متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش :: 1374/11/23
بسم الله الرحمن الرحيم
«إِنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ»(قدر/1) ما قرآن را در شب قدر فرستاديم. «وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ»(قدر/2) يا رسول الله! نمي‌داني شب قدر چه شبي است. «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»(قدر/3) «الف شهر» به معني هزار ماه است. شب قدر از هزار ماه بهتر است. اگر هزار ماه را بر دوازده تقسيم كنيم، حدود هشتاد و چهار سال مي‌شود. يعني شبي است كه اندازه‌ي يك عمر طولاني ارزش دارد. «تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ»(قدر/4) امشب زمينيان ميزبان آسمانيان هستند. شب قدر حضرت مهدي ميزبان فرشتگان است. همانطور كه در زمان پيغمبر فرشته‌ها به زمين مي‌آمدند و خدمت رسول الله مي‌رسيدند. بعد از پيغمبر هم خدمت ولي الله مي‌رسند. «تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ» روح از بزرگترين فرشته‌ها است. ملائكه همراه روح كه از بزرگ ترين فرشته‌ها است نازل مي‌شوند و خدمت امام زمان مي‌رسند. «سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ»(قدر/5) در شب قدر سلامتي و لطف و مرحمت الهي شامل همه ي مردمي مي‌شود كه تا طلوع فجر بيدار هستند. در اينجا مسائلي هست كه بايد مطرح كنيم. در كتاب كافي جلد4 صفحه159 و در نورالثقلين حديثي نقل شده است كه پيغمبر اسلام(ص) خواب ديد كه بني اميه هزار ماه حكومت مي‌كنند و با قيافه‌ي ميمون از روي منبر پيغمبر بالا و پايين مي‌روند. پيامبر از خواب بلند شد و خيلي غصه خورد كه معلوم مي‌شود مسير حكومت بعد از من به بني اميه مي‌رسد. خيلي ناراحت شد. در مقابل آن غم اين سوره نازل شد كه ما به تو شب قدر داديم. «إِنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ» ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم. حال آنكه ما مي‌دانيم قرآن در مدت بيست و سه سال بر پيامبر نازل شد. پيغمبرما در سن چهل سالگي به پيغمبري رسيد و تا شصت و سه سالگي رسالت را به عهده داشت. در طول اين بيست و سه سال، به هر مناسبتي قطعه قطعه آيه نازل مي‌شد. در جنگ آيه‌ي جنگ نازل مي‌شد. در صلح آيه‌ي صلح نازل مي‌شد. آياتي مربوط به حقوق زن بود. آياتي مربوط به حقوق مردم بود. آياتي راجع به اخلاق بود. آياتي راجع به نماز بود. آياتي راجع به زكات بود. اين آيات تكه تكه و در هر موقعيت مكاني نازل مي‌شد. وقتي ما مي‌دانيم كه قرآن در مدت بيست و سه سال و قطعه قطعه نازل شده است، پس چطور خدا مي‌گويد كه قرآن را در شب قدر نازل كرديم. قرآن دو بار نازل شده است. يك بار در شب قدر و يكباره بر قلب مبارك پيامبر نازل شد. يك بار هم قطعه قطعه نازل شده است. مثل اينكه شاعر يك كتاب شعر را يكباره تحويل شما مي‌دهد و مي‌گويد: اين كتاب را بگير. بعد هم به هر مناسبتي يك قطعه از كتاب شعرش را براي شما مي‌خواند. در عزا يك قطعه از آن را مي‌خواند. در شادي يك قطعه از آن را مي‌خواند. شب قدر چه شبي است؟ در سوره دخان داريم كه شب قدر شب مباركي هست. در شب قدر برنامه‌ي يك سال انسان تنظيم مي‌شود. در اين شب معلوم مي‌شود كه چه كسي از دنيا مي‌رود. چه كسي ازدواج مي‌كند. چه كسي بچه دار مي‌شود. بلا تشبيه مي‌گويم. اين شب مثل روزي است كه مجلس مي‌خواهد قانون بودجه را تصويب كند. در مجلس شوراي اسلامي يك روز حساسي است و آن روزي است كه رئيس جمهور مي‌رود و قانون بودجه را تحويل مجلس مي‌دهد. روزي كه مجلس قانون بودجه را تصويب مي‌كند، روز حساسي است. چون همه وزيرها نماينده مي‌فرستند. گاهي خود وزير هم مي‌آيد. معاون وزير هم مي‌آيد. همه آنجا دست و پا مي‌زنند كه براي پروژه سهم بيشتري پول بگيرند. آن روز كه در مجلس پول تقسيم مي‌كنند از شلوغ ترين روزهاست. چون مي‌خواهند بودجه را قيچي كنند. هركسي دست و پا مي‌زند كه از من كم نگذاريد. رئيس آب مي‌آيد و مي‌گويد: اصل آب است. اگر آب نباشد همه‌ي مردم مي‌ميرند. رئيس برق مي‌گويد: آب شما از برق من است. اگر برق نباشد نمي‌تواني از چاه آب بكشي. وزير بهداشت مي‌گويد: اگر درمانگاه و دارو نباشد، مردم مي‌ميرند. آموزش و پرورش مي‌گويد: اگر آموزش و پرورش نباشد همه‌ي مردم بي سواد مي‌شوند. رييس ثبت اسناد مي‌گويد: نود درصد دعواهاي مردم در دادگستري بر سر زمين است. علت اين هم كه دعوا مي‌كنند براي اين است كه ما نقشه‌ي هوايي نداريم. نقشه‌ي هوايي دوربين مي‌خواهد. دوربين هوايي دلار مي‌خواهد. بنابراين دلارها را به من بدهيد. چون من مي‌خواهم يك هواپيما تهيه كنم و از دور از زمين نقشه برداري كنم. پس هر كسي براي گرفتن پول يك دليلي دارد. حالا همه‌ي اين افراد به مجلس مي‌آيند و جرو بحث مي‌كنند تا اينكه يك نفر راي بياورد. در بين اتاق‌هاي مجلس شوراي اسلامي، اتاق كميسيون بودجه از همه‌ي اتاق‌ها بزرگتر است. چون دو سه رديف صندلي دارد. به هر حال شب قدر، شب تقسيم بودجه است. چه كسي هست و چه كسي نيست؟ به هركس چقدر مي‌دهند و در چه شرايطي مي‌دهند؟ دنيا مي‌گذرد. اما مو هم از ماست مي‌گذرد. سيخ كباب هم از كباب مي‌گذرد. يكي با نرمي عبور مي‌كند و يكي به سختي مي‌گذرد. «حم وَ الْكِتابِ الْمُبينِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرينَ»(دخان/3-1) در آنجا گفت «إِنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ» اينجا مي‌گويد «إِنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ» پيداست كه شب قدر، شب مباركي است. اين شب، شبي است كه در آن خير زيادي است. «إِنَّا كُنَّا مُنْذِرينَ» «فيها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكيمٍ»(دخان/4) يعني اين شب، شبي است كه حساب و كتاب هر چيزي از هم جدا مي‌شود. «أَمْراً مِنْ عِنْدِنا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلينَ»(دخان/5) درباره‌ي اينكه كدام يك از اين سه شب، شب قدر است، بيشترين احتمال را به شب بيست و سوم مي‌دهند. اما علتي كه در مملكت ما شب بيست و يكم جا افتاده است به خاطر اين است كه كشور ما به حمدالله كشور ولايت است. شب بيست و يكم، شب شهادت حضرت علي است و اين شهادت مسئله‌ي بيست و يكم را پر رنگ كرده است. ولي از نظر دعا و عبادت و شب قدر، شب بيست و سوم ارزش بيشتري دارد. قدرت شب بيست و سوم از شب بيست و يكم بيشتر است. به احتمال قوي شب قدر شب بيست وسوم است. البته به شب نوزدهم و شب بيست و يكم هم احتمال داده شده است. چرا خدا تعيين نكرده است كه شب قدر كدام شب است؟ از امام پرسيدند: چرا تعيين نمي‌كنيد؟ امام مي‌فرمايد: به خاطر اينكه اگر بگوييم كه شب قدر چه شبي است، ممكن است آن شخصي كه مي‌رسد و عبادت مي‌كند، دچار غرور شود و آن كسي هم كه نتوانسته عبادت كند بر سر خودش بزند و بگويد: ديگر تمام درها به روي من بسته شد. اما وقتي دو سه شب باشد، اميدي است. مثلاً به ما گفتند: هيچ كار خيري را سبك نشماريد. شايد همين باعث نجات تو شود. يك فردي بسيار پولدار و متدين بود. درمانگاه، بيمارستان، مدرسه، زايشگاه و موسسه‌هاي زيادي ساخته بود. يك جواني به او رسيد وگفت: آقا شما كه خيلي كار خير مي‌كنيد. اگر مرد هستي، ده هزار تومان به من بده تا من داماد شوم. زمان قديم ده هزار تومان پول خيلي زيادي بود. جوان گفت: من به خاطر اينكه پول ندارم، داماد نشده‌ام و گناه مي‌كنم. شما بيا و من را از گناه نجات بده. گفت: قول مي‌دهي داماد شوي و پول‌ها را جاي ديگر خرج نكني. گفت: بله. ده هزار تومان به او داد. بعد از مدتي آن فرد مرد و تشيييع جنازه مهمي هم از او شد. يكي از بزرگان خواب ايشان را ديدند. گفت: در تمام ساختمان‌ها صدها ميليون تومان خرج كردم اما فقط آن ده هزار توماني كه به آن جوان دادم براي من مانده است. بقيه‌ي كارهاي من از روي ريا بود. اگر مسجدي ساختم، مدرسه‌اي ساختم فقط براي پز دادن بود. خوشا به حال آنهايي كه اگر كار خيري مي‌كنند، كار خيرشان پيش چشمان جلوه نمي‌كند. اين يك برنامه‌ي ترتيبي است كه براي انسان نخ اميد پاره نشود. نگويد: شب بيست و سوم از دستم رفت. اينكه شب قدر سه شب است خيلي مهم است. من فكر مي‌كنم علت اينكه شهادت حضرت زهرا هم به وضوح مشخص نيست، سري نهفته است. «سَبْعِين» و «تِسْعِين» مثل هم نوشته مي‌شود. «سَبْعِين» به معني هفتاد روز بعد از رحلت پيغمبر است. «تِسْعِين» به معني نود روز بعد از رحلت پيامبر است. در اين «سَبْعِين» و«تسعين» اشتباه شده است. بعضي از علما «سَبْعِين» خواندند و بعضي از علما «تِسْعِين» خواندند. لذا براي حضرت زهرا دو شهادت مي‌گيرند. فاطميه‌ي اول كه هفتاد روز بعد از رحلت پيامبر است و فاطميه‌ي دوم كه نود روز بعد از رحلت پيامبر است. فكر مي‌كنم اين هم به اين خاطر است كه نام حضرت زهرا در جامعه بيشتر بزرگ شود. يعني از شهيده‌ي مظلومه بيشتر ياد شود. خداوند طراح اصلي است. براي هيچ آيت اللهي به اندازه‌ي شيخ عبدالكريم حائري فاتحه نمي‌خوانند. شيخ عبدالكريم حائري موسس حوزه علميه قم بود. وقتي از دنيا رفت، رضا شاه لعنتي نگذاشت كه كسي براي او مجلس ختم بگيريد. مردم در مسجد امام قم جمع شدند. سماور‌ها را روشن كردند. اما آنها آمدند و نگذاشتند كه كسي براي او مجلس بگيرد و فاتحه بخواند. مردم از غصه سوختند. قبر ايشان در حرم حضرت معصومه است. هركسي براي زيارت مي‌رود، يك فاتحه هم براي او مي‌خواند. يعني حالا كه رضا شاه مي‌گويد: نه! خداوند مي‌گويد: بله! براي هيچ آيت اللهي بر روي زمين به اندازه‌ي شيخ عبدالكريم حائري فاتحه نمي‌خوانند. امام بنيانگذار جمهوري اسلامي بود. شاه مي‌گفت: هيچ كس حق ندارد كه اسمي از امام ببرد. كسي حق ندارد كه عكس امام را چاپ كند. او مي‌خواست كه امام محو شود اما خودش محو شد. نام امام هنوز هست. در كشورهاي خارجي اسم بچه هايشان را روح الله مي‌گذارند. ما افرادي را داريم كه مسلمان نيستند اما اسم بچه‌هاي خود را روح الله مي‌گذارند. مي‌گويند: من عاشق امام هستم. من مسلمان نيستم ولي امام را قبول دارم. همه‌ي اينها به خاطر اين بود كه شاه مي‌گفت: نه! اما خدا گفت: بله! با اراده خدا نمي‌شود بازي كرد. چرا شب قدر معلوم نيست؟ چون اگر معلوم باشد ممكن است كه غرور يك عده را بگيرد و يك عده مايوس شوند و بگويند: ما شب قدر را درك نكرديم. خاك بر سر ما كنند. اين سه شب درهاي اميد است. شب قدر غسل دارد. ما غسلهاي مستحبي زياد داريم. يك كسي از من پرسيد: بچه ي به سن تكليف رسيده است اما من خجالت مي‌كشم كه غسل جنابت را به او ياد بدهم. چه كنم؟ مي‌ترسم اگر به او ياد بدهم، پررو بشود و اگر ياد ندهم گناه كند. گفتم: قبل از اينكه بچه به سن تكليف برسد، او را به حمام ببريد و غسل جمعه را به او ياد بدهيد. بگوييد: اين غسل جمعه است. وقتي غسل جمعه را ياد گرفت بعد به او غسل جنابت را ياد بدهيد. يعني براي اينكه بچه بي حيا نشود، اول بچه را با غسل جمعه آشنا كنيد و بعد غسلهاي ديگر را به او بگوييد. بچه بودم به پدرم گفتم: مي‌خواهم به چراغاني بروم. گفت: محسن اين چراغ را ببين. گفت: آنجا هم هزار چراغ مثل همين است. مي‌خواست بگويد: رفتن به آنجا زياد مهم نيست. غسل شب قدر نيت ندارد. كارهاي واجب نيت ندارد. چون همين كه مي‌داني مي‌خواهي چه كار كني، نيت است. مي‌دانيم كه جواب سلام واجب است. پس وقتي مي‌خواهيم جواب سلام بدهيم، نيت نمي‌كنيم. پس اگر كسي به شما گفت: سلام عليكم! جوابش واجب است. واجبات و مستحبات نيت نمي‌خواهد. همين كه آدم بداند كه چه كار مي‌كند، نيت است. بنابراين يكي از اعمال شب قدر غسل است. مي‌گويند: شب قدر ممكن است شب بيست و سوم باشد. چون شب بيست و سوم دو تا غسل دارد. يك غسل نزديك سحر است و يك غسل بعد از سحر است. مثلاً در شب بيست و سوم داريم كه سوره‌ي روم و عنكبوت را بخوانيد. اگر كسي در اين شب سوره روم و عنكبوت را بخواند، خداوند تمام گناهانش را مي‌بخشد. زيارت امام حسين را بخوانيد. حساب امام حسين با همه‌ي امام‌ها فرق مي‌كند. امام حسين فقه را سوراخ كرده است. امام حسين يك كارهايي كرده است كه در دنياي فقه همه را به هم ريخته است. اين از عظمت امام حسين است. نماز مسافر شكسته است. اما اگر به كربلا بروي بايد نمازت را درست بخواني. مي‌گويند: كربلا مثل خانه‌ي خودت است. چهار جا مثل خانه‌ي ما است. 1- خانه‌ي الهيت، 2- خانه‌ي نبوت، 3- خانه ولايت، 4- خانه‌ي شهادت. اينها مثل خانه‌ي خود ما است. اگر شما در مسجدالحرام رفتيد بايد نماز خود را چهار ركعتي بخواني. در مسجد پيغمبر، بايد نماز خود را چهار ركعتي بخواني. درمسجد كوفه بايد نماز خود را چهار ركعتي بخواني. در حرم امام حسين بايد نماز خود را چهار ركعتي بخواني. مي‌خواهد بگويد كه اينجا خانه‌ي خودت است. هيچ كسي در اينجا غريبه نيست. اين تغيير درفقه است. خاك خوردن حرام است اما لب زدن به تربت امام حسين مستحب است. حتي داريم وقتي نوزاد به دنيا مي‌آيد اول چيزي كه به لب او مي‌ماليد تربت امام حسين باشد. بچه‌ي خود را از اول حسيني كن. به او خط حسيني بده. خود شما هم كه روزي هفده ركعت نماز مي‌خواني، در هر ركعت دو بار به سجده مي‌روي. روزي سي چهار مرتبه پيشاني خود را به خاك كربلا بگذار. كسي كه روزي سي و چهار بار پيشاني‌اش را به خاك كربلا بگذارد، ترسو نمي‌شود. يكي از اعمال شب قدر، خواندن زيارت امام حسين است. زيارت امام حسين را چه طور بخوانيم؟ زير آسمان برو و زيارت را بخوان. كساني كه سواد ندارند يا سواد دارند اما مي‌خواهند سلام ساده بكنند، بگويند: السلام عليك يا اباعبدالله! امام صادق مريض بودند. شب بيست و سوم فرمودند: من نمي‌توانم به مسجد بروم. من را بلند كنيد و به مسجد بكشانيد. مي‌خواهم شب بيست و سوم در مسجد باشم. در روايت مي‌خوانيم كه در شب بيست و سوم، دعاي فرج امام زمان را بخوانيد. «اللَّهُمَّ كُنْ لِوَلِيِّكَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَن» خدايا خودت در هر ساعت و در هر زمان از حضرت مهدي سرپرستي كن. امام زمان را حفظ كن. امام زمان را رهبري كن تا جايي كه زمين را مسكن او قرار بدهي. يعني او را بر حكومت مسلط كني و در زمين به او عمر طويل بدهي. خدايا براي حضرت مهدي در اين زمان ولي، حافظ و سرپرست باش. او را ياري كن. اين دعا در شب قدر نازل شده است. در شب بيست و سوم براي صد ركعت نماز پاداش‌هاي زيادي نقل شده است. امام باقر فرمود: هركس شب قدر را احيا بگيرد، گناهانش بخشيد مي‌شود. گرچه گناهانش به عدد ستارگان آسمان و سنگيني كوهها باشد. از پيغمبر سوال كردند كه در شب قدر چه چيزي را از خدا بخواهيم؟ فرمود: از خدا عافيت بخواهيد. شب قدر شب مهمي است. شب قدر گناهان همه بخشيده مي‌شود، جز دو نفر كه امام صادق مي‌فرمايد: «يَأْمُرُ اللَّهُ مَلَكاً يُنَادِي فِي كُلِّ يَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فِي الْهَوَاءِ أَبْشِرُوا عِبَادِي فَقَدْ وَهَبْتُ لَكُمْ ذُنُوبَكُمُ السَّالِفَةَ وَ شَفَّعْتُ بَعْضَكُمْ فِي بَعْضٍ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ إِلَّا مَنْ أَفْطَرَ عَلَى مُسْكِرٍ أَوْ حَقَدَ عَلَى أَخِيهِ الْمُسْلِمِ»(الدعوات راوندى، ص207) كسي كه در ماه رمضان شراب بخورد. مسلماني كه از مسلمان ديگر كينه داشته باشد. كينه‌ي مسلمان در كنار شراب خوردن آمده است. خدا درماه رمضان شراب خور را نمي‌بخشد. خدا كسي را كه از مسلمان ديگر كينه داشته باشد، نمي‌بخشد. در قرآن سه تا قلب داريم: 1- قلب سليم، 2- قلب منيب، 3- قلب مريض «في قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ»(بقره/10) «إِلاَّ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَليمٍ»(شعراء/89) «وَ جاءَ بِقَلْبٍ مُنيبٍ»(ق/33) قلب سليم قلبي است كه سالم است. روح سالم است. روح سالم روحي است كه در آن شرك نباشد. ممكن است دل آزرده باشد ولي برگردد و عذر خواهي كند. حالا چه كار كنيم كه خدا ما را ببخشد؟ داريم كه همديگر را ببخشيد. «وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ»(نور/22) نمي‌خواهي خدا تو را ببخشد. از يك پيرمردي خيلي خوشم آمد. جوان او مرد. خودش در قبر رفت و جوانش را در قبر گذاشت. در قبر يك جمله‌اي گفت كه خيلي‌ها گريه كردند. گفت: خدايا اين پسر خيلي من را اذيت كرد. من از حق پدري‌ام مي‌گذرم. تو هم از حق خدايي خودت بگذر. در شب اول قبر او را راحت كن. اگر مي‌خواهيد كه خدا شما را ببخشد بگوييد: خدايا هركس غيبت مرا كرده است يا به من تهمت زده است، من او را مي‌بخشم. هركس به من ظلم كرده است، من او را مي‌بخشم. تو هم من را ببخش. قرآن مي‌گويد: «وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ» از سر تقصير همديگر بگذريد. اگر مي‌خواهي خدا تو را ببخشد، كينه نداشته باش. نگو مي‌خواهيم چند سال با هم قهر باشيم. مگر سركه است كه مي‌گويي هفت ساله‌اش خوب است. بعضي آدمها هستند كه چهل سال، سي سال با همديگر قهر هستند. پيغمبر فرمود: اگر دو مسلمان سه روز با هم قهر كنند و در روز چهارم با هم آشتي نكنند، هيچكدام مسلمان نيستند. پيغمبر فرمود: شب قدر خدا همه‌ي گناهان را مي‌بخشد. ملكي ندا مي‌زند كه خداوند گناهان را بخشيده است و در روز قيامت بعضي‌ها را براي بعضي ديگر شفيع قرار مي‌دهد. «إِلَّا مَنْ أَفْطَرَ عَلَى مُسْكِرٍ أَوْ حَقَدَ عَلَى أَخِيهِ الْمُسْلِمِ» مگر كسي كه با شراب افطار كند يا كسي كه از مسلماني كينه داشته باشد. همين كه شب قدر تمام شد همه مشمول رحمت هستند. اگر كسي با بستگان خود قطع رابطه كرده باشد هم بخشيده نمي‌شود. حديث داريم وقتي خون شهيد به زمين ريخته مي‌شود، خدا تمام گناهان او را مي‌بخشد. ولي اگر به مردم بدهكار باشد خدا او را نمي‌بخشد. پس معلوم مي‌شود كه حق الناس خيلي مهم است. شب قدر شب مهمي است. به همديگر دعا كنيم. حضرت زهرا شب جمعه تا صبح به ديگران دعا مي‌كرد. امام حسن مي‌فرمود: مادر چقدر به ديگران دعا مي‌كني؟ فرمود: «يَا بُنَيَّ الْجَارُ ثُمَّ الدَّارُ»(عللالشرائع، ج1، ص181) حديث داريم كه وقتي مي‌خواهيد دعا كنيد، دستهايتان را بالا بياوريد. دست‌ها را تا مقابل صورت بالا بياوريد و ده مرتب يا الله بگوييد. خدا گفته است: دستي كه بالا بيايد، محروم بر نمي‌گردد.
«والسلام عليكم والرحمة الله و بركاته»
