مصطفی چمران
عارف، سیاستمدار.
تولد: 1311، تهران (محلهى سرپولك).
شهادت: 31 خرداد 1360، جبههى سوسنگرد.
مصطفى چمران تحصیلات خود را در مدرسهى انتصاریه، نزدیك پامنار آغاز كرد و در دارالفنون و البرز دوران متوسطه را گذراند، در دانشكدهى فنى ادامه تحصیل داد و در سال 1336 در رشتهى الكترومكانیك فارغالتحصیل شد و یك سال به تدریس در دانشكدهى فنى پرداخت. درسال 1337 با استفاده از بورس تحصیلى شاگردان ممتاز به آمریكا اعزام شد و پس از تحقیقات علمى از دانشگاه بركلى كالیفرنیا موفق به اخذ دكتراى الكترونیك و فیزیك پلاسما گردید. از پانزده سالگى در درس تفسیر قرآن آیتالله طالقانى در مسجد هدایت و در درس فلسفه و منطق استاد مرتضى مطهرى و بعضى اساتید دیگر شركت مىكرد، از اولین اعضاى انجمن اسلامى دانشجویان دانشگاه تهران بود. در مبارزات سیاسى دوران دكتر محمد مصدق از مجلس چهاردهم تا ملى شدن صنعت نفت شركت داشت، بعد از كودتاى 28 مرداد 1332 تا زمان مهاجرت از ایران به مبارزه پرداخت. در آمریكا با همكارى بعضى از دوستانش، براى اولین بار انجمن اسلامى دانشجویان آمریكا را پایهریزى كرد. از مؤسسان دانشجویان ایرانى در كالیفرنیا و از فعالان انجمن دانشجویان ایرانى در آمریكا، به شمار مىرفت كه به دلیل این فعالیتهاى سیاسى، بورس تحصیلىاش از سوى دولت قطع شد. پس از قیام پانزده خرداد سال 1342 رهسپار مصر شد و مدت دو سال در زمان عبدالناصر، در مصر دورههاى چریكى پارتیزانى را آموخت و سپس مسئولیت تعلیم چریكى مبارزان ایرانى به عهده او واگذار شد. بعد از فوت جمال عبدالناصر به ایجاد پایگاى مستقل براى تعلیم مبارزان ایرانى در لبنان پرداخت. او به كمك امام موسى صدر رهبر شیعیان لبنان، سازمان «امل» پىریزى نمود. دكتر چمران با پیروزى انقلاب اسلامى ایران، بعد از 23 سال به ایران بازگشت. تربیت اولین گروههاى پاسداران انقلاب در سعدآباد از جمله نخستین فعالیتهاى وى بود. سپس در شغل معاونت نخست وزیر در امور انقلاب به فعالیت ادامه داد. در جریان رخدادهاى كردستان در سال 1358، فرماندهى منطقه پاوه به عهدهى دكتر چمران بود. پس از این جریان از طرف امام خمینى «ره» به وزارت دفاع منصوب گردید. دكتر مصطفى چمران در اولین دور انتخابات مجلس شوراى اسلامى از سوى مردم تهران به نمایندگى انتخاب شد. سپس به نمایندگى امام خمینى (ره) در شوراى عالى دفاع منصوب شد و مأموریت یافت كه به طور مرتب گزارش كار ارتش را ارایه نماید. دكتر چمران بعد از حملهى ارتش عراق به مرزهاى ایران و با اجازهى امام به همراهى آیتالله خامنهاى به اهواز رفت. شب بعد از ورود، اولین حملهى چریكى را علیه تانكهاى عراقى كه تا چند كیلومترى شهر در حال سقوط اهواز پیشروى كرده بودند، آغاز كرد. او با كمك گروهى از رزمندگان ستاد جنگهاى نامنظم را در اهواز تشكیل داد. ایجاد واحد مهندسى براى این ستاد یكى از برنامههاى دیگر چمران بود كه به كمك آن، جادههاى نظامى در نقاط مختلف ساخته شد و با نصب پمپهاى آب كنار رود كارون و احداث یك كانال به طول حدود بیست كیلومتر و عرض یك صد متر در مدتى حدود یك ماه، آب كارون را به طرف تانكها دشمن روانه ساخت كه مجبور شدند چند كیلومتر عقبنشینى كنند و سدى مقابل خود بسازند و با این عمل فكر تسخیر اهواز را براى همیشه از سر به دور بدارند. یكى از كارهاى مهم چمران از همان روزهاى اول، ایجاد هماهنگى بین ارتش، سپاه پاسداران و نیروهاى داوطلب بود. دكتر چمران برنامهى عملیاتى مشترك از جانب جادهى اهواز- سوسنگرد براى یورش به سوسنگرد سازماندهى نمود. در جریان این حمله، از دو قسمت پاى چپ زخمى شد وى پس از آزادسازى شهر سوسنگرد در 31 خرداد 1360 در دهلاویه به شهادت رسید.
از مصطفى چمران دست نوشتههایى بر جاى مانده است. همچنین مقالاتى به قلم او در روزنامهها و مجلات به چاپ رسانده است.
