متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش :: 1375/7/5
بسم الله الرحمن الرحيم
چهار مرتبه در قرآن داريم «وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً» بقره/83 سوره‌ي بقره هشتاد و سه سوره نساء سي و شش سوره انعام صد و پنجاه و يك اسراء بيست و سه. تا يك چيزي مهم نباشد تكرار نمي‌شود. بعد از توحيد آمد يعني جلوي «وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً» دستور داده يكتاپرست باشيد به خدا شرك نورزيد پيداست جايگاه پدر و مادر بعد از خداست و گفته كه با دست خودت احسان كن نگفته «و الي الْوالِدَيْنِ إِحْساناً» الي يعني خدمت بكن خودت هم نبودي، نبودي تلفن كن كه يك كيسه برنج براي او ببرند اما «وَ بِالْوالِدَيْنِ» يعني پلو بپز با قاشق دهانش بگذار. در آن جايي كه مي‌گويد كمك كنيد گفته به مساكين، يتيم‌ها، همسايه‌ها، در را ه مانده‌ها، كنيزها، برده‌ها، به گروهي كه مي‌گويد كمك كنيد قبل از هر گروهي اسم پدر و مادر آورده داريم اگر كسي به پدر و مادرش كمك كند خدا گره كارش را باز مي‌كند، روزيشان زياد مي‌شود بعضي‌ها كه روزيشان گير مي‌كند و تاب برمي دارد يكي از راه‌هايي كه مي‌شود گره‌ها را باز و مشكلات را برطرف كرد اين است كه آدم به پدر و مادرش كمك كند حتي گفته‌اند كسي كه به پدر و مادر كمك كند مردنش هم با مردن باقي مردم فرق مي‌كند.
نمي گويد «وَ بِالْوالِدَيْنِ اِنفاقاً» به آن‌ها پول بده مي‌گويد احسان كن. احسان كردن نمونه‌هايي دارد احترام كردن است هر روز بايد روز مادر باشد.
داريم كه مادر را با اسم صدا نزن پدر را هم همين طور جلوي پدر و مادر راه نرويد قبل از آن‌ها ننشينيد اگر پدر و مادرتان نماز بلد نيستند آموزش نماز اگر سواد ندارند اين همه زحمت كشيده‌اند و شما خوردي به آن‌ها بگو آقاجان برو در نهضت سوادآموزي ثبت نام كن من خودم در خانه كمكت مي‌كنم.
موعظه اين كه آدم بگويد پدر اين كار را نكن مادر اين كار خوب نيست. اگر پدر و مادر بدهكارند آدم بدهي‌شان را بدهد. يكي از راه‌هاي احسان به پدر و مادر اين است كه اين آقايي كه از روستا به شهر آمده و پولدار شده به روستاي پدر و مادري برود آن جا يكي از مشكلات روستايي‌ها را حل كند، آدم نبايد بي خيال و بي تفاوت باشد بالاخره از آب و هواي همين روستا استفاده كرده‌اي.
آدم بايد لباس‌هاي فقرش را داشته باشد. اگر هر پولداري به روستاي خودش برگردد و به نام پدر و مادرش يك باقيات و صالحات انجام بدهد همه‌ي روستاهاي ما همه چيزي خواهند داشت. اگر از دنيا رفته‌اند و وصيت كرده‌اند به وصيتشان عمل كند.
قران مي‌فرمايد بعضي از خيراتي كه به شما مي‌رسد صدقه‌ي سر پدر و مادر است ولو از دنيا رفته باشند.
يك قصه‌اي در سوره‌ي كهف نقل مي‌كند كه حضرت موسي و خضر(عليها السلام) وارد دهي شدند گرسنه هم بودند نان مي‌خواستند مردم ده به اين دو پيغمبر نان ندادند بعد حضرت خضر(عليه السلام) ديد يك ديواري خراب شده گفت موسي(عليه السلام) بيا اين ديوار را بسازيم فرمود برو دنبال كارت اين مردم اين قدر بي وفا هستند كه يك تكه نان به ما نمي‌دهند حالا بنايي مفت بكنيم فرمود نه بنايي مفت مي‌كنيم خلاصه شروع كردند ديوار را ساختند بعد حضرت موسي(عليه السلام) فرمود براي چه ديوار مفت مي‌سازي فرمود زير اين ديوار گنجي است و مال يك آدم خوبي است كه مرده چون آدم خوبي بوده و كان ابولهما صالحا چون پدر و مادرش آدم صالحي بوده‌اند خدا مي‌خواهد پول آدم خوب بدست پسرش برسد ما بايد اين ديوار را بسازيم پسر كه بزرگ شد برمي دارد اما اگر ديوار را نسازيم خاك‌ها كنار مي‌رود و گنج پيدا مي‌شود و بيگانه‌ها گنج را مي‌برند. به خاطر اين كه پدر خوب است خدا مي‌خواهد پول به پسر برسد دو پيغمبر را به نوكري مفت وادار مي‌كند.
بنده خودم اعتقاد دارم هر چه دارم از پدرم دارم از مادرم دارم پدرم چهل سال در كاشان كسب و تجارت داشت اول اذان ظهر و اذان مغرب مغازه را مي‌بست در بازار كاشان چند هزار مغازه بود پنج الي شش نفر اول اذان مغازه هايشان را مي‌بستند چون پدرم به نماز اول وقت توجه داشت خداوند خيلي به من بركت داده دعاي پدر و مادر مستجاب مي‌شود به هر حال از خودتان ندانيد.
وقتي به تفريح مي‌رويد پدر و مادرتان را هم ببريد. نگاه كردن به صورت اين‌ها عبادت است بوسيدن پدر و مادر عبادت است آدم هيچ كاري نمي‌تواند بكند دو ركعت نماز بخواند و بگويد خدايا ثواب اين نماز به روح پدر و مادرم و اين‌ها به او مي‌رسد.
شخصي هر شب مقداري غذا در ظرفي مي‌كرد به يك نفر مي‌داد مي‌گفت بگذار در خانه‌ي فلان فقير بعد مي‌گفت خدايا ثواب اين غذا را كه به فقير مي‌دهم براي پدر و مادرم يكشب آن آقايي كه غذا را مي‌برد غذا خوشمزه بود و خودش توي كوچه آن را خورد شب پدر و مادر خوابش آمدند و گفتند ديشب براي ما غذا نفرستادي گفت چرا فرستادم گفت نه به دست ما نرسيد فردا صبح آن طرف را خواست و گفت آقا راستش را بگو غذاي ديشب چي شد؟ گفت چه طور؟ گفت راستش را بگو گفت راستش را بخواهي من ديشب غذا را خوردم.
بعضي از طلبه‌ها از من مي‌پرسند چه كار كنيم خير ببينيم؟ مي‌گويم شما كه مقداري كار خير مي‌كني ثوابش را هديه به روح علما بكن اگر بخواهيم از عمرمان خير ببينيم بايد خير برسانيم.
حديث داريم به پدر و مادرتان احترام كنيد تا بچه‌هاي شما هم به شما احترام كنند. حديث داريم هر كس شخصي را نيش بزند نمي‌ميرد مگر اين كه مردم همان نيش را به او مي‌زنند.
كسي آمد و گفت يا رسول الله من مادري دارم كه خيلي پير است هر جا مي‌روم او را دوش مي‌گيرم زحمت مي‌كشم و خرجي‌اش را مي‌دهم اگر مگس نشست با بادبزن مگس را دور مي‌كنم هر رقم آزاري كه به او مي‌رسد را دور مي‌كنم‌تر و خشكش مي‌كنم بغلش مي‌كنم بوسش مي‌كنم همه‌ي زحمت‌هاي او را مي‌كشم حالا من به وظيفه‌ام عمل كرده‌ام يعني مادر داري‌ام خوب است فرمود نه گفت چرا فرمود «لَا لِأَنَّ بَطْنَهَا كَانَ لَكَ وِعَاءً وَ ثَدْيَهَا كَانَ لَكَ سِقَاءً وَ قَدَمَهَا لَكَ حِذَاءً وَ يَدَهَا لَكَ وِقَاءً وَ حِجْرَهَا لَكَ حِوَاءً وَ كَانَتْ تَصْنَعُ ذَلِكَ لَكَ وَ هِيَ تَمَنَّى حَيَاتَكَ وَ أَنْتَ تَصْنَعُ هَذَا بِهَا وَ تُحِبُّ مَمَاتَهَا»(مستدركالوسائل، ج15، ص180)، «لَا لِأَنَّ بَطْنَهَا كَانَ لَكَ وِعَاءً» يك زماني شكم مادر ظرف تو بود «فَجَعَلْناهُ في قَرارٍ مَكينٍ» مرسلات/21، «وَ ثَدْيَهَا كَانَ لَكَ سِقَاءً» پستان مادر غذاي تو بود «وَ قَدَمَهَا لَكَ حِذَاءً» ران مادر محل خواب تو بود «وَ يَدَهَا لَكَ وِقَاءً» دست‌هاي مادر محافظ تو بود بعد مي‌فرمايد همه‌ي اين كارهايي را كه مادر كرد براي اين بود كه تو زنده بماني اما تو چون مادرت پير شده مي‌گويي بابا دو سه روز ديگر مي‌ميرد و اين فرق مي‌كند «وَ تُحِبُّ مَمَاتَهَا».
مادر در تقوا خيلي مهم است به حضرت مريم گفتند مادرت زن خوبي بود تو بي شوهر بچه دار شدي مريم زن پاكدامني بود كه به اراده‌ي خدا بچه دار شد و مردم براي او حرف بد درآوردند بعد گفتند «وَ ما كانَتْ أُمُّكِ بَغِيًّا» مريم/28 تو مادرت خوب بوده، از اين ايه فهميده مي‌شود مادر خوب بچه‌ي خوب دارد.
زني به نام اسماءبن تعميس كه سه شوهر كرده بود يك شوهر كرد از دنيا رفت و شوهرهاي بعدي هم از دنيا رفتند از هر شوهري يك بچه داشت كه همه‌ي بچه هايش درجه يك بودند شوهرها خوب و بد داشتند ولي زنه، زن وارسته‌اي بود نقش مادر از نقش پدر بيشتر است.
به امام حسين(عليه السلام) گفتند با يزيد بيعت كن يك بله بگو ما در كربلا تو را نمي‌كشيم فرمود «هيهات منا الذلة»(اللهوف، ص97) من زير بار ذلت نمي‌روم براي اين كه مادرم زهرا(سلام الله عليها) است.
مي‌خواهد بگويد عزت من از مادر من است. امام حسين(عليه السلام) گاهي وقت‌ها نمي‌فرمود من حسن ابن علي مي‌فرمود من حسن ابن فاطمه يعني تيتر و سرمقاله‌ي نامه‌اي كه مي‌نوشت اين را مي‌فرمود معمولاً بچه‌ها اسم پدرشان را مي‌گويند. امام زين العابدين(عليه السلام) وقتي سخنراني مي‌كرد مي‌فرمود مادر من زهرا(سلام الله عليها) است يعني امامان ما خيلي به مادرشان افتخار مي‌كردند.
اگر در حال خواندن نماز مستحبي هستي پدرت تو را صدا زد گوش نده. اما اگر مادرت صدايت زد نماز را بشکن و جواب بده و كار او را راه بيانداز بعد دو مرتبه بگو الله اكبر.
شخصي آمد خدمت پيغمبر(صلي الله عليه) و گفت يا رسول الله من خيلي آدم بدي هستم همه‌ي گناهان را انجام داده‌ام حالا پشيمان شده‌ام بايد چه خاكي به سرم كنم؟ پيغمبر(صلي الله عليه و آله) فرمود پدر و مادرت زنده‌اند؟ گفت مادرم از دنيا رفته ولي پدرم زنده است فرمود اگر به پدرت نيكي كني خدا گناهانت را مي‌بخشد گفت باشد و رفت. وقتي رفت پيامبر(صلي الله و عليه و آله) فرمود‌اي كاش مادرش زنده بود اگر مادرش زنده بود و به او احترام مي‌كرد زودتر گناهانش بخشيده مي‌شد.
قرآن مي‌فرمايد به پدر و مادرتان احترام كنيد مادرت تو را سر دل كشيده بعد مي‌گويد «إِلَيَّ الْمَصيرُ» لقمان/14 يعني روز قيامت پيش من مي‌آيي يعني اگر احترام‌شان نكني سر و كارت با من است اين تهديد است.
اگر كسي در جبهه شهيد شود و پدر و مادرش ناراحت باشند خداوند ثواب شهادت به او نمي‌دهد.
حضرت موسي(عليه السلام) فرمود خداي رفيق من كجاست همان كه شهيد شد؟ خدا فرمود توي جهنم است چون كه پدرش و مادرش را مي‌سوزاند.
اگر كسي پدر و مادرش را بسوزاند نمازش هم قبول نيست بعضي سيلي‌ها را خداوند در قيامت مي‌زند اما اگر كسي پدر و مادرش را بسوزاند و آق والدين شود توي همين دنيا خداوند حالش را مي‌گيرد هر چه مي‌دود به جايي نمي‌رسد.
جواني در حال مرگ بود كه رسول الله به ديدن او آمد و فرمود بگو «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» جوان نگفت و زبانش قفل شد. پيغمبر(صلي الله عليه و آله) به خانمي كه در آن جا نشسته بود فرمود شما مادرش هستي گفت بله فرمود از او راضي هستي؟ گفت نه فرمود چون تو راضي نيستي زبانش گرفته از او راضي شو گفت جوان خيلي مرا سوزانده اذيتم كرده فرمود اين جوان دارد مي‌ميرد من هم پيغمبرم و آمدم خانه‌ي شما براي عيادت به خاطر من او را ببخش مادر گفت خيلي ناراحت بودم اما به خاطر قدم شما او را بخشيدم تا مادر او را بخشيد پيغمبر(صلي الله و عليه و آله) فرمود بگو «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» گفت «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ». از اين حديث فهميده مي‌شود اگر پدر و مادر از آدم ناراضي باشند زبان آدم قفل مي‌شود.
امام باقر(عليه السلام) وقتي خيلي ناراحت مي‌شدند مي‌فرمود يا زهرا(سلام الله عليها) امام رضا(عليه السلام) در جلسه‌اي نشسته بودند كه هارون الرشيد هم آن جا بود يك مرتبه كه اسم فاطمه‌ي زهرا(سلام الله عليها) برده شد امام ايستاد به احترام مادرش.
امام جواد(عليه السلام) در مدينه بود صبح‌ها به زيارت پيغمبر(صلي الله عليه) مي‌آمد و بعد مي‌آمد و بعد مي‌رفت خانه‌ي حضرت زهرا(سلام الله عليها) جايي كه حضرت زهرا(سلام الله عليها) نشسته بود دو ركعت نماز مي‌خواند، دعا مي‌خواند بعد مي‌رفت خانه‌ي خودشان.
ما خيال مي‌كنيم شاه جبار است اما ممكن است آدم در يك خانه‌ي فقيري باشد ولي جبار باشد جبار يعني كسي كه زور مي‌گويد يك معنايش هم اين است كه جبران مي‌كند. قرآن مي‌فرمايد «وَ بَرًّا بِوالِدَيْهِ وَ لَمْ يَكُنْ جَبَّاراً عَصِيًّا» مريم/14 ايشان به پدر و مادرش احترام مي‌كرد جبار نبود معنايش اين است كه اگر كسي به پدر و مادرش احترام نكند جبار است.
حضرت يحيي(عليه السلام) به پدر و مادرش احسان مي‌كرد جبار نبود. كسي كه به پدر و مادرش پرخاش كند جبار است. اديسون مي‌گويد دنيا هر چه دارد از من دارد و من هر چه دارم از مادرم دارم.
خانمي آمد خدمت رسول الله و گفت چرا همه‌ي ثواب‌ها مال مردها است ثواب جبهه ثواب شهادت، مبارزه با طاغوت پس زن‌ها چي؟ حضرت فرمود «لِلْمَرْأَةِ مَا بَيْنَ حَمْلِهَا إِلَى وَضْعِهَا إِلَى فِطَامِهَا مِنَ الْأَجْرِ كَالْمُرَابِطِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَإِنْ هَلَكَتْ فِيمَا بَيْنَ ذَلِكَ كَانَ لَهَا مِثْلُ مَنْزِلَةِ الشَّهِيدِ»(منلايحضرهالفقيه، ج3، ص561) زن از وقتي كه حامله مي‌شود تا وقتي كه زايمان مي‌كند و از وقتي كه زايمان مي‌كند تا دو سالي كه شير مي‌دهد مثل رزمنده‌اي است كه در جبهه آماده باش است. و براي او عبادت مي‌نويسند.
ام سلمه مي‌گويد به پيغمبر(صلي الله) گفتم همه‌ي افتخارات را به مردها داديد پس خانم‌ها چي؟ فرمود «بَلَى إِذَا حَمَلَتِ الْمَرْأَةُ كَانَتْ بِمَنْزِلَةِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْمُجَاهِدِ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ»(أماليصدوق، ص411) زماني كه زن حامله مي‌شود تا مادامي كه نه ماه حامله است انگار نه ماه روزه گرفته روزه‌اش را مي‌خورد اما خدا ثواب روزه‌اش را به او مي‌دهد و به منزله‌ي كسي است كه شب تا صبح عبادت مي‌كند و بمنزله كسي است كه با مال و جان در راه خدا جهاد مي‌كند.
انسان در خانه هم مي تواند كارهاي خيلي خوبي بكند. زن در همه‌ي بركات مرد شريك است. بنده اگر كاري مي‌كنم مادر و همسرم در كارم شريك است و بالعكس.
شيخ انصاري از مراجع حدوداً صد و ده سال پيش است از صد و ده سال پيش تا به حال هر كس مجتهد شده كتاب ايشان را خوانده كه مجتهد شده و تا كسي كتاب ايشان را نخواند ملا و مجتهد نمي‌شود شيخ انصاري بعد از مرگ مادرش خيلي گريه مي‌كرد به او گفتند چرا اين كار را مي‌كني؟ چون به خاطر دعاهاي مادرم خيلي از بلاها از من دور مي‌شد.
زمخشري از دانشمندان بزرگ بود كه دوتا پايش قطع شده بود پرسيدند چرا دو تا پايت قطع شده؟ گفت نفرين مادرم بود وقتي بچه بودم گنجشكي را گرفتم دو تا پايش راقطع كردم مادرم صحنه را ديد و گفت خدا پاهايت را قطع كند.
در زندگي آيت الله شهيد صدر نوشته‌اند كه ايشان هر وقت وارد منزل مي‌شد خدمت مادرش مي‌رسيد هر روز دست مادرش را مي‌بوسيد.
افرادي هستند كه پدر و مادر به آن‌ها احترام مي‌كنند اما وقتي مي‌ميرند ديگر كسي ياد آن‌ها نيست آدم احترام رفيق‌هاي پدرش را هم انجام دهد.
امام باقر(عليه السلام) ديد كه پدري نشسته و بچه‌اش لم داده و سنگيني بدنش را روي پدرش گذاشته مي‌گويند تا آخر عمر با آن پسر حرف نزد.
نقل مي‌كنند يكي از شخصيت‌هاي مملكتي رسيد خدمت امام(رحمه الله عليه) و امام نگاه كرد به ايشان و ديد پير مردي هم پشت سر ايشان است امام(رحمه الله عليه) فرمود اين پيرمرد كيه؟ گفت آقا ايشان پدر من است فرمود اگر پدر تو است چرا ايشان را جلو نيانداخته‌اي تو بايد بعد از پدرت راه بروي حالا درست كه وكيل و وزير شده‌اي اما آن پيرمرد احترامش از تو لازم‌تر است.
همان طور كه ما به احترام امام زمان(عجل الله تعالي فرجه الشريف) مي‌ايستيم امام رضا(عليه السلام) هم به احترام فاطمه زهرا(سلام الله عليها) كه گاهي اسمش برده مي‌شد مي‌ايستاد.
پيغمبر(صلي الله عليه) به فاطمه(سلام الله عليها) فرمود «فِدَاهَا أَبُوها»(المناقب، ج3، ص 343) اين مقام فاطمه زهرا(سلام الله عليها) است. زهرا(سلام الله عليها) نور چشم پيغمبر(صلي الله عليه) است.
والسلام عليكم و رحمه الله و بركاته
