پل شناور خیبر ۱

پل شناور خیبر از اصلی‌ترین طرح‌های اجرا شده توسط مرحوم مهندس حاج بهروز پو‌رشریفی است.
منطقه عملیاتی «خیبر» در شرق «دجله» و در داخل «هورالهویزه» واقع شده. این منطقه از شمال به «العزیز» و از جنوب به «القرنه»، «طلاییه» و نیز در یک محور به «زید» محدود می‌گردد.
منطقه عملیاتی خیبر دارای دو نوع طبیعت متفاوت (هور و خشکی) بود. بخش خشکی به عرض 8 تا 10 کیلومتر توسط هورالهویزه در شرق و «هورالحمار» در غرب احاطه شده است. رودخانه دجله این منطقه را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می‌کند. بطوری‌که سه چهارم آن در شرق این رود و جاده مواصلاتی العماره ـ بصره در غرب آن قرار دارد.
هورالهویزه از رودخانه‌های «دجله»، «کرخه» و «میمه» تغذیه می‌شود، و عمق آن نیز از شمال به جنوب، کاهش پیدا می‌کند. از آن‌جا که «هورالعظیم» قسمتی از دریای کم عمق خلیج فارس بوده و توسط رودخانه‌های فوق تغذیه می‌شود، به طور دائم تحت تأثیر رسوب‌گذاری‌های بدون وقفه قرار دارد.
حداکثر عمق آب در هورالعظیم در مواقع طغیان رودخانه‌ها به هشت متر می‌رسد،‌ ولی کرانه‌های شرقی به خاطر شیب بسیار ملایم آن، کم‌ترین ژرفا را دارند. به طور کلی می‌توان گفت که حدود 100 کیلومتر مربع از هور دارای عمقی بیش از چهار متر،‌250 کیلومتر مربع از آن دارای عمقی معادل سه تا چهار متر و بقیه که حدود 1750 کیلومتر مربع است دارای عمقی کم‌تر از 2 متر است.
پوشش گیاهی هور را «نیزار»، «بردی»، «چولان»، «گاطه»، و «شبلان»‌ تشکیل می‌دهد که معادل 90% سطح آن را شامل می‌شود.
«جزایر مجنون» در یک کیلومتری مرز ایران و عراق در داخل هورالهویزه قرار دارد و از شمال به جنوب کشیده شده است. جزیره جنوبی مجنون که البته به خشکی متصل است حدود 30% از جزیره شمالی آن بزرگ‌تر است.
مهندس حاج‌ بهروز پورشریفی،‌ در سفرهای متعددی که همواره برایش پیش می‌آمد از این منطقه بازدید کرده و از همان ابتدا سؤالی به ذهنش خطور کرده بود. سؤالی که پاسخ آن پل حماسه‌ساز خیبر است.
سؤال این بود که اگر قرار باشد روزی رزمندگان اسلام از این آبگیر بزرگ عبور کنند،‌ چه باید کرد؟
حاج بهروز برای این سؤال جواب‌های متعددی یافت که یکی از این جواب‌ها در مورد آن در همین منطقه به اجرا درآمد. رسیدن به این پاسخ‌ها آسان نبود، ولی حاج بهروزهم کسی نبود که تا پاسخ سؤالش را نیافته آرام بنشیند.
در اواخر تابستان سال 1362 و با دعوت فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، تعدادی از برادران مهندسی جنگ جهاد سازندگی به منطقه عمیاتی جنوب اعزام و در قرارگاه لشکر 77 خراسان، با فرماندهان نیروی زمینی جلسه‌ای تشکیل دادند. فرمانده نیروی زمینی پس از مقدمه‌چینی برای عبور از اروندرود، درخواست ساخت پلی را کرد که بتواند گذر 6 تن بار را از روی رودخانه ممکن نماید.
حاج بهروز بارها چنین پیشنهاداتی را شنیده بود، ولی این بار پیشنهاد یک ویژگی غیرمعمولی داشت و آن این بود که معمولاً به هنگام پیشنهاد ساخت چنین پلی، فقط مشخصات مورد نیاز ارائه می‌شد و برای حفظ اطلاعات از خطر لو رفتن، هیچ‌گاه محل استفاده از طرح بیان نمی‌گردید.
این‌که فرمانده نیروی زمینی وقت، برای عبور از اروند، پیشنهادی مطرح می‌کرد، خود نشانه این بود که اروندی در کار نیست.
مهندس پورشریفی با توجه به شرایط موجود جنگ، طرحش را بر مبنای حدسی که زده بود تهیه نمود.
جهادگران پس از دریافت مأموریت جهت مشاوره و تحقیق به تهران بازگشتند و پس از چند جلسه تبادل نظر و مشورت درباره پل‌های شناور، چند قطعه آزمایشی از پل خواسته شده را جهت استفاده در آب جاری طراحی کردند. البته این پل‌ها با پلی که در خیبر مورد استفاده قرار گرفت کاملاً متفاوت بود. پل خیبر برای استفاده در آب‌های راکد تهیه شده بود و ویژگی‌های مخصوص به خود را داشت.
حاج بهروز در تمام این جلسه‌ها شرکت داشت؛ ولی اغلب ضمن این‌که متوجه نظر دوستانش بود، در سکوتی رازآمیز، این دیدگاه‌ها را درهم می‌آمیخت و با افکار خود کامل می‌کرد. بالاخره او هم نظرش را گفت و طرحش را ارائه نمود.
قرار شد که همه پیشنهادات موجود به کناری نهاده شوند و از این طرح بهره ببرند.
طرح تلفیق فوم و فایبر گلاس که توانایی و استحکام پل را در مقابل حملات بی‌وقفه و بی‌امان دشمن بالا می‌برد، مورد تأیید قرار گرفت و پل‌های نمونه در یکی از کارگاه‌های متعلق به کمیته فنی دفتر مرکزی جهاد سازندگی ساخته شد. این در حالی انجام شد که هنوز بسیاری از مسئولان با بی‌اعتمادی و نگرانی به اجرای کار می‌نگریستند.
قطعات ساخته شده برای گذراندن مرحله آزمایشی خود، به دریاچه آزادی واقع در مجموعه ورزشی آزادی تهران انتقال داده شد. برای نصب این قطعات در دریاچه آزادی، فرماندهی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و فرمانده نیروی زمینی و معاون صنایع خودکفایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با حضور در مجموعه آزادی، از نزدیک با نحوه طراحی، ساخت و کارایی پل آشنا شدند.
دو روز بعد، از طرف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از برادران جهاد سازندگی جهت تشکیل جلسه مشاوره‌ای درباره همین طرح دعوت به عمل آمد و در نهایت،‌ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سفارش ساخت 30 کیلومتر از این پل را در زمان 5/2 ماه به برادران جهاد ابلاغ نمود.
اکنون دیگر کاملاً روشن بود که 30 کیلومتر پل برای استفاده در اروند نیست. به هرحال لازم بود که همه امکانات کشور برای اجرای این طرح بسیج شوند. به همین منظور، موضوع اجرای طرح در جلسه‌ای به اطلاع دولت رسید. پس از آن دولت با کمال ناباوری و غیرقابل اجرا دانستن این پروژه از طرف برخی از وزرا، ‌دستور هماهنگی وزارت‌خانه‌های صنایع سنگین، صنایع سبک، بازرگانی، جهاد سازندگی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را صادر نمود. بدین ترتیب پل خیبر در قطعاتی به ابعاد 5*3 با سطحی مقاوم از پروفیل و محفظه‌ای از پلی اورانان فوم که با فایبر گلاس پوشیده بود، برای آب‌های با سرعت حداکثر 2 متر بر ثانیه،‌ با تناژ 6 تن ساخته شد. هر قطعه این پل 1200 کیلوگرم وزن داشت. سبک بودن پل، ویژگی مهمی بود که در لحظات بحرانی جنگ قابل توجه بود.
مهندس حاج بهروز همه محاسبه‌های لازم را از قبیل نیروهای وارد بر پل و اتصال‌ها را خود به اتمام رسانید و برای دفع نیروهای خطر‌آفرین احتمالی، پیش‌بینی‌های مقدور را انجام داد.
پل‌های خواسته شده در مدت لازم ساخته شد و به هنگام اجرای عملیات عظیم خیبر مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
هدف این عملیات که با رمز «یا رسول‌الله» در تاریخ 3/12/62 ساعت5/8 بعداز‌ظهر آغاز گردید،‌ تصرف و تأمین جزایر مجنون و بخشی از هورالهویزه بود.
نتیجه عملیات، آزادسازی جزایر مجنون و چندین روستای منطقه و تصرف حداقل 50 حلقه چاه نفتی بود.
پل خیبر به طول 13 کیلومتر در هورالعظیم نصب شد و فرماندهاین جنگ هیچ نگرانی و مشکلی برای تثبیت مواضع فتح شده نداشتند. از ویژگی‌های منحصر به فرد این پل، فابلیت تعویض قطعات آسیب‌دیده از بمب و گلوله توپ و خمپاره بود، به گونه‌ای که چند دقیقه پس از بمباران یا گلوله‌باران و از بین رفتن بخشی از آن، قسمت آسیب‌دیده بلافاصله تعویض می‌شد و مشلی پیش نمی‌آمد.
طراحی، اجرا و نصب این پل برای اولین بار در تاریخ جنگ‌های معاصر توسط تفکر مقتدر و الهی ایرانیان انجام شد و حماسه‌ای دیگر از سلسله حماسه‌های فرزندان خمینی کبیر (ره) را رقم زد تا بار دیگر جهانیان شاهد قدرت‌نمایی و شکوه و عظمت ایران اسلامی باشند.

منبع: حماسه‌سازان خیبر تألیف مقصود اختری و یونس اصغری. ناشر: مرکز حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس وزارت جهاد کشاورزی 1376 (با ویرایش و اضافه نمودن متن).