دشمنان با اشغال خرمشهر وچند شهر کوچک دیگر ،تلاش زیادی انجام دادند تا آبادان که در آن زمان بزرگترین مرکز صنعت نفت ایران بود را به اشغال خود درآورند.
آنها در چندین نوبت وبا بکار گیری تمام توان زمینی،هوایی ودریایی خود حملات سنگینی را برای تصرف این شهر انجام دادند وتا محاصره شهر نیز پیش رفتند،اما هرگز پای کثیف مهاجمان به خاک پاک این شهر نرسید.
از جمله روزهای ماندگار در تاریخ ایران روز هشتم آبانماه است که رزمندگان تحت محاصره در آبادان با از جان گذشتگی وجوانمردی غیر قابل تصور مانع از ورود دشمنان به این شهر شدند.
در صفحات 54تا61کتاب ،هویزه آخرین گامهای اشغال از انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می خوانیم:
روزشمار جنگ پنجشنبه در تاریخ 8 آبان 1359 برابر با 20 ذیحجه 1400 و 30 اکتبر 1980
امروز آبادان ساعاتی بحرانی را پشت سر گذاشت . بنا به گزارش شهربانی آبادان دشمن در ساعت 30 / 17 ، با پیشروی به سوی آبادان راههای ارتباطی شهر را قطع کرد و امکان هر گونه پشتیبانی زمینی را از بین برد . ( 1 ) همچنین با پیشروی در ایستگاه هفت و موضع گیری در نخلستانهای اطراف، اقدام به ایجاد سنگرهای کمین کرده است . در همین روز در اطراف ایستگاه هفت، دشمن سه کامیون ارتش را به آتش کشید که در جریان آن بیست نفر از نیروهای خودی شهید شدند، دو کامیون حامل مهمات نی ز به دست دشمن افتاد . اجرای آتش توپخانه نیز با شدت تمام روی شهر ادامه داشت و به علت محاصره کامل، انتقال جنازۀ تعدادی زیادی از رزمندگان ممکن نشد . از سوی دیگر، عده ای عراقی از طریق پاسگاه دریایی خرمشهر به جزیره آبادان نفوذ کرده بودند که با آتش نیروهای خودی عقب نشینی کردند . ( 2 )
این کتاب وقایع ورخدادهای سایر جبهه ها ،شرایط داخلی کشور وتحرکات سیاسی مربوط به جنگ تحمیلی دشمنان بر علیه مردم ایران را در این روز به شرح زیر آورده است:
در جبهه اهواز تلاش چشمگیری از طرف دشمن صورت نگرفت . گزارشهای رسیده حکایت از تعرض محدوده نیروهای خودی علیه دشمن دارند که طی آن آتش توپخانۀ دشمن را در جنوب غربی اهواز خاموش کردند . ( 3 ) در مناطق دب هردان و پادگان حمید در جاده اه واز خرمشهر نیز خسارت زیادی به دشمن وارد آمد . ( 4 ) طبق اخبار رسیده، نیروهای خودی در سوسنگرد وضعیت بهتری دارند . براساس گزارش سپاه، بر اثر آتش توپخانۀ نیروهای خودی درکرخه کور، دشمن وادار به عقب نشینی شد و تعداد قابل توجهی از نیروهای آنها کشته شدند .
همچنین در پی اقدامات خودی تعداد قابل توجهی از نیروهای دشمن سازمان خود را از دست
داده، در منطقه پراکنده شدند . ( 5 )
در جبهه ایلام، گروهی از رزمندگان اسلام در یک عملیات چریکی با حمله به دشمن، خساراتی برآنها وارد کردند . ( 6 ) براساس اخبار رسیده، عراق نیر وهای خود را در سومار تقویت کرده است . ( 7 )
براساس اخبار مندرج در مطبوعات، امروز به دعوت امام خمینی، جلسه شورای عالی دفاع، در حضور ایشان تشکیل شد . در این جلسه که دو ساعت طول کشید، گزارشی از آخرین رویدادهای جبهه های جنگ به استحضار امام رسید . نخست وز یر ( آقای رجایی ) گفت: در این جلسه قرار شد که شورای عالی دفاع فعالتر شود، که انشاءا… به نحو احسن فعالیت خود را بیشتر خواهد کرد . ( 8 )
امروز ششمین جلسه شورای عالی دفاع به ریاست رئیس جمهور و با شرکت نخست وزیر، نمایندگان امام در شورای عالی دفاع ( آقایان خامنه ای و چمران )، رئیس مجلس شورای اسلامی ( هاشمی رفسنجانی ) و سایر اعضاء جانشین ستاد مشترک ارتش ( فلاحی )، وزیر دفاع و فرمانده نیروی هوایی ( فکوری )، فرمانده سپاه ( مرتضی رضایی ) دو نماینده از مجلس شورای اسلامی ( آقایان پرورش و محمد منتظری ) و نیز فرمانده نیروی زمینی ( ظهیرنژاد )، فرمانده ژاندارمری کل کشور ( فروزان ) و حاج سیداحمد خمینی تشکیل شد . ( 9 )
روزنامه » میزان « طی گزارشی به نقل از حجت الاسلام خامنه ای، نماینده امام و دبیر و سخنگوی شورای عالی دفاع می نویسد : در این جلسه بیشتر در مورد سه موضوع بحث و تبادل نظر شد که آبادان و موضوع دفاع از این شهر موضوع اصلی بود . همچنین در مورد پشتیبانی و اعزام نیروهای بیشتر، گفتگو به عمل آمد مسألۀ مهم دیگر موضوع وحدت فرماندهی در جنوب خوزستان، یعنی خونین شهر و آبادان بود و … و فرمانده هم تعیین گردید . در این جلسه همچنین رهنمودهای امام دربارۀ استفاده از امکانات موجود و امکانات وسیع لجستیکی که باید از آن بهره برداری کنیم، مورد بحث قرار گرفت . وی در آخر اضافه کرد : دشمن در یکی دو روز اخیر آبادان را زیر آتششدیدی قرار داده است و راه ارتباطی ما در آبادان دشوارتر شده است . ( 10 )
جلسه شورای عالی دفاع ( 8 / 8 / 1359 )
نخست وزیر درباره نقش مجامع بین المللی گفت : آنچه امروز مطرح است، این است که نباید به مناطق غیرنظامی، مسکونی، اداری و بیمارستانی … حمله شود اما مجامع بین المللی خیلی کوچک تراز آن هستند که بتوانند به این مسایل رسیدگی کنند . این برادران و خواهران تاریخ ساز ما هستند که خودشان به این مسائل رسیدگی خواهند کرد . ( 11 )
رئیس مجلس شورای اسلامی، حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی در پایان جلسه علنی مجلس گفت: ما در جلسه غیرعلنی در مورد چگونگی آزادی جاسوسان آمریکای ی بحث های زیادی داشتیم . آمریکا و سایر دوستان و همکارانش به حدی در این جنگ افروزی و تحرکات منطقه ای دست داشته و دارند که نمایندگان ما حاضر به بحث در مورد گروگانها نیستند . البته مسألۀ گروگانها نه ربطی به جنگ ایران و عراق دارد نه مربوط به انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست؛ اما جنایات امپریالیسم و صهیونیسم شرایط را طوری به وجود آورده که بحث کردندر مورد گروگانها را مشکل کرده است . ( 12 )
نشریه مردم ایران، ارگان جنبش انقلابی مردم مسلمان ایران ( جاما )، طی یک بررسی نوشت : هرچه این جنگ طول بکشد، ضررهای مادی و معنوی آن افزایش یافته، سودش به جیب اسرائیل خواهد رفت . هرچند با طولانی شدن جنگ، مقاومت ما افزایش خواهد یافت و حکومت عراق بیشتر ضرر خواهد کرد، ولی در نهایت به نفع امپریالیسم و اسرائیل بوده، باعث عقب افتادن آزادی قدس و احقاق حقوق مردم فلسطین می شود … با به درازا کشاندن جنگ، عدم استفاده از کلیه امکانات جنگی، کنار گذاشتن عده بسیاری از نیروها به بهانه مکتبی نبودن و یا نفی حب الوطن، اسراییل باز بیشترین استفاده را خواهد برد . ( 13 )
سعدون حمادی وزیر خارجه عراق، طی نامه ای به شورای امنیت سازمان ملل، به مناسب تشکیل هفتمین جلسه این شورا پیرامون جنگ ایران و عراق، ایران را متهم به آغاز جنگ نموده و شط العرب را به عنوان رودخانه ملی عراق اعلام کرد و ابراز داشت : عراق نیروهای خود را از ایران تخلیه نخواهد کرد مگر ایران مالکیت ارضی عراق را به رسمیت بشناسد . وزیر خارجه عراق خواستار آتش بس فوری و انجام مذاکرات با نظارت دبیرکل سازمان ملل متحد شد : رادیو لندن ضمن اعلام این خبر افزود : ایران همچنان حاضر به مذاکره تا قبل از تخلیه کامل نیروهای عراق از ایران نیست . ( 14 )
وزیر خارجه عراق در مصاحبه مطبوعاتی در امان، مواضع و دیدگاه های کشورش ر ا بازگو کرد . آسوشیتدپرس به نقل از وی در مورد پایان جنگ نوشت : هر وقت ایران به حاکمیت ارضی و آبی عراق احترام بگذارد، جنگ خاتمه می یابد … اگر چه کوششهای میانجی گری از سوی کشورهای اسلامی و غیرمتعهدها مفید است، لیکن نمی توان موفقیت این تلاشها را تضم ین کرد .
درک واقعیت از سوی رهبران ایران و به رسمیت شناختن حقوق اعراب می تواند در این جنگ تعیین کننده باشد … آمریکا به اعلام بی طرفی خود ادامه می دهد . با این وجود عراق مطمئن نیست که آیا آمریکا لوازم یدکی و تجهیزات تسلیحاتی به سوی ایران ارسال کرده یا نه ؟ اگر حمایت آمریکا از ایران ثابت شود، عراق ساکت نخواهد نشست … رادیو آمریکا نیز از قول حمادی گفت : وزیر خارجه عراق در پاسخ به این سوال که اگر تلاشهایی که برای پایان دادن به جنگ صورت می گیرند، به نتیجه برسند، زد و خورد تا چه مدت ادامه خواهد یافت، گفت : که متعهد است ایران پیشنهاد آتش بس را خواهد پذیرفت … عراق برای این دست به جنگ زده که به حقوق حقه خود دست یابد، وگرنه خیال توسعه طلبی در سر ندارد . ایران باید از تسلط جویی و دخالت امور داخلی عراق دست بردارد . رادیو آمریکا به نقل از وزیر خارجه عراق دربارۀ رابطه ایرا ن و آمریکا گفت : آمریکا نمی خواهد عراق یا کشورهای عربی دیگر در این جنگ پیروز شوند، زیرا هنوز از روابط ایران و آمریکا بوی تفاهم به مشام می رسد و با تمام هیاهوها ( بین طرفین ) این تفاهم ایجاد شده است . آمریکا به هیچ عنوان حاضر نیست ایران را از دست بدهد و امکان این که بتدریج بین ایران و آمریکا اتحاد برقرار شود، زیاد است . ( 15 )
حسن علی، وزیراقتصاد عراق نیز طی کنفرانس مطبوعاتی در تشریح وضعیت جبهه ها و مواضع آمریکا گفت : آبادان و دزفول کاملاً در محاصره ارتش صدام قرار گرفته و از آنجا که این دو شهر جمعیت زیادی دا رند، عراق قصد ندارد آنها را اشغال کند . وی افزود: جای تعجب نیست اگر ایالات متحده به ایران کمک کند، زیرا آمریکا پیوسته مخالف منافع اعراب بوده است . ( 16 )
یونایتدپرس در مورد امکان صدور اسلحه از سوی آمریکا به ایران در صورت آزادی گروگانها نوشت : کارتر در مناظره با ریگان گفت که قصد فروش وسایل اضافی جنگی به ایران را ندارد، ولی اضافه کرد قطعاتی که متعلق به ایران است، به این کشور تحویل داده خواهد شد، زیرا این قطعات قبلاً خریداری شده است . والترماندیل، معاون رئیس جمهور وادموند ماسکی وزیر امور خارجه آمریکا، هف ته گذشته گفته بودند که هنوز تصمیم نهایی دربارۀ تحویل قطعات یدکی نظامی به ایران گرفته نشده است … کارتر همچنین گفت : ایالات متحده بی طرفی خود را حفظ خواهد کرد . ماسکی در 24 مهر گفته بود که لغو تحریم ها علیه ایران، نقض بی طرفی است، زیرا این موضوع ایران را قا در می سازد از انزوای خود بکاهد و به قطعاتی دست یابد که در غیر این صورت نمی توانست به آنها دست یابد . جان تراتنر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز چهارشنبه گفت : نمی تواند تناقضات آشکار در گفتار کارتر، ماسکی و ماندیل را روشن کند، مگر این که بگوید می توان با ارس ال قطعات نظامی نیز، بی طرفی را حفظ کرد . ( 17 ) در همین زمینه نیویورک تایمز نوشت : در صورتی که دولت کارتر در آزادسازی گروگانها احتیاط نکند، ممکن است از دو سو به امنیت آمریکا لطمه وارد شود : نخست آنکه هرگو نه معامله ای به منزلۀ نادیده گرفتن اصولی است که سالها براین کشور حاکم بوده است و دولت آمریکا نباید با کسانی که باج خواهی می کنند، وارد معامله شود . دوم آنکه این سلاحها در شرایطی به دست آن کشور خواهدرسید که در حال جنگ با عراق است و چنین اقدامی مغایر با اعلام بی طرفی آمریکاست . اگر چنین معامله ای انجام گیرد، باید گفت که ایران سیاست گزار آمریکا در خلیج فارس است . از سوی دیگر، در شرایط کنونی هرگامی که به سوی ایران برداشته شود، در حکم چندگام فاصله گرفتن از کشورهای عربی بویژه عراق، اردن و عربستان خواهد بود . ( 18 ) آمریکا به رجایی اطلاع داده که پس از آزادی گروگان ها دارایی های ایران را آزاد خواهد کرد و روابط عادی بازرگانی، ایران را از سر خواهد گرفت . ( 19 )
امروز هفتمین جلسه شورای امنیت سازمان ملل برای ادامه بحث پیرامون جنگ عراق و ایران تشکیل گردید . در این جلسه، نمایندگان فرانسه، شوروی، جامائیکا، زامبیا، نیجریه، چین، تونس و پرتغال به تبادل نظر پرداختند . نماینده فرانسه گفت : اختلافات ایران و عراق باید بر اساس اصول منشور، از جمله اصل عدم دخالت در امور داخلی سایر کشورها، احترام به تمامیت ارضی و عدم تصرف سرزمین دیگران با توسل به زور، حل شود … هرچه زودتر باید یک آ تش بس همراه با عقب نشینی نیروها برقرار گردد و راه حل کلی براساس تجدید مرزهای دو کشور و تضمین کشتیرانی و اصل عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر پیدا شود . نماینده شوروی نیز گفت : دولت متبوع او خواستار حل سیاسی و فوری اختلافات در پشت میز مذاکره است …
نمی توان با ور کرد که اختلافات ایران و عراق فقط براساس سوء تفاهم باشد . امپریالیسم همیشه کوشیده کشورهایی را علیه کشورهای دیگر بشوراند تا خاورمیانه و خلیج فارس و نفت آن را تحت کنترل خود درآورد . نماینده تونس در جانبداری از عراق گفت : این جنگ تمامیت ارضی منطقه را به خطر انداخته و شورای امنیت باید خواستار حل اختلافها براساس عدالت و حقوق بین المللی گردد و علل واقعی بروز جنگ را مجدداً بررسی کند … طرفین نیز بایستی خواسته های خود را مطرح کنند . ( 20 ) رادیو کویت اعلام کرد : کشورهای غیرمتعهد عضو شورای امنیت در حال حاضر مشغول ته یه طرحی مبتنی بر اصول سازمان ملل برای برقراری صلح میان عراق و ایران هستند . احتمال می رود این طرح شامل اعزام فرستاده ویژه برای این دو کشور باشد . ( 21 )
در زمینه روابط شوروی و عراق، صدای آمریکا گفت : به نظر کارشناسان دفاعی آمریکا هرچند شوروی اجازه داده است که تدارکات و تجهیزات از بندر عقبۀ اردن به عراق تحویل گردد، وزارت دفاع آمریکا فکر می کند که شوروی از ارسال تانکها، هواپیماها و مهمات جدید به عراق خودداری کرده است . ( 22 )
امارات عربی متحده، پادشاهی عربستان سعودی و شیخ نشینهای قطر و کویت موافقت کردند تولید نفت خود را برای جلوگیری از هر گونه کمبودی، افزایش دهند . ( 23 )
عدم توانایی ارتش عراق در تحقق سریع اهداف تعیین شده، از جمله مباحث رسانه های جهان در تحلیل های مربوط به جنگ است . گاردین می نویسد : مقاومت غیرمنتظره ایرانی ها، عدم پیوستن اعراب خوزستان به عراقی ها، عدم کارآیی نیروی هوایی عراق و عدم کنترل عراقی ها بر آتشبارهای ضدهوایی خود که روزهای اول جنگ باعث سقوط هواپیماها و هلیکوپترهای آن کشور شده است، نشان داد که صدام در این جنگ نه تنها پیروز نشده، بلکه تلفات سنگینی را نیز متحمل شده است . ( 24 ) در تفسیر رادیو لندن نیز آمده است : این که عراق موفق نشده به یک پیروزی سریع نائل گردد، بسیاری از ناظران را به این نتیجه رسانده که دولت صدام با مشکلات سیاسی بزرگی روبرو خواهد شد . کارشناسان غربی معتقدند که پیشرفت جنگ بسیار کند بوده و ارتش عراق کفایت و کار آیی چندانی از خود نشان نداده است . ( 25 ) در همین زمینه روزنامه ستاره سرخ مسکو نوشته است : رهبران عراق که تهاجم را در سطح وسیعی آغاز نمودند، فکر می کردند که ارتش این کشور به سرعت پیشروی خواهد کرد . این محاسبات ظاهراً براساس تصوری که از ارتش ایران، به سبب ند اشتن فرماندهی و نزول انضباط و نداشتن قطعات یدکی سلاحهای آمریکایی یارای مقاومت ندارد، پایه گذاری شده بود . آنها همچنین تصور می کردند با شکست نظامی، رژیم ( ایران ) نیز دوام نیافته، قطعه قطعه خواهد شد . از نحوه پیشرفت در جبهه ها کاملاً روشن می گردد که نیروهای ایرانی همچنین به مقاومت سرسختانه بدون توجه به صدمات روزهای اول جنگ ادامه می دهند . هدف اعلام شده جنگ نیز در حال تغییر است؛ ابتدا عراق مدعی بخش کوچکی از اراضی قسمت شرقی رودخانه شط العرب بود، ولی اکنون مطبوعات عراق نقشه هایی چاپ می کند که در آن استان خوزستان که در بغداد به آن عربستان نام داده اند، جزء سرزمین عراق محسوب می شود . ( 26 )
منابع و ما خذ :
1 سند شماره 001437 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: وزارت کشور، 8 / 8 / 1359 .
2 سند شماره 001439 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ : » بولتن خبری 24 ساعته « واحد اطلاعات سپاه خوزستان، شماره 29 ، . 1359/ 8/ 8
3 روزنامه انقلاب اسلامی، 8 / 8 / 1359 ، اهواز .
4 روزنامه جمهوری اسلامی، 8 / 8 / 1359 ، خبرگزاری پارس، اهواز .
5 ماخذ شماره 2 و سند شماره 001435 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ : واحد اطلاعات سپاه اهواز، 8 / 8 / 1359 .
6 روزنامه انقلاب اسلامی، 8 / 8 / 1359 ، خبرگزاری پارس .
7 سند شماره 001497 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ : ستاد مشترک ارتش، 1359/ 8/ 11 ، وسند شماره 048595 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ : ستاد مشترک ارتش، 8 / 8 / 1359 .
8 روزنامه اطلاعات، 10 / 8 / 1359 .
9 ماخذ شماره 8 .
10 روزنامه میزان، 10 / 8 / 1359 .
11 روزنامه جمهوری اسلامی، 8 / 8 / 1359 ، خبرگزاری پارس .
12 روزنامه انقلاب اسلامی، 8 / 8 / 1359 .
13 هفته نامه » مردم ایران « ارگان سازمان جاما، شماره 84 ، 8 / 8 / 1359 .
14 خبرگزاری پارس، » گزارشهای ویژه « نشریه 226 ، 9 / 8 / 1359 .
– 15 ماخد شماره 15 ، آسوشیتدپرس، امان و رادیو آمریکا، 8 / 8 / 1359 .
– 16 ماخذ شماره 15 ، خبرگزاری فرانسه، امان، 8 / 8 / 1359 .
17 ماخذ شماره 15 ، یونایتدپرس، واشنگتن، . 1359/ 8/ 8
18 ماخذ شماره 15 ، رادیو آمریکا، 1359/ 8/ 8 ، روزنامه نیویورک تایمز .
19 ماخذ شماره 15 ، رادیو آمریکا، . 1359/ 8/ 8
20 روزنامه انقلاب اسلامی، 10 / 8 / 1359 .
21 ماخذ شماره 15 ، رادیو کویت، . 1359/ 8/ 8
22 ماخذ شماره 15 ، رادیو آمریکا، . 1359/ 8/ 8
23 ماخذ شماره 12 ، یونایتدپرس، ابوظبی .
24 ماخذ شماره 12 ، نشریه گاردین .
25 ماخذ شماره 15 ، رادیو لندن، 8 / 8 / 1359 .
26 ماخذ شماره 15 ، سفارت جمهوری اسلامی ایران در مسکو، 8 / 8 / 1359 .
