نماز جمعه

متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش   ::  1375/5/4

بسم الله الرحمن الرحيم

در سوره جمعه اولش با «يُسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ الْعَزيزِ الْحَكيمِ» جمعه/1 يعني هستي سبحان الله مي‌گويد و آخرش هم مي‌فرمايد تو هم برو نماز جمعه. يعني اگر تو سبجان الله نگويي و هستي سبحان الله بگويد تو وصله همرنگ هستي نيستي. وقتي هستي سبحان الله مي‌گويد تو چرا نمي‌گويي. قرآن راجع به نماز جمعه مي‌فرمايد «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‏ ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» جمعه/9 از كلمه «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا» فهميده مي‌شود كه نماز جمعه در مدينه نازل شد چون «يا أَيُّهَا النَّاسُ» كد مكه است و «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا» كد مدينه چون مردم در مكه آدم نشده بودند و خداوند مي‌فرمايد «آهاي»! اما در مدينه آدم شده بودند و خداوند مي‌فرمايد «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا» اصولاً وقتي خداوند مي‌خواهد باري روي دوش بگذارد نازي مي‌كشد. مثل اين كه وقتي شما مي‌خواهيد بگوييد آب بياور مي‌گويي عزيزم بعد مي‌گويي آب بياور. قرآن وقتي مي‌خواهد بگويد روزه بگير مي‌فرمايد «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا» بعد مي‌فرمايد «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ» بقره/183 امام صادق(ع) «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا» يعني عزيزم، ‌اي كساني كه با من رابطه دارد و با بي نهايت ايمان آروده‌ايد «إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ» هنگامي كه براي نماز ندا شد(نداي نماز همان اذان است اصلاً چهر ه‌ي دين مساوي با اذان است چه طور؟ دو آيه در قرآن داريم يك آيه مي‌فرمايد «وَ إِذا نادَيْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ اتَّخَذُوها هُزُواً وَ لَعِباً» مائده/58 وقتي شما اذان مي‌گوييد مسخره مي‌كنند پشت سر آن مي‌گويد دين شما را مسخره مي‌كنند) هر كسي مي‌خواهد بداند اذان يعني چه آن را با ناقوس مقايسه كند. از امام سوال مي‌كنند اذان كه همه دو تا، دو تا است چرا الله اكبر آن چهار تا است؟ امام مي‌فرمايد چون كه الله اكبر اول است و شروع كار بايد تكرار شود مثل ركوع اول كه امام آن را طول مي‌دهد تا آن‌هايي كه در راه هستند برسند مثل راننده‌اي كه از ترمينال بيرون مي‌آيد يواش، يواش مي‌رود كه مسافرهاي گل و گوشه جمع شوند به اتوبان كه رسيد آن را گاز مي‌دهد فلذا چون اول اذان هنوز مردم آب بندي نشده‌اند تكرار مي‌كند و اين خودش يك فرمول تبليغاتي است. سوال چرا اول اذان «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» است و آخرش «أَشْهَدُ» نيست يعني «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» آخر اذان؟ براي اين كه به نماز نزديك مي‌شويم و آدم هر چه نزديك مي‌شود بايد تشريفات را كم كند. عزادارها مي‌گويند يا حسين(ع) يا حسين(ع)، داغ كه شدند(يا) حذف مي‌شود و مي‌گويند حسين(ع). اول نماز چون فاصله داريم مي‌گوييم «أَشْهَدُ» به نماز كه نزديك شديم آن را حذف مي‌كنيم.
اذان سرودي است با محتوا، موزون، پرمعنا، داراي همه تفكرات اسلامي و موذن بايد خوش صدا باشد در اين طور جاها رحم نكنيد بابا حالا اين پيرمرد است بگذار بگويد. ما گاهي وقت‌ها از خودمان رحم نمي‌كنيم از امت بريز و بپاش مي‌كنيم. گوش مردم امانت است آن را در اختيار افراد نكره قرار ندهيد. حديث داريم موذن بايد خوش صدا باشد و آدم بدصدا را نگذاريد اذان بگويد. هر كسي را به جاي خودش نصب كنيد يكي از علما رفت حمام كيسه بكشد حمامي يك نماز شب خوان را فرستاد او هم گفت من نماز شب خوان نمي‌خواستم من كيسه كش مي‌خواستم اين بلد نيست. گاهي وقت‌ها ما خيال مي‌كنيم يك كسي آدم خوبي است بايد همه‌ي كارها را بكند.
اصلاً چرا گفته‌اند جمعه، جمعه يعني اجتماع و دو روز ايام هفته اسمش در قرآن آمد يكي اسم شنبه و ديگر جمعه و لذا اعياد اسلامي روز جمعه هست و در هر عيدي اسلام چهار برنامه دارد عبارت، نظافت، خدمت، تفريح «فَاسْعَوْا» يعني بدويد نه اين كه برويد نماز جمعه بايد هيجان داشته باشد و لذا حديث داريم اگر از يك كوچه و خيابان آمدي نماز جمعه بود و برگشتي از يك خيابان ديگري بروي كه آن روزي كه نماز جمعه مي‌شود همه‌ي خيابان‌ها به ول وله بيفتد نه اين كه خيابان ترافيك و يك خيابان هيچ كس، به هيچ كس نيست. «فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ» نمي‌گويد «فَاسْعَوْا إِلى الصلاه» معلوم مي‌شود نماز ذكر خداست از اين معلوم مي‌شود خطبه‌هاي نماز جمعه هم ذكرالله است و خطبه‌اي را كه راجع به مسائل سياسي و اخبار جهان است را ذكرالله مي‌گويد. «وَ ذَرُوا الْبَيْعَ» معامله را كنار بگذاريد اگر در شهرهاي خنك براي تفريح رفتيد در نماز جمعه همان جا شركت كنيد. بيع يعني مانع را برطرف كن ميهماني را برطرف كن يكي از موانع نماز جمعه بچه‌ها هستند الآن پارك هم مانع است. گروهي از مسلمان‌ها پيش من آمدند و مي‌گفتند به دليل اين كه پيش نماز بازار فلان شهر نافله‌هاي ظهر را مي‌خواند نماز خلوت است و اگر نافله‌ها را بعداً بخواند جمعيت زيادي به نماز جماعت مي‌آيد. مسجد براي امت است. آن شبي كه امام(ره) افطاري مي‌داد نافله‌ها را بعد از نماز مغرب سريع با چشم و ابرو خواند. پيغمبر(ص) سرنماز بود يك وقت نماز را تند كرد گفتند يا رسول الله نماز را خيلي تند كردي فرمود يك بچه گريه مي‌كرد فكر كردم مادر بچه پشت سر من نماز مي‌خواند. يك بار پيغمبر(ص) سجده را طول داد گفتند يا رسول الله خيلي طول دادي فرمود بچه‌ها روي كمرم بازي مي‌كردند گفتم بازي بچه‌ها به هم نخورد.
در همه‌ي عبادات و واجبات آن كه مهم است نماز است و در نماز هم آن چه مهم است «وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى‏» بقره/238 نماز وسط روز است و در نماز وسط روز آن كه مهم است نماز جمعه است يعني نماز جمعه در قله است. آمد گفت يا رسول الله هر چه مي‌خواهم بروم مكه نمي‌توانم فرمود برو نماز جمعه كسي كه برود نماز جمعه خداوند ثواب حج را به او مي‌دهد. در سوره‌ي جمعه دو آيه پشت سر هم يكي مي‌گويد تجارت را رها، نماز بعد مي‌گويد نماز را رها، تجارت اين را مي‌گويند دين ميزان، صد و پانزده كلمه‌ي دنيا در قرآن است و صد و پانزده كلمه آخرت يعني هر دو ميزان است در مكه حجرالاسود و چاه زمزم روبروي هم است يعني آب خوردي طواف كن طواف كردي آب بخور. كد شياطين و ملائكه در قرآن به يك اندازه است در سوره‌ي جمعه مي‌فرمايد تلاش براي نماز و تلاش براي اقتصاد«وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ» جمعه/10 معلوم است دنيا فضل است و بد نيست دنيا سه لقب در قرآن دارد. يك خير «إِنْ تَرَكَ خَيْراً الْوَصِيَّةُ» بقره/180 عوض اين كه بگويد «إِنْ تَرَكَ مالاً» دو زينت «الْمالُ وَ الْبَنُونَ زينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا» كهف/46 سه فضل، پس آن كه مي‌گويد دنيا بد اس «وَ إِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَديدٌ» عاديات/8 علاقه مفرط به دنيا بد است «وَ اذْكُرُوا اللَّهَ كَثيراً» جمعه/10 باز هم مي‌فرمايد دنبال تجارت رفتي ياد خدا باش چون گاهي وقت‌ها تجارت انسان را از خدا غافل مي‌كند. «وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً» جمعه/11 قصه‌اي را نقل مي‌كند پيغمبر(ص) مشغول سخنراني بود و خطبه مي‌خواند زمان گراني هم بود، خشكسالي بود كاروان آذوقه وارد شهر شد طبل مي‌زدند براي جلب مشتري همه‌ي اين‌هايي كه پاي سخنراني بودند الا دوازده مرد و يك زن بقيه همه رفتند، يك زن حضرت زهرا(س) بود. حديث داريم اگر اين دوازده تا هم مي‌رفتند از آسمان سنگ نازل مي‌شد يعني گاهي خداوند به خاطر افراد صالحي بلا را از بقيه افراددور مي‌كند آيه نازل شد «وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً» جمعه/11 تو را ايستاده نگاه مي‌كنند و از اين فهميده مي‌شود كه پيغمبر مشغول خواندن خطبه‌ها بود و از اين فهميده مي‌شود كه خواندن خطبه بايد ايستاده باشد و حديث داري كه حضرت هيچ گاه هيچ خطبه‌اي را نشسته نخواند.
امام جمعه اول بايد لباس هايش را عوض كند امامان ما لباسي داشتند مخصوص نماز جمعه دو بايد به مردم نگاه كنند سه به مردم سلام كند. چهار بايد در هر خطبه‌اي سفارش به تقوا كند پنج بايد دستش به اسلحه باشد. نگاه به مردم يعني توجه به مردم تكيه به اسلحه يعني قدرت، تقوا يعني آخرت، سلام به مردم يعني تواضع، اصلاً داريم كه اگر شب جمعه دوا و داروي را داري كه اگر بخوري ضعف مي‌آورد براي نماز جمعه آن را عقب بيانداز. اگر شب جمع پيازي مي‌خوري كه زور جمعه بوي آن از دهانت مي‌آيد نخور. و داريم كه دز رمان پيغمبر(ص) مردم خودشان را از شب جمعه براي نماز جمعه آماده مي‌كردن. امام رضا(ع) مي‌فرمايد امام جمعه مردم را سيراب كند يعني مردم هر چه اطلاعات مي‌خواهد امام جمعه به آن‌ها تحويل دهد و اطلاعات اسلامي آن‌ها را بالا ببرد نماز جمعه بايد با مطالعه باشد. اصلاً اگر نماز جمعه سيار باشد بركاتي دارد و مسئولين نماز جمعه هم اگر قشر خاصي نباشند بركاتي دارد نماز جمعه هميشه اهرم حكومت بوده چه حكومت حق و چه باطل معاويه در نماز جمعه به امام علي(ع) ناسزا مي‌گفت يعني براي حكومتش از نماز جمعه كمك مي‌گرفت بني اميه و بني عباس از نماز جمعه براي نشاندن اهل بيت در خانه كمك گرفتند. بنابراين اگر نماز جمعه خلوت شود اولين كسي كه شاد مي‌شود آمريكا است. نماز كه مي‌رويد سعي كنيد بچه‌تان را هم ببريد «يا بَني‏ آدَمَ خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» اعراف/31 مسجد مي‌رويد با زينت برويد آن وقت «الْمالُ وَ الْبَنُونَ زينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا» کهف/46 مال و بچه زينت است.
يكي از مشكلات ما اين است كه بسياري از امامان جمعه نماز جماعت نمي‌خوانند فقط هفته‌اي يك بار نماز جمعه من خانه‌ي امام جمعه جواني بود كه چسبيده بود به خانه‌اش يك مسجد بود گفتم نمي‌روي مسجد گفت نه من امام جمعه هستم! امام جمعه بايد روان و راحت بگويد، خطبه‌ها مختصر باشد نماز جمعه جاي زنده و مرده باد كسي نباشد. امام(ره) يك زماني فرمودند امامان جمعه خودشان را كانديدا نكنند بعضي‌ها نامه نوشتند. امام(ره) فرمود امامان جمعه تهران حسابش جداست آن زمان آقاي هاشمي و آقاي خامنه‌اي بودند. اصولاً كسي كه مي‌خواهد با مردم كار فكري كند نبايد خط بازي سياسي كند. براي اين حرفم دو حديث داريم. روزي كه پيغمبر(ص) وارد مدينه شد خط بازي نبود قبيله بازي بود همه تلاش مي‌كردند كه پيغمبر(ص) را دعوت كنند كه افتخار كنند روز ورود اولين نهار را پيغمبر(ص) در قبيله‌ي ما بود آمدند دور شتر پيغمبر(ص) را گرفتند پيغمبر(ص) فرمود آقا من هيچ جا نمي‌روم من آمده‌ام با شما كار فكري و عقيدتي بكنم حالا از روز اول بيايند و بگويند طرفدار اين قبيله يا آن قبيله‌ام شتر را رها كنيد هرجا خوابيد يعني من بي طرفم.
يك شخصي در طواف به من گفت آقاي قرائتي دعا كن خدا تكبرت را بگيرد. گفتيم خدايا اين تكبر را از من بگير بعد گفتم شما چيزي ار ما ديدي گفت شانزده بار سلامت كردم جواب ندادي گفتم اه! من با هيچ كس خصوصاً شما مسئله‌اي نداريم و در ثاني به حضرت عباس نشنيديم. در روز جمعه دوبار اسم «لهو» برده شده در آيه‌ي آخر يعني همان كه بعضي از ما روز جمعه اهل لهو هستيم قرآن عنايت دارد كه آن روز اهل لهو نباشيد. مهمترين نماز جمعه، نماز جمعه مكه هست كه جمعه‌ي قبل از عيد قرآن مهمترين نماز جمعه‌هاي مكه مي‌شود كه متأسفانه دو سه ميليون جمعيت در آن آفتاب داغ اين قدر حرف‌ها آبكي است كه اگر به يك دبستاني ايراني بگويند مقاله بنويس مقاله‌اش از خطبه امام جمعه بهتر است خوب آنست كه خوب باشد شما با هم خوب باشيد خيلي خوب است كه خوب باشيد اگر بد باشيد بد است كه بد باشيد در مكه خيلي بد است كه بد باشيد شما آمده‌ايد عبادت اين جا منطقه‌ي امن است فقط حرف كه مي‌زنند فوحش به ايراني‌ها مي‌دهند. اين‌ها مي‌گويند توجه به قبور شرك است و حال آن كه غافلند همه دور حجر اسماعيل مي‌گردند. و حجر اسماعيل قبر پيغمبر است خداوند يك كعبه درست كرد، بغل كعبه هم قبر انبياء گفته حاجي‌ها هر كه دور كعبه مي‌گردد يعني كعبه و قبر با هم است خداوند كه شرك و توحيد را كنار هم قرار نمي‌دهد. توحيد و امامت، توحيد و نبوت با هم است. همان كسي كه مي‌گويد دور قبر گشتن شرك است نمي‌داند كه خودش دارد بفهمي، نفهمي دور قبر مي‌چرخد.
مي گويد راهپمايي شرك و بدعت است نمي‌ داند اصلاً هر چه هست همه‌اش راهپيمايي است «ثُمَّ أَفيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفاضَ النَّاسُ» بقره/199 از عرفات به مشعر و از مشعر به عرفات دو سه ميليون جمعيت از اين بيابان به آن بيابان خوب اين راهپيمايي است از مشعر به منا راهپيمايي است اصلاً مكه همه ش راهپيمايي است. اين‌ها وقتي مي‌گويند در مكه راهپيمايي شرك است مثل اين كه يك حمامي داخل حمام بايستد و بگويد در حمام‌تر شدن گناه اس همه‌ي اين‌هايي كه در حمام هستند‌تر و اصلاً حمام جاي‌تر شدناست مگر مي‌شود آدم توي مكه برود و راهپيمايي نكند. در نماز ركوع و سجود هست مثل اين كه ما بگوييم در نماز خم شدن حرام است يعني خم شدن در نماز جاسازي شد و راهپيمايي هم در مكه جاسازي شده است.
خطبه‌هاي نماز جمعه بايد مختصر و پرمحتوا باشد اصولاً آقاي فلسفي به منبري‌ها مي‌گفت بيش از بيست دقيقه صحبت نكنيد. اگر نتوانستيد بخندانيد بيشتر صحبت كنيد اما اگر در آن خنده نيست زود تمامش كنيد. افرادي كه وسائط نقليه دارند به همسايه‌هاي حز ب اللهي بگويند آقا من دارم مي‌روم نماز جمعه اگر مي‌آيي بيا تا برويم شما كه مي‌آيد دو نفر را هم با خودت بياور نماز جمعه برو«تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى‏» مائده/2. يكي از اشكال‌هايي كه در نماز جمعه تهران هست اين است كه امت حزب الله با خودشان زيرانداز مي‌آورند و وقتي نماز جمعه تمام شد آن را مي‌تكانند براي اين كه خاكش به لباس اين آقا نرسد تكان مي‌دهد گرد آن توي همه‌ي حلق‌ها مي‌نشيند.
شركت مسئولين مهم است اگر يك بچه دبيرستاني آمد نماز ديد رئيس دبيرستانش هم آمد، دانشجو وقتي ديد اساتيد دانشگاه آمده‌اند. شركت مسئولين امر به معروف عملي است اصلاً ما اگر خودمان شركت نكنيم نمي‌توانيم به ديگران بگوييم كه شركت كنيد. خداوند وقتي بخشنامه صادر مي‌كند اول مي‌گويد خودم عمل مي‌كنم بعد بخشنامه صادر مي‌كند «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْليماً» احزاب/56 مي‌گويد من كه خدا هستم با فرشته‌ها صلوات مي‌فرستم اين مال من بعد بخشنامه صادر مي‌كند «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا» شما هم «صَلُّوا» خداوند كه به ما مي‌گويد صلوات بفرست اول مي‌گويد خودم صلوات مي‌فرستم. نمي‌شود در دبيرستان‌ها بچه‌ها بروند نماز و دبير داخل دفتر چاي بخورد اين مسخره است.
اگر كسي آقا را قبول ندارد كه هيچي چون ما شرط را عدالت مي‌دانيم با راهش دور است و يا عذري دارد اما اگر كسي مي‌گويد ول كن بابا! كسي كه نماز جمعه را تحقير كند و پشت سر هم نبايد حديث داريم هم از شيعه و هم از سني كه نمازش بي ارزش است خمسش بي ارزش است، حجش بي ارزش است، عزاداري‌اش بي ارزش است و تمام كارهاي خيرش بي ارزش است يك وقت دليل دارد مثلاً پايم درد مي‌كند، راهم دور است، ماشين ندارم اما اگر عذري ندارد و به خاطر سبك كردن نماز جمعه شركت نمي‌كند هيچ يك از عبادت‌هاي او قبول نيست.
پيشنهاد هم بدهيم. امام جمعه ضمن اين كه بايد نقد كند چون اگر همه‌ي خوبي‌ها را بگوئيم و عيب‌ها را نگوييم مي‌شود تملق اگر طوري تبليغ كنيم كه راديو بي بي سي شاد بشود مي‌شويم بازوي دست كفر نقاد ضعف و قوت را بگوييم. كسي نبايد در نماز جمعه خجالت بكشد كه بيايد امكانات بايد باشد آدم غصه مي‌خورد كه نماز جمعه كشورهاي ديگر خيلي رونقش بيشتر از نماز جمعه‌هاي ايران است. امام جمعه‌اش را قبول نداريم خطبه هايش يك قران نمي‌ارزد اما جمعيت آن خوب است. اما، ما امام جمعه و خطبه هايش مايه دارد ولي جمعيت كم است. آن‌ها از تو پوك هستند بيرون‌شان خوب است مثل ديوانه‌ي زلفي كه توي كله مخ ندارد اما زلف هايش قشنگ است ما عاقل كچل هستيم يعني از تو كله ما كار مي‌كند اما از بيرون كچل هستيم و موها هي دارد مي‌ريزد. يعني آن‌ها ديوانه‌ي زلفي هستند و ما عاقل كچل.
والسلام عيلكم و رحمه الله و بركاته»