متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش :: 1373/12/7
بسم الله الرحمن الرحيم
الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي
ماه رمضان امسال بحث عبادات بود يكي از مسائلي كه در عبادت مطرح است مسئله دل دادن و حضور قلب است. حضور قلب اصل عبادت است چون قرآن مي‌فرمايد «وَأَقِمْ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي» طه/14 نماز براي اينكه ياد خدا. . . و ياد خدا با غفلت سازگار نيست. ما در اين جلسه راجع به حضور قلب روايات و آيات و نكاتي را يادداشت كرده‌ايم كه خدمت شما بگوئيم يكي اهميت حضور قلب است يكي آثار حضور قلب است يكي عوامل حضور قلب است ويكي هم عوامل حواس پرتي، اما اول اهميت حضور قلب: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «مَنْ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ وَ لَمْ يُحَدِّثْ فِيهِمَا نَفْسَهُ بِشَيْءٍ مِنْ أُمُورِ الدُّنْيَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ»(عوالياللآلي، ج1، ص322) اگر كسي دو ركعت نماز بخواند و توي اين ركعت دلش جاي ديگر نرود خدا همه گناهانش را مي‌بخشد. يك نفر پرسيد من از كجا بدانم كه شيطان راست است يا دروغ؟ به او گفته شد شما تصميم بگير دو ركعت نماز بخوان كه حواست جمع باشد اگر شك داري امتحان كن همينكه انسان نمي‌تواند اين خيلي مسئله مهمي است.
پيغمبر فرمود آدم دو ركعت نماز با فكر بخواند بهتر از عبادت شب تا صبحي است كه آدم حواسش جاي ديگري باشد. خلاصه در اسلام مسئله توجه خيلي مهم است دل دادن به كار. نماز بي حضور قلب لاشه‌اي است كه روح ندارد. قرآن مي‌فرمايد وقتي كه مست هستيد سر نماز نرويد «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ» نساء/43 تا بفهميد چه مي‌گوئيد.
كسي كه نماز مي‌خواهند ولي حواسش جمع نيست نمازش را در هم مي‌پيچند مثل لحاف كهنه و پرت مي‌كنند توي صورتش. روايت ديگري داريم كه مي‌فرمايد نماز مي‌آيد به صاحبش مي‌گويد تو با اين نمازي كه خواندي من را ضايع كردي خدا تو را ضايع كند خدا عمرت را ضايع كند جواني‌ات را ضايع كند مالت را ضايع كند ولذا مي‌بيني مال تو دود مي‌شود عمرت تلف مي‌شود ماه رمضان مي‌آيد ماه رمضان را ضايع مي‌كنند.
يكوقت فكر نكنيد كه من در نمازهايم حضور قلب دارم من خيلي دعا كرده‌ام تا حالا موفق نشده‌ام بخشي از نمازم را توانسته‌ام اما هنوز من يك ركعت نماز با توجه من نخوانده‌ام من نسبت به خودم هم روسياه هستم شك داشتم كه اين بحث را بگويم يا نه ممكن است يك پليس راه ماشين‌ها را راهنمايي كند و همه را به مقصد برساند ولي خودش لب چهار راه سهمش دود و گازوئيل بوده است تكان هم نخورده ممكن است خود حمامي جنب باشد اما ديگران توي حمامش غسل كنند.
دعا كنيد ما همينطور كه با هر كسي و ناكسي كه حرف مي‌زنيم حواسمان جمع است با خدا هم حرف مي‌زنيم حواسمان جمع باشد بعضي به قدري بد نماز مي‌خوانند كه. . . شما اگر اينطور برويد در خانه همسايه را بزنيد مي‌گويد آقا شما اول برو صورتت را بشور بعد بيا. امام صادق(عليه السلام) فرمود بعضي‌ها به قدري زشت نماز مي‌خوانند كه اگر اينطوري كه با خدا حرف مي‌زنند با همسايه‌شان حرف بزنند همسايه جوابشان را نمي‌دهد ما توهين كرديم به خدا و توهين كرديم به نماز و بايد عذر خواهي كنيم.
از نماز آن مقداري قبول مي‌شود كه حضور قلب هست شما از گلابي آن قسمتي را مي‌خوريد كه فاسد نيست. امام علي(عليه السلام) وقت نماز رنگش مي‌پريد مي‌فرمود وقت امانت رسيد. امام سجاد(عليه السلام) وقتي سر نماز بود مثل درخت مي‌ايستاد فقط اگر بادي مي‌وزيد عبايش تكان مي‌خورد.
امام باقر(عليه السلام) سر نماز بود يك چيزي روي او افتاد بر نداشت تا امام صادق(عليه السلام) آنرا برداشت حضرت زهرا(عليها السلام) سر نماز كه بود نفس نفس مي‌زد اينها معرفت داشتند. «إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُنِيبٌ» هود/75 يعني ابراهيم آه مي‌كشيد تير را سر نماز از پاي امام علي(عليه السلام) خارج كردند و حضرت متوجه نشد.
ابوذر چوپان بود گرگ آمد سراغ گوسفند هايش اما اين تكان نخورد. امام حسن(عليه السلام) وقتي سر نماز بود مي‌لرزيد. در زمان ما هم داريم، من و آقاي مطهري توي يك اتاق مدتي در يكي از شهرستانها با هم بوديم مرحوم مطهري نمازش خيلي طول مي‌كشيد گاهي نمازهايش سي دقيقه طول مي‌كشيد البته نماز لذت دارد حديث داريم آدم وقتي گناه مي‌كند خدا به او سيلي مي‌زند يكي از سيلي‌هايي كه خدا به او مي‌زند اين است كه لذت عبادت را از او مي‌گيرد.
آثار حضور قلب: 1- تا مادامي كه شما دلت به نماز باشد و توجه‌ات به نماز باشد خدا هم توجه‌اش به تو است يعني هر لحظه ما قطع كنيم او هم قطع مي‌كند. امام صادق(عليه السلام) فرمود من دوست دارم كساني را كه سر نماز حضور قلب دارند يعني اولياء خدا ما را دوست دارند. كسي كه نمازش با حضور قلب باشد خدا مهر او را در دلها قرار مي‌دهد آخر بعضي‌ها براي اينكه محبوبيت داشته باشند ماشين و فرششان را عوض مي‌كنند. گاهي انسان سقوط مي‌كند يعني بجاي اينكه حرف حكيمانه جمع كند قوطي كبريت جمع مي‌كند!
گاهي اوقات چيزي را جمع كنيم رشد است مثل اينك تمبرها را جمع كند مي‌خواهد بداند كه زمان شاه الگوها چه بوده‌اند و حالا الگوها چي هستند يك وقت يك چيزي معنا دارد اما جمع كردن انواع سيگار معنا ندارد گاهي وقتها آدم نمي‌داند كه چه مي‌كند حديث داريم هر كسي مي‌خواهد محبوب بشود نماز با حضور قلب بخواند.
اگر كسي مي‌خواهد دعايش مستجاب بشود دو ركعت نماز با توجه بخواند بعد دعايش مستجاب مي‌شود. حضور قلب باعث آمرزش گناه است و باعث قبولي نماز است اينها از بركات حضور قلب است نماز به او دعا مي‌كند. روايت داريم كه نماز مقبول به آسمان مي‌رود فرشته‌ها مي‌گويند اين نماز نوراني است اين نماز صاحبش دل داده و حضور قلب داشته است بعد فرشته گان خدا مي‌گويند سلام و صلوات بر كسي كه اين نماز را خواند.
عوامل حضور قلب: 1- معرفت و شناخت، ما بدانيم زير نظر كي هستيم 2- مقايسه، روايت داريم اينهايي كه نمازشان را زود مي‌خوانند تا بروند در مغازه خدا به فرشته‌ها مي‌گويد اينها مي‌خواهند بروند دنبال پول نمي‌داند كه پول دست من، گاهي وقتها دروغ مي‌گويند بخاطر عزت خانم‌هايي مي‌خوانند با مهريه عزيز بشوند حالا كه مهريه زياد شد خانم‌ها خيل عزيز شدند؟ محبوبيت از طرف خداست با دروغ و مهريه و كذا و كذا كه. . . 3- تقوا، كسي كه تقوا داشته باشد خدا حضور قلب به او مي‌دهد خدا توفيق حضور قلب را از آدم مجرم و گناهكار مي‌گيرد.
4- اهتمام، اگر آدم دلش براي نماز بسوزد حضور قلب دارد حواسش را جمع كند. مقايسه كنيد وقتي را كه صرف تزئينات سفره مي‌كنيد تا وقتي را كه صرف نماز مي‌كنيد چي را به چي؟ مي‌گويند يك صاحب شتري از شترش عذرخواهي كرد خيلي تو را اذيت كردم من را حلال كن شتر گفت همه چيزي حلال اما يك جا نمي‌گذرم گفت چيه؟ گفت يكبار افسار من را به دم يك خر بستي به من برخورد بالاخره من يك شتر هستم! مقايسه كنيم دل به او ندهي دل به كي خواهي داد.
كسي به من گفت آقاي قرائتي من به راننده گفتم نگه دار كه نماز بخوانم نگه نداشت آيا گناه كرده‌ام؟ گفتم بله، گفت خوب من كه گفتم اما راننده نگه نداشت گفتم اگر چمدان تو مي‌افتاد چه جوري مي‌گفتي؟ آنطوري كه براي چمدانت همت داشتي براي نمازت همت نداشتي اگر كسي نسبت به يك چيزي همت كند حواسش جمع است.
5- ياد قيامت، حساب كنيم كه اين آخرين نماز است از كجا ما مي‌توانيم بدانيم كه اين آخرين نماز نباشد آدم وقتي مي‌خواهد از كعبه يا مسجدالحرام يا مكان مقدسي بيرون بيايد آن زيارت آخري حال و هواي ديگري دارد وقتي بچه آدم مي‌خواهد برود جبهه اين ديد و بوس آخر كه مادر بچه را بغل مي‌كند اين فرق مي‌كند.
بعضي‌ها راجع به توبه هم مي‌گويند ما بگذار اول جواني خوش باشيم پير كه شديم مي‌رويم مسجد و توبه مي‌كنيم يكوقت شما به من بگو كه عمرت شصت سال است من مي‌گويم شما تا پنجاه و هشت سال آزاد باش. ما نمي‌دانيم كي از دنيا مي‌رويم براي همين بايد سر نماز فكر كنيم كه اين آخرين نماز است.
چيزهايي كه باعث مي‌شود حواس آدم پرت بشود يكي پرخوري است يكي حرفهاي قبل از نماز است بعضي‌ها تا يك لحظه قبل از نماز دارد از شرق و غرب حرف مي‌زند خوب قهراً وقتي هم سر نماز بود فكرش دنبال حرفهاي قبل است اگر خواستيم حضور قلب داشته باشيم يكي دو دقيقه قبل از نماز بنشينيم و با كسي حرف نزنيم. يكي دو دقيقه آماده باش باشيم.
همينطوري كه مي‌روي اگر عكس برداري عكس خراب مي‌شود وقتي مي‌خواهي عكس برداري يكي دو دقيقه صبر مي‌كني و خودت را آماده مي‌كني. دل حرم خداست قَالَ الصَّادِقُ ع: «الْقَلْبُ حَرَمُ اللَّهِ فَلَا تُسْكِنْ حَرَمَ اللَّهِ غَيْرَ اللَّهِ»(بحارالأنوار، ج68، ص25) به ما گفته‌اند كه دل حرم خداست نگذاريد غير خدا وارد حرم خدا بشود.
(والسلام عليكم و رحمه الله و بركاته)
