متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش :: 1358/8/16
بسم الله الرّحمن الرّحيم
در اين جلسه بحثي داريم تحت عنوان فكر باز و فكر بسته چون مي‌گويند فلاني فكرش باز است و فلاني فكرش بسته است چه چيزي باعث مي‌شود كه فكر باز بشود و چه عاملي باعث مي‌شود كه فكر جامد و راكد باشد و چه چيزي فكر را باز مي‌كند؟ اين هم كه مي‌گوئيم فكر باز و فكر بسته، تيتر آنرا از قرآن گرفته ايم.
«أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ‌ام عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا» محمد/24(قلوب جمع قلب است)(اقفال جمع قفل) يعني بر دلها قفل هاست، اما دل چيست؟ در قرآن وقتي مي‌گويند قلب يا دل، مراد اين قلب صنوبري نيست كه در سمت چپ بدن ما هست دل يعني روح، در فارسي هم كه مي‌گوئيم دل خيلي وقتها مرادمان روح است مي‌گوئيم دل فلاني از دست فلاني درد مي‌كند، نه يعني اينكه دلش درد مي‌كند بلكه يعني روحش درد مي‌كند، دل به درس بده يعني روح و فكرت متوجه درس باشد. پس خيلي جاها كه قرآن مي‌گويد دل منظور قرآن روح و توجه و فكر است، فلاني دلگير است، دل و دماغ ندارم، يعني روحم آمادگي ندارم در قرآن هم وقتي مي‌گوئيم قلب مراد غير از اين قلب صنوبري است.
قرآن مي‌فرمايد فكر و مغز بعضي‌ها بسته شده است البته دل قفل بخورد معنايش اين نيست كه آدم بي سواد باشد چون فرق است بين دانش و بينش، گاهي ممكن است آدم دانش داشته باشد ولي بينش نداشته باشد، دانش يعني شناخت و ياد گرفتن اما بينش يعني تفسير كنيم و بفهميم پس مانعي ندارد كه انسان دانش داشته باشد اما فكرش بسته باشد.
آدمهاي ظاهر بين فكرشان بسته است، چي باعث مي‌شود كه فكر انسان بسته باشد؟ عوامل ركود و بستگي فكر:
1- تقليد نابجا:
ما چهار رقم تقليد داريم كه اسلام مي‌گويد سه رقم آن بد و يك رقم آن خوب است، يكوقت تقليد عالم از عالم است، يكوقت تقليد جاهل از جاهل است، سوم تقليد جاهل از عالم است، و عالم از جاهل است، اين چهار رقم تقليد است. عالم از عالم تقليد كند يعني اينكه تو مي‌فهمي اما به فهم خودت بدبين هستي اعتماد به نفس نداري اين خوب نيست، كسي كه مقدمات شناخت دارد و مي‌تواند كه خوب بفهمد چرا به فهم خودش بي اعتنا باشد.
جاهل از جاهل هم خوب نيست، عالم از جاهل هم خوب نيست در قرآن آياتي داريم كه پيامبران ما مي‌آمدند مي‌گفتند چرا از بت تقليد مي‌كنيد مي‌گفتند «قَالُوا وَجَدْنَا آبَاءَنَا» الأنبياء/53 پدران ما بت مي‌پرستيدند ما هم بت پرست شديم كه قرآن مي‌فرمايد «أَنْتُمْ وَآبَاؤُكُمْ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ» الأنبياء/54 خودتان و پدرتان نمي‌فهميد. تقليد جاهل از جاهل يعني پدر بت پرست پسر بت پرست، آن تقليدي كه درست است تقليد جاهل از عالم است و اين در تمام ملت‌ها و كشورها هست كه اگر كسي نمي‌داند به كارشناس مراجعه مي‌كنند «فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» النحل/43 يعني آن كسي كه نمي‌داند از كسي كه مي‌داند بپرسد و اين معنايش ديكتاتوري نيست و اين يعني اينكه انسان با اراده حس مي‌كند كه نياز دارد از كسي كه او را مي‌پسندد نيازمنديهاي علمي‌اش را فرا مي‌گيرد اما اينكه گفتيم تقليد نابجا غرض‌ام اين سه رقم تقليد است تقليد نابجا اين است كه خودش فكر نمي‌كند دربست در اختيار ديگران است. تقليد نابجا وقتي است كه انسان خودش فكر نداشته باشد ولذا يكي از علما در قم درس مي‌داد شاگردها درس‌اش را مي‌نوشتند يك روز يكي از شاگردها درس‌اش را داد به استاد گفت نگاه كن كه درسم چطوري است استاد بحث را كه مطالعه كرد گفت خوب بود اما دوست دارم كه يكي دو تا پاورقي به بحث‌هاي من بزني يكي دو تا اشكال به درسهاي من بكني تا فكرت باز بشود هر چه من گفته‌ام تو نوشته‌اي اين دليل بر اين است كه تو درس را مي‌فهمي اما دليل بر اين نيست كه فكر تو هم باز است.
قرآن براي تقليد نابجا خيلي آيه داريم كه من بمناسبت بحث رهبري اين آيه‌ها را گفته‌ام اينجا هم مي‌گويم قرآن خيلي آيه داريم كه مي‌فرمايد «وَلَا تُطِعْ» يعني اطاعت نكن از گروههايي، آياتي زيادي داريم «وَلَا تَتَّبِعْ» از گروههايي تبعيت نكن، قرآن فرموده است دربست در اختيار هيچكس نباشيد و حتي در اسلام اين تقليدي را هم كه گفته‌اند از مرجع تقليد كنيد گفته‌اند كه تحقيق كند آن رهبري را كه از او تقليد مي‌كنيد بايد فقيه باشد تقوا داشته باشد مخالف هوي و هوس باشد جذب اين و آن نباشد افكار غير اسلامي در او رخنه نكند و اصولاً بايد شناخت داشته باشيم.
2- كتمان و سانسور:
قرآن مي‌فرمايد بسياري از بزرگان رسول الله را خوب مي‌شناختند چطور بابا بچه‌اش را خوب مي‌شناسد، پيغمبر را خوب مي‌شناختند اما «يَكْتُمُونَ» كتمان مي‌كردند يعني به ملت نمي‌گفتند آن رهبر آسماني كه تورات و انجيل گفته‌اند اين همان است مي‌فهميدند و مي‌شناختند اما حق را كتمان مي‌كردند بخاطر كتمان حق عده‌اي را بسته نگه داشتند، سانسور هم جنايت است.
سانسور در زمان ما هم هست، دانشجو را مي‌فرستيم كشورهاي غربي يكسري اطلاعات را به بچه‌هاي ما ياد نمي‌دهند يعني يكسري مطالب را از نسل ما كتمان مي‌كنند بعضي از پزشكها هستند كه مرض را نمي‌فهمند اما كتمان مي‌كند سوال مي‌كند بلد نيست ولي جواب مي‌دهد در اسلام حديث داريم اگر از تو سوالي كردند بلد نبودي با جان و دل بگو كه بلد نيستم يكي از مسائل كتمان است و هيچ گناهي را قرآن باندازه كتمان حق روي آن تكيه نكرده است مي‌گويد «أُوْلَئِكَ يَلْعَنُهُمْ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمْ اللَّاعِنُونَ» البقرة/159اين آيه و اين تعبير درباره هيچ گناهي نيست، كساني كه حق را مي‌فهمند ولي آنرا كتمان مي‌كند خدا بر آنها لعنت مي‌كند و تمام لعنت كنندگان براي او لعنت مي‌فرستند آنوقت نه يك دفعه فعل مضارع آورده است يعني هميشه لعنت خدا بر دانشمنداني كه حقيقت را مي‌فهمند اما به ملت نمي‌گويند و چون كتمان مي‌كنند مردم فكرشان بسته مي‌ماند.
البته ما كتمان مثبت هم داريم زمانهايي ممكن است تقيه كند يعني ايمان دارد ولي ايمان خودش را كتمان كند در قرآن هم داريم كه شخصي ايمان داشت اما در دربار فرعون «يَكْتُمُ إِيمَانَهُ» غافر/28 يعني ايمان خودش را كتمان مي‌كرد پس گاهي بايد ايمان را كتمان كنند اين قانون كلي نيست كه كتمان هميشه بد است. البته تقيه هم مواردي دارد كه اين مسئله فقهي است.
در مقابل كتمان افشاگري است، افشاگري هم گاهي واجب است و گاهي حرام افرادي را بايد افشا كرد و مواردي هم حرام است افشا كنيم، افراد مهمي كه در پُست حساسي هستند كه اگر جنايات آنها افشا نشود براي جامعه خطرناك است اينها در مواردي بايد افشا بشود اما يكوقت يك كسي در يك جايي گناهي انجام داده است كه مربوط به پُست اجتماعي نيست اينجا افشا كند غيبت است. غيبت يعني اينكه شما يك عيبي داري و من بيايم عيب شما را فاش كنم.
4- استعمار:
نقشه‌هاي استعماري براي اينكه فكر ملت را بسته نگه دارند، نامه سرگشاده مي‌نويسند جنگ مصنوعي راه مي‌اندازند كه فكر را از مسير خودش منحرف كنند مثل اينكه شما داري مطالعه مي‌كني يك بچه كوچولو مي‌آيد جلو و نمي‌گذارد كه درس بخواني شما يك پولي يا تسبيح‌اي مي‌اندازي آنطرف اتاق كه توجه بچه برود آنطرف اتاق تا مي‌رود آنطرف شما مطالعه مي‌كني.
حديث داريم پيغمبر وارد مسجد شد ديد دور يك كسي شلوغ است گفتند اين كيه؟ گفتند علامه است فرمود چه علمي دارد؟ گفتند فلان و فلان، فرمود اينها علم نيست اينها سرگرمي است. فرهنگ استعماري معنايش اين است كه گاهي مطالبي را در كتابها مي‌خوانيم كه هيچ نيازي به آن نداريم مثلاً يك دختر در دبيرستان مي‌خواند كه كوه هيماليا چند متر است و حال آنكه اطلاع از كوه هيماليا ضرورت ندارد اما روانشناسي كودك براي دختري كه فردا مادر مي‌شود ضرورت دارد روانشناسي كودك، چه كنيم بچه ترسو مي‌شود، چه كنيم بچه عقده‌اي مي‌شود، چه كنيم بچه شجاع بشود، روانشاسي كودك را بلد نيست اما كوه هيماليا را بلد است.
غرور كاذب دادن از نقشه‌هاي استعمار است، اظهار محبت كردن، اينها يك چيزي است كه فكر انسان را بسته نگه مي‌دارد. من وارد يك جايي مي‌شوم مي‌گويند براي سلامتي فلاني صلوات ختم كنيد يك غرور تازه‌اي كه من خيال مي‌كنم به درجه نهايي معلومات رسيده‌ام همين تشويق‌هاي نابجا فكر من را مي‌بندد ديگر نمي‌گذارد من رشد كنم و لذا گفته اند(احْثُوا فِي وُجُوهِ الْمَدَّاحِينَ التُّرَابَ) منلايحضرهالفقيه ج 4 ص11 – كسي تعريف كسي را نكند من كه تعريف شما را مي‌كنم به شما غرور مي‌دهم به شما مي‌قبولانم كه شما آدم خوبي هستيد و شما خيال مي‌كني كه واقعاً خوب آدمي هستي و همينطور كه هستي باقي مي‌ماني ولذا گفته‌اند كه استاد به شاگرد نگويد آفرين خيلي خوب هستي بلكه بايد بگويد آفرين خوب هستي اما بهتر هم مي‌تواني بشوي رهبر انقلاب به ما مي‌گويد انقلاب ما به نهايت درجه نرسيده است تا يكوقت ما دچار غرور نشويم. يكسري بله قربانگو مي‌آمدند دور فرعون را مي‌گرفتند و مي‌گفتند بله قربان، هر غلطي مي‌كرد مي‌گفتند بله قربان هر غرور كاذبي را به فرعون مي‌دادند.
4- تعصب، اين باعث مي‌شود كه فكر انسان باز نباشد ما چند رقم تعصب داريم يكي تعصب مذهبي، يهوديها مي‌گفتند مسيحي‌ها كي هستند مسيحي‌ها مي‌گفتند يهويها كي هستند، البته تعصب داريم بمعناي استقامت بر حق، اين تعصب خوب است انسان اگر حقي را فهيمد بايد روي حق تعصب را داشته باشد «قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا» فصلت/30 قرآن تعريف مي‌كند از كساني كه از حق دفاع مي‌كنند و تعصب دارند اما يكوقت تعصب بي جا است. يك جايي هم تعصب حزبي داريم و سازماني اين هم تعصبي است كه در هر زماني و در زمان ما هم است سازماني يك نفر را الگو مي‌كند و تمام اين سازمان به او عشق مي‌ورزند بدون اينكه بدانند علم او از همه بيشتر است؟ نه، تقوايش بيشتر است؟ نه، نه علم او بيشتر است و نه تقوايش خود آن سازمان هم قبول ندارند كه اين دانشمندترين و باتقوا ترين افراد است فقط چون برخيزيده از اين حزب و اين سازمان است پاي پرچم او سينه مي‌زنند ولذا اگر گروههاي ديگر افراد باتقوا‌تر را علم كنند چون جزو اين دارو دسته نيست به او اعتنايي نمي‌كنند.
والسلام عليكم و رحمه الله و بركاته
