متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش :: 1369/12/27
بسم الله الرّحمن الرّحيم
الهى انطقنى بالهدى و الهمنى التقوى
خدا را شكر كه عمر داد و باز ماه رمضان را درك كرديم. امسال هر كس روزه بگيرد مىتواند بگويد من دو سال روزه گرفتم. چون دو سه روزش را در سال 69 مىگيرد و دو سه روزش را در سال 70
بحث ما قبل از افطار روزى نيم ساعت بحث هايى فشرده خواهد بود. و امروز من در باره ى روزه و رمضان صحبت مىكنم.
آيه ى روزه: »يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ« البقره(183) اين آيه براى روزه است. يعنى اى كسانى كه ايمان آوردهايد، از » يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا« مىفهميم كه اين آيه در مدينه نازل شده. معمولاً هر چه »يا ايها الناس« است در مكه و »يا ايها الذين آمنوا« در مدينه است. آيه ى روزه سال دوم هجرى نازل شد. يعنى 15 سال پيغمبر، پيغمبر بود، اما روزه نداشت.
كارهايى که زور دارد را روز اول نبايد گفت. جهاد هم سال 15 بعثت يا دوم هجرى آمد. زكات هم همينطور. و اين خودش يك روش تربيتى است كه مربى از آسان شروع كند. بچه كه بوديم وقت امتحان، استاد مىگفت: اول مسائل آسان را حل كنيد بعد سختها.
اى اهل ايمان »كتب عليكم« نوشته شد بر شما. لازم شد بر شما صيام، روزه »من قبلكم« يعنى پيش از شما هم اين كارها بوده.
قرآن مىگويد: »شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً« الشوري(13) اين دينى كه شما داريد نوح و ابراهيم هم داشتهاند.
طلبهاى خيلى بى پول شد، رفت در كنار حرم امام هادى و عسگرى در سامرا نشست. گفت: آقا من در فقر مىسوزم، يك كسى به من يك چيزى بدهد. كنار حرم نشست، آيت الله العظمى شيرازى كه مرجع تقليد بود آن زمان، آمد يك پولى به او داد. گفت: تو دفعه ى اولت هست كه مهمانى نشستهاى. زمانى كه طلبه بودم، خيلى از اين مهمانىها آمدم كنار صحن نشستم. يعنى خيال نكن حالا بى پول شدى مشكل است.
بعد مىفرمايد: »لعلكم تتقون« حالا يك مقدارى در مورد اهميت اين ماه جملاتى را بگويم.
اول كه كلمه ى رمضان، رمض يعنى سوزاند. يعنى گناه سوزى. ماه رمضان يعني ماه اول كه كلمه ى رمضان. . . در مورد رمضان داريم: برجستهترين ماه هاست. (رأس السنة) يعنى ارزش سال به ماه رمضان است. (سَيِّدُ الشُّهُورِ) بهترين و سرور ماههاست. (وَ تُفَتَّحُ فِيهِ أَبْوَابُ الْجِنَانِ فَمَنْ أَدْرَكَهُ وَ لَمْ يُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ) اولش رحمت است وسطه مغفرة وسطش مغفرت است و آخره اجابة آخر ماه رمضان دعا به اجابت مىرسد.
در يك حديث ديگر داريم
(وَ هُوَ شَهْرٌ عَظِيمٌ) در حديث ديگر داريم شهر مبارك و هو شهر صبر، يعنى در طول سال گرسنهها، گرسنه هستند و پولدارها سير هستند. اما در ماه رمضان پولدارها هم گرسنه مىشوند. مزه ى محروميت را مىچشند.
حديث درايم: يك كار واجبى كه در ماه رمضان انجام بشود، هفتاد كار واجبى است كه در غير ماه رمضان باشد. حديث ديگر داريم(مَنْ لَمْ يُغْفَرْ لَهُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ لَمْ يُغْفَرْ لَهُ) و اگر هر كسى ماه رمضان مورد بخشش قرار نگيرد، اين معلوم است كه درد بى درمان است.
روايت داريم: (وَ لِكُلِّ شَيْءٍ زَكَاةٌ وَ زَكَاةُ الْأَبْدَانِ الصِّيَامُ) الكافي ج 4 ص62- براي هر چيزي زکات است و زكات بدن هم روزه گرفتن است. همين طور كه پولدار زكاتش پول دادن است، آدمى كه يازده ماه خورده، يك ماه نخورد. نه كه نخورد، بلكه دير بخورد.
(الصَّائِمُ فِي عِبَادَةٍ وَ إِنْ كَانَ نَائِماً عَلَى فِرَاشِهِ مَا لَمْ يَغْتَبْ مُسْلِماً) منلايحضرهالفقيه ج 2 ص74 آدمى كه روزه دارد، خود روزه عبادت است، گر چه خواب باشد.
(نَوْمُ الصَّائِمِ عِبَادَةٌ وَ نَفَسُهُ تَسْبِيحٌ) الكافي ج4 ص 64- خواب آدم روزه عابدت است و نفسى كه مىكشد پاداش سبحان الله دارد.
(دَعْوَةُ الصَّائِمِ تُسْتَجَابُ عِنْدَ إِفْطَارِهِ) وسائلالشيعة ج 10 ص148- وقت افطار دعا مستجاب است.
فرشته‌ها مأمور مىشوند براى روزه دار دعا كنند.
اينها اهميت ماه رمضان است(لِكُلِّ شَيْءٍ رَبِيعٌ وَ رَبِيعُ الْقُرْآنِ شَهْرُ رَمَضَانَ) الكافي ج2 ص630
توجه كنيد كه همه، امسال لطف خدا جورى شده كه بهار در بهار شده. يعنى بهار طبيعت با بهار عبادت در هم آميخته شده. به قول قرآن(وَ اشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُورٌ) سبأ(15) يعنى هم شهر خوبى و هم خدا بخشنده است.
مدرسهها تعطيل است. مىشود يك برنامه ريزى بين پدرها و بچهها و روحانيون و مديران مدارس، قرآن را ياد بگيريم. چون تعطيل است بسيار موقعيت خوبى است و فرصت استثنايى است كه آدم استفاده كند.
روزه براى انسان تنظيم باد مىكند. يك مقدارى غرور انسان مىشكند. اگر مىخواهى گكلى بيرون بيايد، نبايد سنگدل باشيد. تا سنگ دل باشيد رشد نمىكنيد.
روزه يك مقدار تار و پود غرور را در هم مىشكند. سنگدلى را تبديل مىكند. بخصوص كه روايت داريم وقتى گرسنه و تشنه شديد، ياد گرسنگى قيامت بيفتيد. بعضى مواقع آدم با نخوردن و گرسنگى به جايى مىرسد.
روايت داريم: (إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يُنْزِلُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ مِنَ الرَّحْمَةِ أَلْفَ ضِعْفِ مَا يُنْزِلُ فِي سَائِرِ الشُّهُورِ) مستدركالوسائل ج7 ص432- خداوند هزار برابر ماههاى ديگر در ماه رمضان به بندگانش لطف مىكند.
حديث ديگر داريم كه اگر انسان بداند كه در ماه رمضان خدا چقدر به او نظر دارد، خوشش مىآيد كه در طول سال ماه رمضان باشد. ماه رمضان ماهى است كه امام زين العابدين مىگويد: به به چه ماه خوبى، خير مقدم مىگويد.
ماهى كه خوابيدنش عبادت است و اولياى خدا در ماه رجب و شعبان دعا مىكردند كه ما را به ماه رمضان برسان تا ماه رمضان را درك كنيم.
(وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ أَطْلَقَ كُلَّ أَسِيرٍ) منلايحضرهالفقيه ج2 ص 99 همين كه ماه رمضان وارد مىشد همه ى برده هايش را آزاد مىكرد. (وَ أَعْطَى كُلَّ سَائِل) و هر كس از پيغمبر چيزى مىخواست به او مىداد. هيچ فقير و محرومى را رد نمىكرد. و داشتيم ما آدمهاى خوبى كه خمس و سهم امامشان را در ماه رمضان مىدادند، چون كارها در ماه رمضان چند برابر مىشود.
به همين خاطر داريم كه(قَالَ ص خَفِّفُوا عَلَى الْمَمْلُوكِينَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ) مستدركالوسائل ج 7 ص 434- به كارگرها و بردهها سبك بگيريد در ماه رمضان.
در ماه رمضان عبادتهاى ويژه هست. اگر در افطار به يك صغيرى چيزى دادى، اجر بسيار دارد. البته افطارى يك خورده سادهتر از اين افطارى هايى كه شما مىدهيد. اگر شما چهل نفر را افطارى بدهيد، ثواب چهل نفر را پاى تو مىنويسند. نجات از جهنم، بخشش گناه، به دست آوردن اجر مربوط به افطارى دادن است.
منتها در ماه رمضان چند رقم روزهدار داريم. بعضىها فقط شكمشان روزه است. حديث داريم، كسى كه روزه است بايد تمام اجزاى بدنش روزه باشد. حديثى داريم(خمس يفطرن الصائم) پنج تا چيزى است كه روزه را مىشكند. يعنى كذب، اگر دروغ بگويد نورِِِِِِ روزهاش را مىبرد. دروغ آب روزه را مىگيرد. (والغيبة) غيبت كند(والنميمة) سخن چينى كند(استراق السمع) تجسس حرام است. قسم دروغ خوردن، نگاه كردن به شهوت. اينها آثار روزه را مىپراند.
امام صادق فرمود: (إِنَّمَا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الصِّيَامَ) منلايحضرهالفقيه ج 2 ص 73- فلسفه ى روزه يكى‌اش اين است كه(لِيَسْتَوِيَ بِهِ الْغَنِيُّ وَ الْفَقِيرُ) كه غنى و فقير، هر دو مزه گرسنگى را بكشند و قرآن هم مىگويد: فلسفه ى روزه »لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ« روزه براى اين است كه شما تقوا داشته باشيد.
بيشتر گناهان ما به خاطر شهوت و غضب است و گرسنگى اين غضب و شهوت را كم مىكند. در كپسول كه گاز نبود چراغها هم شعاعى ندارد. آب كه به ريشه نرسيد، شاخهها خشك مىشود. روزه تمرين اراده است. آدم كه سى روز دست به حلال نگذاشت، مىتواند دست به حرام هم نمىزند.
اصلاً اگر آدم روزه گرفت، معلوم است كه صادق است.
روزه براى سلامتى ارزش دارد. يك پزشك ماركسيست مىگويد: من به عنوان يك پروفسور تحقيقى كردم كه گرسنگى و تشنگى براى ريزش موى بدن، لكههاى سفيد، لرزش دست، كم خونى، التهاب، سل، رماتيسم، بيمارىهاى چشم، مرض قند، امراض جلدى، امراض كليوى، مىگويد: تمام اينها را از طريق امساك، يعنى نخوردن اينها را خوب كردهام. چون ما يك چيزهايى كه مىخوريم بعضى از ذرات زيادى‌اش در بدن ما مىماند. يا دور قلب، يا زير پوست، موادى حل نمىشود. گرسنه كه شديم، فشار گرسنگى مواد زايد را آب مىكند و از راه تنفس دفع مىكند.
(صُومُوا تَصِحُّوا) بحارالأنوار ج59 ص267 روزه بگيريد جانتان سالم مىشود. قلبتان رقيق مىشود. روزه بگيريد تا مزه ى گرسنگى را بچشيد.
بعضى وقتها يك ترحم هايى مىكنيم. اين دختر امسال 9 سالش شده، خوب شده باشد. پدر و مادر يك مقدار در نوع غذايش برنامه ريزى كنند. يك مقدار هم به او استراحت بدهند تا بتوانند راحت روزه بگيرند. البته اگر پزشك هم به انسان گفت روزه نگير، اگر آن جا هم مقدس گرى بكنى گناه كردهاى.
خدايا، اين ماه رمضان را به همه ى مسلمانها توفيق بده آن چه خير و بركت براى بندگان خوبت مقدر مىكنى براى همه ى ما مقدر بفرما.
ماهى كه قلّه ماههاست، سيد ماههاست. اول رحمت وسطش مغفرت، آخرش استجابت دعا، ماه عظيم، ماه مبارك، ماه صبر، افطارى دادنش اين همه اجر دارد.
خدايا، به ما توفيق بده ما از بركات اين ماه استفاده كنيم. و آنهايى كه نيستند را مورد رحمت خودت قرار بده.
خدايا رهبر ما، امت ما، كشورما، فرهنگ نسل و ناموس، مرز و ميهن ما را حفظ بفرما.
«والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته»
