متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش :: 1376/5/2
بسم الله الرحمن الرحیم
الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی
«هَلْ أَتاكَ حَديثُ مُوسى» نازعات/15 آیا خبر موسی علیه السلام را شنیده ای؟ ازاین آیه می فهمیم که انبیاء هم نیازبه تسلی دارند. پیغمبران(ص) روح بزرگ داشتند «أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ» انشراح/1 اما روح بزرگ هم در اثر فشارهای زیاد دچار ناراحتی میشود. شنیدن قصه گذشتگان به انسان آرامش می دهد. وقتی یک استاد دانشگاه قصه‌ها و مشکلات زمان دانشجوی خود را به دانشجویان بازگو می ند، ایشان آرامش پیدا می کنند. یکی از مراجع تقلید تعریف می کرد: « زمان طلبگی پول نداشتم تا غسل کنم! ساعتم را پیش صاحب حمام گرو می گذاشتم و غسل می‌کردم. » حالا خداوند به پیغمبرش(ص) می فرمید: خیال نکن فقط تو اذیت می شوی، موسی(ع) هم مشکلات داشت.
کلمه «هَلْ» یعنی: (آیا) این یک نکته است. نکته این است که وقتی آغاز صحبت با سؤال باشد، شنونده شوقش برای پاسخ بیشتر می شود. درشیوه آموزش، سؤال کردن خیلی مهم است. نکات: 1- انبیاء نیز نیاز به دلداری دارند. یک مثل عربی می گوید: «إن البلية إذا عمت طابت»(بحارالأنوار، ج32، ص261) وقتی انسان مشکلات دیگران را دید، مشکل خودش را آسان می بیند. آیت الله اشرفی تا 20 سال نتوانست در قم اتاق اجاره کند!
2- شیوه سؤال در آموزش: کلمه «هَلْ»: آیا. سؤال و جواب در ذهن‌ها بیشتر و بهتر جای می گیرد.
«إِذْ ناداهُ رَبُّهُ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوى» نازعات/16 خداوند در کوه طور با موسی(ع) مناجات نمود. در این آیه هم نکاتی است: کسی که می خواهد رانندگی کند، باید بنزین بزند. یعنی اگر من بخواهم جامعه را آزاد کنم باید ابتدا خودم را آزاد کنم. و لذا همه انبیاء مناجات داشتند، پیغمبر ما صلی الله علیه و اله و سلم در غار حرا مناجات داشت. بنده وقتی حرفم اثر می کند که خودم اهل عمل باشم. جوانی که می خواهد فردا جامعه را رهبری کند باید الان در خانه رهبر باشد. اگر الان مشکلات خانواده‌ات را حل کردی فردا هم می توانی مشکلات جامعه را حل کنی. تا در حوض خانه شنا نکنیم، دراقیانوس اطلس نمی توانیم شنا کنیم. موسی(ع) که می خواهد مردم را به سوی خدا دعوت کند، باید خودش یک رابطه تنگاتنگ باخداوند داشته باشد.
مسئله دیگر«وادِ الْمُقَدَّسِ» است. منظور از «وادِ الْمُقَدَّسِ» کوه طور است. از مقدس بودن کوه طور پیداست که زمینها مقدس و نامقدس دارند. مکان نامقدس مثل مسجد ضرار. یکی از مفسرین در کتابش می نویسد: این مسجد را هروقت خواستند دوباره بسازند، خراب شد و درآخر به زباله دان تبدیل شد. روزها و شبها نیز مقدس و نامقدس دارند. قرآن می فرماید: «في يَوْمِ نَحْسٍ» قمر/19، «في أَيَّامٍ نَحِساتٍ» فصلت/16 برخی روزها نحس هستند. البته معنایش این نیست که فال بد بزنیم. فال بد در اسلام نداریم. بعضی می گوید: من صبح از خانه در آمدم، یک کلاغ جلویم ظاهر شد، پس امروز روز نحسی است!
ما فال بد نداریم، اما زمان و مکان نحس داریم. و در دعای سمات داریم: «وَ اكْفِنِي مَئُونَةَ إِنْسَانِ سَوْءٍ وَ جَارِ سَوْءٍ وَ سُلْطَانِ سَوْءٍ وَ قَرِينِ سَوْءٍ وَ يَوْمِ سَوْءٍ وَ سَاعَةِ سَوْءٍ»(بحارالأنوار، ج87، ص100) یعنی خدایا از
ساعت و روز بد مرا حفظ کن. «اذْهَبْ إِلى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغى» نازعات/17 برو سراغ فرعون که او طغیان کرده است. یعنی باید سراغ سرچشمه‌ها رفت. امام(ره) می فرمود: شاه باید برود. «اذْهَبْ» یعنی باید حرکت کرد، باید هجرت کرد. اگر ما ایرانیها تحصیل می کرد و هجرت می- کردیم دنیا تحت پوشش ایران بود. مبارزه با طاغوت وظیفه انبیاء بود. «فَقُلْ هَلْ لَكَ إِلى أَنْ تَزَكَّى» نازعات/18 با فرعون اینگونه صحبت کن: آیا میل داری؟ آیا دوست داری؟ آیا می خواهی تزکیه شوی؟ هدف انبیاء تزکیه ا ست. در قرآن بیشترین سوگند در سوره شمس آمده است که دارای 11 سوگند است که خداوند در آن سوره به خورشید و ماه و. . . سوگند می خورد! این همه سوگند برای چه است؟ ! بعد از این همه سوگند می فرماید: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها» شمس/9. « کسی که خودش را اصلاح کند(حتما) رستگار است»
همه جا خداوند می فرماید: شاید رستگار شوید: «لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» بقره/189، «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» بقره/21 و. . . شاید رستگار شوید! شاید! اما در ممورد تزکیه می فرماید: حتما «قَد» رستگار می شوید. برو پیش فرعون و بگو: دوست داری تزکیه و پاک شوی؟ پیداست که پول انسان را آدم نمی کند. این که خداوند موسی(ع) را برای هدایت فرعون می فرستد، اتمام حجت است. خداوند می داند که فرعون هدایت نخواهد شد. امام حسین(ع) می دانست که برخی به کربلا نخواهند آمد اما در عین حال برای همه روستا‌ها نامه نوشت که نگویند ما خبر نداشتیم. و باز می فهمیم که مهره های بزرگ و اصلی باید حرکت کنند.
(موسی(ع)). «وَ أَهْدِيَكَ إِلى رَبِّكَ فَتَخْشى» نازعات/19 من می خواهم ترا هدایت کنم به سمت خدا. تا در تو خشیت پیدا شود. فرعون! می خواهم ترا هدایت کنم البته نه به سمت خودم بلکه به سمت خداوند. فرق انبیاء و ساحرها هم در اینجاست که ساحرها با سحرشان می خواهند مردم را به طرف خود جلب کنند اما پیامبران(ص) با معجزه هایشان می خواهند مردم را به سمت پروردگار هدایت کنند.
مردم در حسینیه جماران جمع می شدند تا امام(ره) را ملاقات کنند. امام(ره) می نشست و می فرمود: این انقلاب به خاطر اسلام است. موفقیت های شما بخاطر امدادهای الهی است. یعنی همه موفقیت‌ها را به خدا پاس می داد. می فرمود: اینها مال من نیست. یک بار فرمود: من در انقلاب نقشی نداشتم! در حالی که نقش اصلی بعد از خدا و. . . امام(ره) بودند. خاصیت طاغوت این است که بگوید: من! ! مثل ما مثل لامپ است، اگر یک لحظه از برق(خداوند) جدا شویم، خاموش می شویم.
نتیجه هدایت خوف از خدا است. موسی(ع) به فرعون فرمود: دوست داری ترا هدایت کنم. فرعون گفت: «فَقالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى» نازعات/24 من خدای بلند مرتبه هستم! موسی(ع) می فرمود: نه خیر، تو خودت هم خدا داری.
«فَأَراهُ الْآيَةَ الْكُبْرى» نازعات/20 پیغمبر(ص) باید معجزه داشته باشد. معجزه با کارهای دیگر فرق دارد. معجزه کاری است که کسی جز خدا نمی- تواند انجام دهد. بله، ممکن است که یک مرتاز چهل وز نخوابد، ولی این کار را با تمرین و ممارست یاد گرفته است. کسی که وزنه چند ده کیلویی را بلند می کند، بر اثر تمرین زیاد موفق به این کار می شود. ولی معجزه احتیاجی به تمرین ندارد. پیغمبران بدون تمرین قبلی معجزه را انجام می دادند؛ حضرت موسی(ع) معجزه‌اش را نشان داد.
«فَكَذَّبَ وَ عَصى» نازعات/21 فرعون تکذیب کرد، طغیان کرد.
«ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعى» نازعات/22 سپس پشت کرد و سپس سعی کرد تا زحمات موسی(ع) را به باد دهد. یعنی گمراهی درجه دارد. اول تکذیب کرد، سپس طغیان کرد بعد پشت کرد و بعد تلاش کرد تا موسی(ع) را نابود کند.
و لذا حدیث داریم: تا گناه کردید، نماز بخوانید. بعضی‌ها می گویند: تو نمی خواهد نماز بخوانی، باقی کارهایت را درست کن!
زمان شاهی یک جوانی مرتب به کلاس من می آمد. مدتی اصلا نیامد! اورا دیدم و گفتم: چرا کلاس نمی آیی؟ گفت: من قبلا جوان پاکی بودم، حالا با کمال تأسف آلوده شده‌ام. وقتی می خواهم به مسجد و جلسات قرآن بیایم، به خودم می گویم: تونمی خواهد جلسه قرآن بروی، باقی کارهایت را دست کن! ! گفتم: اصلا شیطان هم همین را می خواهد. شیطان اول ترا هل می دهد به طرف گناه و بعد می گوید: تو نمی خواهد نماز بخوانی برو پی کارهای دیگرت! قرآن می فرماید: «إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ» هود/114 کار نیک، کارهای بد را از بین می برد. پس هر کس گناهی مرتکب شد، سریع نماز بخواند. «فَحَشَرَ فَنادى» نازعات/23 ساحرها را از تمام شهرها جمع کرد تا آبروی موسی(ع) را بریزد. «فَقالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى» نازعات/24 گفت: من پروردگار بلند مرتبه شمایم! خداوند روی کلمه «أَنَا» خیلی حساس است. هرکه می گوید: «أَنَا» دماغش را به خاک می مالد، و حال آدم را می گیرد. نباید گفت: من. خداوند بهشیطان فرمود: چرا؟ گفت: «أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَني مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طينٍ» اعراف/12 نژاد من بهتر است. آدم از گل است درحالی که جنس من از آتش است. خداوند از او حالگیری کرد و فرمود «فَإِنَّكَ رَجيمٌ» حجر/34 تو رانده شده ای، برو گمشو! فرشته‌ها گفتند: «نحن» یعنی: ما! گفتند: خدایا از خیر این بشر بگذر. نمی خواهم آدم خلق کنی! اگر می خواهی ترا عبادت کنند: «نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَكَ» بقره/30 ما خودمان ترا عبادت می کنیم. فرشته‌ها را تنظیم باد کرد. خداوند به آدم مطالبی آموخت: «وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ كُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلائِكَةِ» بقره/31 یک علومی را به آدم آموخت و فرمود: به فرشته‌ها عرضه کنید. بعد فرمود: سواد شما بیشتر است یا آدم؟ ! فرشته‌ها گفتند: «قالُوا سُبْحانَكَ لا عِلْمَ لَنا إِلاَّ ما عَلَّمْتَنا» بقره/32 هر چه تو می گویی درست است.
فرعون گفت: «أَنَا». خداوند غرقش کرد.
نمرود گفت: «أَنَا». به ابراهیم(ع) گفت: خدایی که تو می گویی چه کسی است؟ ! فرمود: خدای من زنده می کند، می میراند. گفت: «قالَ أَنَا أُحْيي وَ أُميتُ» بقره/258 من هم زنده می کنم و می میرانم. یک زندانی را آزاد کرد(زنده کردن) و یک زندانی را کشت(کشتن را میراندن) او را هم از بین برد. خداوند حال همه آنها را گرفت. حتی اولیای خدا هم اگر من بگویند، خدا حالشان را می گیرد.
جناب آقای صانعی که 40-30 سال پیش امام(ره) بودند، تعریف می کردند: زمان شاه بود. شاه بود. شاه علمای ساواکی را می برد و به آنها می گوید: به مردم بگویید: مرجع تقلیدشان فلانی باشد(همه غیر از امام(ره)). این مطلب را به امام(ره) گفتم که: شاه تلاش می کند که شما مرجع نباشید. امام(ره) فرمود: شاه هیچ غلطی نمی تواند بکند، مرجعیت من! در 15 خرداد ثابت شد، مردم به خاطر حرف من خون دادند. این مطلب را فرمود وهمان شب مأموران ریختند و امام(ره) را به ترکیه بردند، بعد به عراق و فرانسه و بعد از چند سال برگشتند. امام(ره) مرا صدا زد و فرمود: یادت
هست که در قم به تو گفتم که: مرجعیت من! گفتم: بله یادم است. فرمود: چون آنجا گفتم: من! انقلاب 20 سال عقب افتاد. من چه هستم؟ باید می گفتم: همه چیز دست خداست. 20 سال خداوند حال مرا گرفت. تازه خداوند، امام(ره) را دوست داشت. به نظر ما بعد از امام زمان(عج) آبرومند ترین فرد کره زمین امام(ره) بودند.
«فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكالَ الْآخِرَةِ وَ الْأُولى» نازعات/25.
چون می گفت: . «أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى».
خداوند حالش را گرفت. «نَكالَ» یعنی عجز و ناتوانی. شنیدکه می گویند: چکش نکول شده؟ یعنی عاجز است از اینکه پولش را بپردازد. ما فرعون را هم در دنیا(غرق شدن) و هم در آخرت عذاب می دهیم.
«إِنَّ في ذلِكَ لَعِبْرَةً لِمَنْ يَخْشى» نازعات/26 این قصه فرعون عبرت است، حالا ممکن است که بگویید: آقای قرائتی مگر ما فرعون هستیم؟ فرعون زور می گفت: هرکس زور بگوید، رگ فرعونی در او هست. «عبرة» یعنی چه؟ عبرت از عبور است.
عبورکن یعنی رد شو و برو. «عبرة» یعنی تاریخ را دیدی؟ رد شو برو سراغ خودت. یعنی فلسفه تاریخ. فرق بین تاریخ و فلسفه تاریخ چیه؟ تاریخ حوادث گذشته‌ها است. کی چی کرد؟ فلسفه تاریخ یعنی این تاریخ را دیدی؟ همان تاریخ را روی خودت پیاده کن. مثلا خداوند قصه یوسف علیه السلام را نقل می کند. بعد می فرماید: یوسف(ع) را دیدید: «وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنينَ» انعام/84، اگر تو هم مثل یوسف عفت داشته باشی، همان علومی که به یوسف(ع) داریم به تو هم می-دهیم. یعنی اینکه: خیال نکنید یوسف(ع) تاریخ است. «وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنينَ» انبياء/88 این عبرت است، یعنی عبور کن.
«والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته»
