو « چاپ دهلی درباره اوضاع سیاسی ایران می گوید : پس از سرنگونی شاه مراکز متعدد قدرت در ایران به وجود آمد و شکاف سیاسی چنان عمیق گردید که حتی یک کشور در حال صلح نیز نمی تواند در برابر چنین وضعی دوام بیاورد. از ظواهر امر چنین برمی آید که رهبران سیاسی ایران بیش از آنکه مایل باشند ثبات و آرامش را به کشور خود برگردانند، می خواهند انقلاب خود را به کشورهای دیگر صادر کنند . اگر چنین باشد، ایران دوستان معدودی را نیز که در صحنه بین المللی دارد، از دست خواهد داد. ( 20 )
روزنامه السیاسه، چاپ کویت نیز در همین زمینه می نویسد : اوضاع و شرایط ایران به گونه ای است که وجود یک رضا شاه دیگر را به نظر ضروری می سازد . امروز ایران شدیداً احتیاج به رضا شاه دیگری دارد . حتی اگر این رضا شاه قطب زاده باشد که پس از خروج از زندان با استقبال مردم ایران که از اوضاع به تنگ آمده اند، روبرو شد. ( 21 )
منابع و ما خذ :
1 سند شماره 001706 مرکز مطالعات . تحقیقات جنگ : » بولتن خبری 24 ساعته « واحد اطلاعات سپاه خوزستان، شماره 48 ، .1359/ 8/ 27
2 سند شماره 001728 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: واحد اطلاعات سپاه سوسنگرد، 28 / 8 / 1359 .
3 ماخذ شماره 1 .
4 سند شماره 001724 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ : دفتر سیاسی انتظامی استانداری خوزستان، 28 / 8 / 1359
5 سند شماره 001726 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: واحد اطلاعات سپاه سوسنگرد، 28 / 8 / 1359 .
6 سند شماره 001723 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ : » بولتن خبری 24 ساعته « واحد اطلاعات سپاه خوزستان، شماره 49 ، 27 و 28 / 8 / 1359 .
7 خبرگزاری پارس، » گزارشهای ویژه « ، نشریه 245 ، 1359/ 8/ 28 .
8 ماخذ شماره 6 .
9 سند شماره 001721 ، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ : دفتر سیاسی انتظامی، استانداری خوزستان، 27 / 8 / 1359 .
10 ماخذ شماره 7 ، رادیو صوت الجماهیر ( بغداد ).
11 ماخذ شماره 7 ، رادیو امریکا.
12 ماخذ شماره 7 ، رادیو لندن.
13 پیشین.
14 ماخذ شماره 7 ، رادیو امان.
15 دفتر سیاسی سپاه، رویدادها و تحلیل، شماره 5 ، 10 / 9 / 1359 .
16 ماخذ شماره 7 ، رادیو لندن.
17 ماخذ شماره 7 ، رادیو اسرائیل.
18 نشریه » مجاهد « ، ارگان سازمان مجاهدین خلق، شماره 99 ، 27 / 8 / 1359 .
19 روزنامه جمهوری اسلامی، 1 / 9 / 1359 .
20 ماخذ شماره 7 ، روزنامه ه ندو چاپ دهلی.
21 خبرگزاری پارس، » گزارشهای ویژه ، « نشریه 244 ، 27 / 8 / 1359 ، روزنامه السیاسه، چاپ کویت.
