متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش :: 1378/12/19
بسم الله الرحمن الرحيم
الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي
بحثي كه شب‌هاي جمعه تحت عنوان درس‌هايي از قرآن شروع كرديم دعاي مكارم الاخلاق بود كه بند، بند آن را تفسير مي‌كرديم تا رسيد به اينجا: امام سجادع مي‌فرمايد:(أَسْأَلُكَ عِنْدَ الْحَاجَةِ)الصحيفةالسجاديةص92 … كه البته جلسه قبل هم دراين باره صحبت كرديم و در اين جلسه بيشتر درباره اين جمله مي‌گوئيم آيه‌اي است از قرآن كه: (ادْعُوني أَسْتَجِبْ لَكُمْ)غافر(60)دعا كنيد شما تا استجابت كنم شما را. بعد مي‌فرمايد:(إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ)غافر(60)
آنان كه از عبادت و اطاعت من(خدا) كبر ورزيدند داخل بر دوزخ خواهند شد.
-نكاتي از اين آيه:
1 – گفت و گو با خداوند رشد است و قال ربكم نمي‌فرمايد: و قال الله
كلماتي كه خداوند به كار مي‌برد دليل دارد. هر كجا به يك معنايي است كلمات. براي وزنه برداري مي‌گوئيم پهلوان , براي گرفتن وام مي‌گوئيم حاج آقا, براي سؤال علمي مي‌گوئيم استاد. مثل كد تلفن است كه هر كدام براي استاني است.
براي داوري خداوند مي‌گوئيم:(هُوَ خَيْرُ الْحاكِمينَ)اعراف(87) تو بهترين داورهستي.
براي طلب روزي مي‌گوئيم:(وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقينَ)مائده(114)تو بهترين روزي دهنده هستي.
چون اينجا بحث دعاست مي‌گويد: «رب » از تربيت است و گفت و گو با خداوند سبب رشد انسان است.
2 – انسان سبك مي‌شود.
مي فرمايد:(بِمُنَاجَاتِكَ بَرَّدْتُ أَلَمَ. . .) بحارالأنوارج95ص89
3 – همه دعا كنيد.
نفرموده «يا ايهاالذين آمنوا ادعوا» همه دعا كنيد نه فقط مؤمنين،
چون گاهي خداوند مي‌فرمايد:(يا أَيُّهَا النَّاس. . .)بقره(21) و يا: (يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا. . .)بقره(153)
4 – در دعا فقط دل به او ببنديم.
گفت دعا مي‌كنم مستجاب نمي‌شود: فرمود: فقط خدا را بخوان نه ديگري را. چون فرموده: ادعوني , براي خداوند شريك قائل نشويم. آرم منافقين شرك است مي‌گويند به نام خدا و به نام خلق خدا.
مشركين مي‌گويند: ما بدبخت شديم چون: (إِذْ نُسَوِّيكُمْ بِرَبِّ الْعالَمينَ)شعراء(98)(ديگران) شما را با خدا مساوي قرار داديم. فقط از او بخواهيم گر چه خداوند كارهايش را به واسطه انجام مي‌دهد.
5 – دعا عبادت است:
چون مي‌فرمايد:(الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتيَ)غافر(60)آنان كه از عبادت من گردنكشي كردند. پس معلوم مي‌شود دعا عبادت است.
حديث: دعا مخ عبادت است. سؤال مي‌شود ما در نماز سوره را طولاني بخوانيم يا دعا را؟ حضرت مي‌فرمايد: دعا را. به جاي(قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ)اخلاص(1)،(عَمَّ يَتَساءَلُونَ)نبا(1) بخوانيم يا قنوت را طولاني كنيم، بلكه قنوت و دعا را.
6 – دعا نكردن نشانه تكبر است.
7 – اجابت فوري است.
اگر مي‌فرمود «فاستجب » يا «ثم استجب » دليل بر اين بود كه اجابت با فاصله انجام مي‌شود. مثل اين كه مي‌گوئيم: فحش همانا و آبروريزي همان يعني همراه يكديگراست بدون فاصله.
سؤال: دعا ميكنيم چرا گاهي مستجاب نمي‌شود؟
جواب: مستجاب مي‌شود ولي به شكل‌هاي مختلف و مستجاب نشدن دليل دارد:
الف: يا اخلاص نيست(ادْعُوني)
ب: يا لقمه حرام است: حديث: لقمه حرام باشد دعا مستجاب نمي‌شود.
ج: يا مشابه آ ن مستجاب مي‌شود: براي اين دختر پسر ديگر براي اين پسر دختر ديگر نه آن كه او مي‌خواهد چون صلاح او نيست. و او حكيم است گر چه قدرت هم دارد، و خداوند زماني از قدرت استفاده مي‌كند كه خلاف حكمت نباشد. به شما مي‌گويند قدرت داري يقه را پاره كني؟ بله، چرا نمي‌كني؟ مطابق عقل و حكمت نيست.
د: خواسته حكيمانه نيست.
گفته‌ام دانش آموزي كه مي‌گفت: خدايا كوه هيماليا را بگذار اروميه، درياچه اروميه را بگذار همدان، پرسيدند چرااينچنين دعا مي‌كني؟ گفت چون من در امتحان جغرافي اشتباه نوشته‌ام.
گاهي ما غلط ميكنيم بعد مي‌گوئيم خدا درست كند او را، ما هندوانه كاشته و پياز، تو به خربزه و سيب زميني تبديل كن. من سنگ مي‌زنم به پيشاني او پنبه شود كه درد نگيرد. نمي‌شود كه خداوند نظام آفرينش را به هم بريزد.
ه: گاهي هم با تأخير مي‌دهد.
چون اگر زود بدهد مي‌رود و ديگر نمي‌آيد. انساني را كه دوست داريم با تلفن او را نگه مي‌داريم تا با او صحبت كنيم.
و: به نسل و فرزندان آينده مي‌دهد.
بر اين معنا حديث داريم، و در قرآن داريم كه:
(وَ كانَ أَبُوهُما صالِحا)كهف(82)به اينها(فرزندان خير رسيد) چون پدرانشان صالح بودند.
پلوهايي كه بنده مي‌خورم براي كتك‌هايي است كه بلال خورد اگر او كتك نمي‌خورد، ليسانس شما و رفتن به دانشگاه براي اين كه به جاي ساختن دبستان براي روستا دانشگاه براي شما ساختند. و الان شما مي‌گويي اينها دهاتي بي سواد هستند. نان او را تو خوردي.
ز: گاهي پاداش را براي قيامت مي‌گذارد.
ح: در عوض بلايي را رفع مي‌كند. دفع شر مي‌كند.
حديث: در قيامت چيزي مي‌دهند مي‌گويد براي چه؟ گفته مي‌شود براي اين كه در دنيا دعا كردي مستجاب نشد اين درعوض اوست.
چون دستي كه براي دعا و درخواست از خداوند بلند مي‌شود خداوند خالي نمي‌گذارد.
يكي از دوستان مي‌گفت من دست به دعا بلند كرده يكي فكر كرد من فقير هستم پولي را در دست من گذاشت، گفتم خدايا از اين يا ديگر؟ خلق خدا و اولياء خدا هم چنين هستند فردي كه آمده او را مأيوس و محروم برنمي گردانند.
يك حاج آقايي روضه مي‌خواند و آخر هم غذا مي‌داد لاتهاي محله براي روضه و سخنراني نمي‌آمدند ولي براي غذا خوردن مي‌آمدند, حاج آقا به آن‌ها گفت: شما حيا نمي‌كنيد براي غذا فقط مي‌آييد آن‌ها هم برگشتند شب امام حسين ع را به خواب ديد كه اينها وقت‌هاي ديگر هم مي‌آيند؟ براي غذا يا محرم چون سفره من است مي‌آينداين‌ها مهمان من هستند. فردا شب رفت و با عذرخواهي آن‌ها را آورد ,اينها با اين داستان حالي پيدا كردند و كلافه شدند.
متكبرانه دعا نكنيد و خداوند دستي كه آمد براي دعا محروم بر نمي‌گرداند در قيامت به او مي‌دهند در عوض اين كه دردنيا مستجاب نشد.
لذا وقتي انسان عوض آن را در قيامت مي‌گيرد مي‌گويد كاش هيچكدام از دعاهايم در دنيا مستجاب نمي‌شد.
ط: ما بايد طلب خير كنيم.
و لذا بعضي چيزها كه ما مي‌خواهيم خير نيست تا مستجاب شود.
حديث:(أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الدُّعَاء)الكافي ج2ص466 بهترين عبادت دعاست.
اين كه قرآن درباره حضرت ابراهيم ع مي‌فرمايد:(إِنَّ إِبْراهيمَ لَحَليمٌ أَوَّاهٌ مُنيبٌ)هود(75)
(أَوَّاهٌ)يعني خيلي دعا مي‌كرد.
ترك دعا معصيت و اسلحه مؤمن دعاست و نور آسمانهاست و دعا از كارد برنده‌تر است و سپر مؤمن است، و با دعا بلا دفع مي‌شود. و گناه و ظلم مانع استجابت دعاست(همه اينها حديث دارد) و دعاشرائطي دارد كه وارد آن نشويم.
بحثي مطرح است كه از خدا بخواهيم و از مردم نخواهيم درباره گداپروري.
-سؤال از مردم
پيامبر اكرم ص فرمود: به خدا قسم اگر كسي طنابي داشته باشد و با آن هيزم جمع كرده در بازار بفروشد و با يك سوم آن ارتزاق كند بهتر است از آن كه از مردم سؤال كند.
حديث:(لَوْ يَعْلَمُ السَّائِلُ مَا فِي الْمَسْأَلَةِ مَا سَأَلَ أَحَدٌ أَحَداً)الكافي ج4ص20اين درست و صحيح نيست كه مرتب پسر از پدر طلب پول كند, البته پدر بايد گاهي پول جيبي به او بدهد مثلاًمي خواهد حمام برود خجالت مي‌كشد پول بگيرد. و نياز دارد و هر حرفي را نمي‌تواند به پدر بگويد و بايد به آن‌ها كمك شود قبل از آن كه پسرها بگويند. و پسر بايد سعي كند كه هر چه زودتر شغلي داشته باشد، هميشه نعش نشود كه من مي‌خوابم مرا بلند كنيد.
حديث: ملعون، ملعون، ملعون كسي كه وقتي سفره پهن مي‌شود مي‌خورد و زمان كار كردن فرار مي‌كند.
حديث:(الْمَنِيَّةُ لَا الدَّنِيَّة) شرحنهجالبلاغةج19ص362يعني: مرگ بهتر از پستي و ذلت است(التَّقَلُّلُ وَ لَا التَّوَسُّلُ)شرحنهجالبلاغةج19ص362
با كم زندگي كردن بهتر از آن است كه بله قربان گو شوي.
گاهي يك نفر براي يك لقمه نان از انسان تبديل مي‌شود به لنگ، لنگ هر دقيقه دور پاي يك نفر است و ستارالعيوب است ,شرف را تبديل به لنگ كرده و اينها مكتب لگنيسم هستند لگنيسم، لگنيسم براي لقمه‌اي نان هر دقيقه دور پاي يك نفر و ستار العيوب است. اينطور نباشد كه ما مثل لنگ باشيم.
لبو فروشي مي‌كند ولي وام و ربا نمي‌گيرد. پول بهره دار گرفته براي رنگ كردن ماشين و يا براي منزل و تلويزيون رنگي، شلغم بخور عزيز باش نه باقلوا و ذليل.
گفتند شيري با گربه كه هر دو از يك نژاد هستند بحث كردند شير به گربه گفت خاك به سرت من در جنگل برگ زردمي خورم شير هستم و تو خانه حاجي‌ها جوجه كباب مي‌خوري گربه‌اي، گفت گاهي به من مي‌گويند: پيش و همه گوشت بدنم آب مي‌شودولي تو را پيش نمي‌گويند.
با دمپايي راه برو و بدهكار نباش، ولي با قيافه چناني و كفش فلان، سوپر دو لوكس است ولي به همه بانك‌ها جز بانك خون بدهكار است.
اگر به يادتان باشد خداوند در قرآن به گله بزغاله‌ها مي‌گويد «جمال » كجاي او جمال است براي اين كه رفته صحراشكمش را سير كرده و براي شما ماست و پنير آورده.
(وَ لَكُمْ فيها جَمالٌ حينَ تُريحُونَ وَ حينَ تَسْرَحُونَ)نحل(6) جمال از آن اوست كه هم خود سير شده و هم جامعه را سيرمي كند.
-آفات سؤال و گدايي
الف: اقتصادي
ب: اخروي
ج: اجتماعي
د: رواني
-اقتصادي:
حديث:(السؤال يمحق الرزق)غررالحكم ص361 سؤال روزي را نابود و تنگ مي‌كند.
وقتي كاسه گدايي به دست گرفته شد همه به هم خبر مي‌دهند كه فلاني اينچنين است.
گويند يك نفر به نوكرش گفت: آقاي محل را دعوت كن. بعد ديدند آقا نيامد به او گفتند چرانيامده بلكه دعوت نكرده‌اي؟ گفت چراگفت اگر من نمي‌آمدم، گفت به درك. بعد آقا به او گفت من كي گفتم به درك؟ گفت در دلت كه گفتي.
حديث:(من سئل غيرالله استحق الحرمان)غررالحكم ص193
كسي كه از غير خدا سؤال كند مستحق محروميت مي‌شود.
حديث:(مَا فَتَحَ رَجُلٌ عَلَى نَفْسِهِ بَابَ مَسْأَلَةٍ إِلَّا فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْهِ بَاباً مِنَ الْفَقْرِ) بحارالأنوارج93ص156اگر كسي به خود اجازه بدهد كه باب سؤال كردن را باز كند خداوند هم درب فقر را بروي او مي‌گشايد.
امام سجادع فرمود:(ضَمِنْتُ عَلَى رَبِّي أَنْ لَا يَسْأَلَ أَحَدٌ أَحَداً مِنْ غَيْرِ حَاجَةٍ إِلَّا اضْطَرَّتْهُ حَاجَةٌ بِالْمَسْأَلَةِ يَوْماً إِلَى أَنْ يَسْأَلَ مِنْ حَاجَةٍ)بحارالأنوارج93ص158
من ضمانت مي‌كنم كسي كه بدون ضرورت و حاجت سؤال مي‌كند خدا او را به فقر گرفتار خواهد كرد.
اخروي:
پيامبر ص:(يَا أَبَا ذَرٍّ إِيَّاكَ وَ السُّؤَالَ فَإِنَّهُ ذُلٌّ حَاضِرٌوَ فِيهِ حِسَابٌ طَوِيلٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ) منلايحضرهالفقيه ج4ص375اي اباذر بپرهيز از سؤال كردن، امروز ذليل مي‌شوي و فرداي قيامت حساب طولاني خواهي داشت.
حديث: «من يتفكل لي ان لا يسئل الناس شيئاً اتكفل له با لجنه» اگر بپزيريد كه در مقابل مردم دست دراز نكنيد من قول مي‌دهم كه شمااهل بهشت باشيد.
حديث: «من يسئل الناس من غير فقر فكانما يأكل الخمر»: اگر كسي مي‌تواند بدون سؤال زندگي كند و اين كار را بكند مثل كسي است كه شراب مي‌خورد. وام براي تخت خواب و اجاره تالار مگر بدون اينها نمي‌شود. گفت مي‌خواستيم تعزيه بخوانيم اسب نداشتيم شمر را سوار دوچرخه كرديم گفت طوري نيست.
ما براي عروس فكر ميكنيم بايد 10 ماشين بوق بزند براي اين و آن گردن خم ميكنيم و چاپلوسي. جير جير كنم كه چي؟ عزت آنقدر براي عروس آنقدر مي‌ارزد كه پيش هر كسي خود را خوار كني؟ ازدواج آسان است ما آن را مشكل كرده‌ايم، مثل بت پرست‌ها، كه بت مي‌تراشيدند بعد مقابل آن گريه مي‌كردند، مي فرمايد:(قالَ أَ تَعْبُدُونَ ما تَنْحِتُونَ)صافات(95)چيزي كه با دست خود تراشيده‌اي عبادت مي‌كني.
آداب و رسوم درست كرده در آن گير كرده‌ايم فوت شد, خوب عقد كنيد بعضي‌ها هم مي‌گويند تا سال بگذاريد عروسي كنند اينها كه زن و شوهر هم هستند محرم و صفر دست از پا خطا نمي‌كنند هر چه تقواست براي اين عروس و داماد بيچاره است تمام دين را مي‌گذارند روي اين عروس و داماد، خوب آنقدر فشار نياوريد.
بله عاشورا حريم دارد هر كس رگ غيرت داشته باشد عاشورا حريم دارد. و ايام شهادت امام رضا ع يك قيدهايي و تعصب‌هاي غلطی دارند پدرها.
يك جواني آمد گفت خدا خير به شما بدهد ما گفتيم شايد براي قرآن و حديث برنامه درس‌هايي از قرآن است. بعدگفت نه من نامزد دارم و پدرش نمي‌گذارد من او را ببينم و اوعلاقه به شما دارد همسرم به بهانه كلاس درس‌هايي ازقرآن از خانه بيرون مي‌آيد و ما مي‌رويم توي پارك بستني مي‌خوريم.
من فكر نمي‌كردم كلاس‌هاي من چنين بركاتي هم دارد. عروس‌ها و دامادها به شما نمي‌گويم عروس، عروس خانم كه پاي بحث من نشسته‌اي كوتاه بياييد و تمام قيدها را كنار بگذاريد. پسر همين كه ارزشي و سواد و اخلاق و تعهد و دين دارد و اگر دين ندارد دل به او گرو نكنيد چون كسي كه خدا و لطف او را فراموش كند, لطف شما را هم فراموش خواهد كرد. مؤمن و سالم و خوش فكر و اخلاق، حال روي موكت يا قالي، قالي كه ارزش ندارد جماد است و ما انسان هستيم چه كسي گفته هر وقت بنايي تمام شد، به يك اطاق قناعت كنيد، زندگي ساده بدون وام. جامعه در فشار براي دختر و پسر گير مي‌دهيم و همه اينها بت است كه مادر بزرگ مرد تا يك سال صبر كنيد نه آيه و نه حديث داريم.
حديث: اگر بدهكار هستي و نمي‌پردازي و مي‌تواني، هر شب به حكم دزد هستيم.
حديث: (مَذْهَبَةٌ لِلْحَيَاءِ وَ اسْتِخْفَافٌ بِالْوَقَار) بحارالأنوارج75ص136 آبرو را كم مي‌كند، شكننده وقار است، طوق خواري به گردن مي‌اندازد. عزت را مي‌برد، شرف را از فاميل مي‌گيرد.
آفات رواني
حديث:(السؤال يضعف لسان المتكلمين)غررالحكم ص 361
زماني كه سؤال كردي عيب‌هاي طرف را نمي‌تواني بگويي كسي كه درب كيسه را باز كرد بايد درب زبان را ببندد. اگر كيسه را بستي زبان باز و آزاد خواهد بود.
حديث:(يكسر قلبالشجاع البطل)غررالحكم ص361 گدايي و سؤال پهلوان را ذليل كرده و مي‌شكند.
حديث:(مَذْهَبَةٌ لِلْحَيَاءِ) بحارالأنوارج75ص136 حيا را كم مي‌كند،(مِفْتَاحُ الْبُؤْسِ) مستدركالوسائل ج7ص224 غم آور است.
(إِيَّاكَ أَنْ تُخْبِرَ النَّاسَ بِكُلِّ حَالِكَ فَتَهُونَ عَلَيْهِمْ)الكافي ج4ص21 احتياجات را به مردم نگو خوار مي‌شوي.
لقمان به فرزندش گفت: اگر روزي فقر به تو فشار آورد مردم را به آن اگاه نساز، تو را خوار ساخته و نفعي نخواهند رساند. البته در شرائط ضروري، جان در خطر است وام گرفتن و سؤال اشكال ندارد ولي مسائل غير ضروري خير، سعي كنيم قيدها را بشكنيم، نه جهازيه‌اش جور نيست خانم را هر چه ديرتر ببري جهازيه‌اش جور مي‌شود اين انسانيت نيست كه براي ماديت گير بدهيم، جبهه اي‌ها خط شكن بودند ما هم در اين موارد بايد خط شكن شويم. آداب و رسوم غلط رابشكنيم.
خدايا عزتي بده كه دستمان پيش ديگران دراز نشود.
خدايا گرفتاران و فقرا را نجات بده.
خدايا به سرمايه داران هم رحم مرحمت بفرما و به فقرا صبر بده. در آستانه عيد هر كاري مي‌توانيم انجام دهيم اگر سه بچه انگار چهار تا دارد، كمك كنيم و نگذاريم يك عده‌اي بسوزند، اگر كمك كرديم ما هم نجات پيدا ميكنيم ازگرفتاري‌ها، گاهي بلاهاي زيادي به اين واسطه دور مي‌شود.
قرآن مي‌فرمايد: به همديگر رحم كنيد تا خداوند به همه شماها رحم كند.
والسلام عليكم ورحمة الله و بركاته
