ویژگی‌های اجتماعی حکومت جهانی حضرت مهدی در روایات

به نام خدا

در آخرالزمان، حکومت‌های جهان، امتحان بی‌کفایتی خود را می‌دهند و سرانجام روزی می‌رسد که آخرین منجی، ظهور می‌کند و جامعه ایده‌آل را در زمین و عالم ایجاد می‌نماید. این باور در افکار و عقاید اقوام و ملل ریشه دارد، و کم و بیش در همه جا مطرح بوده و هست.

مقدمه
میان پیروان ادیان توحیدی (یهودیت، مسیحیت و اسلام)، مسئله مهدویت و انتظار پیروزی نهایی منجی به طور خاص وجود دارد. اما در عقاید شیعه، این مسئله به روشنی مطرح شده است، به اعتقاد آنان امام‌شان، زنده و منتظر است تا از جانب خداوند فرمان ظهور بیاید و جهان را از عدالت پر کند و حکومت جهانی را مبتنی بر آموزه‌های دینی تشکیل دهد.
در آخرالزمان، دنیا را ظلم و ستم فرا می‌گیرد، و حضرت که آخرین منجی است با تشکیل حکومت جهانی، زیبایی‌ها را نمایش می‌دهد. از روایات استفاده می‌شود که حکومت حضرت، آخرین حکومت است؛ امام باقر می‌فرماید:
دولت ما آخرین دولت‌هاست، هیچ خانواده‌ای نمی‌ماند مگر این‌که قبل از ما به حاکمیت می‌رسد [برسد]. تا با دیدن سیره ما نگویند: اگر ما هم بودیم به این روش عمل می‌کردیم. این همان گفتار خدای متعال است که فرمود: «عاقبت با پرهیزکاران است».[1]
در این شرایط، مردم انتظار حکومتی جهانی را می‌کشند که بر طبق عدالت اجتماعی و ارزش‌های والای انسانی باشد. تشکیل این حکومت، جز به دست ولی خدا که از جانب او یاری می‌شود از عهده دیگری ساخته نیست.
زمانی‌ که حضرت ظهور می‌کند، حکومت را سازماندهی و مردم را چنان تربیت می‌کند که دیگر از ظلم و ستم خبری نیست. آنان با رعایت قانون الهی، زمینة مسالمت‌آمیزی را برای زندگی فراهم می‌کنند.
حکومت حضرت قائم، بر دل‌هاست و مردم او را حقیقتاً دوست دارند و سطح آگاهی و شناخت‌شان بالا می‌رود و به درستی تربیت می‌شوند. از سوی دیگر، رفتار عادلانه حضرت و کارگزارانش با مردم، محبوبیتش را میان افراد جامعه افزایش می‌دهد.

روش تحقیق
این تحقیق به روش اسنادی یا کتاب‌خانه‌ای است که بعد از فیش‌برداری از منابع مطالب، سامان‌دهی شده است. منابع آن کتاب‌های روایی معتبر شیعه و تا حدودی از اهل‌سنت است.
ضرورت و اهداف تحقیق
اهداف مورد نظر محقق، عامل نگارش این اثر شد که برخی از آنها عبارت است از:
1. مبحث حکومت جهانی حضرت مهدی برای دولت‌مردان مسلمان سودمند است. زیرا آنان می‌توانند از آن الگو بگیرند و به وظایفشان آشنا شوند.
2. بیان ویژگی‌های آن حکومت موجب می‌شود تا منتظران بیشتر با حکومت آن زمان آشنا شوند و در نتیجه، انتظارشان آگاهانه باشد.
3. به اعتقاد نگارنده، بحث از ویژگی‌های حکومت حضرت، باعث می‌شود تا انسان بی‌صبرانه منتظر آن زمان بماند و با رفتار صحیح، امیدوار باشد تا شاید جزء اصحاب و سربازان حضرت محسوب شود.
پیشینة تحقیق‌
در مورد این موضوع تحقیقات فراوانی انجام نشده است، برخی مقاله‌ها و کتاب‌ها که درباره آن نوشته شده ضمن مزایای فراوان، کاستی‌هایی نیز دارد، از آن جمله می‌توان به مقدمه‌های طولانی تحقیقاتی که در آن به مطلب اصلی کمتر توجه شده اشاره کرد. در برخی تحقیقات از منابع دسته دوم و سوم استفاده شده است، که علاوه بر مزایا، شاید معایبی نیز داشته باشد. نگارنده، مدعی نیست تحقیقی بدون نقص انجام داده است، زیرا محدودیت‌هایی برای انجام آن بود که می‌توان به کم‌بود زمان، امکانات و منابع و… اشاره کرد. در این تحقیق، از منابع دست اول، استفاده شده است تا جزئیات بیشتر مطرح شود. به امید روزی که در این زمینه گام‌های بلندی برداشته شود.
سؤال اصلی تحقیق
پرسش این پژوهش عبارت است از این‌که: ویژگی‌های اجتماعی حکومت جهانی حضرت مهدی چیست؟
سؤال‌های فرعی
1. اهمیت عدالت اجتماعی در حکومت جهانی حضرت مهدی تا چه اندازه است؟
2. امنیت اجتماعی در حکومت حضرت چگونه محقق می‌شود؟
3. ویژگی‌های کارگزاران در حکومت حضرت چیست؟
4. اهمیت آموزش و پرورش در حکومت حضرت تا چه حد است؟
مفهوم شناسی
حکومت؛ این مفهوم به فعالیت یا حکم راندن اشاره دارد، یعنی نظارت بر دیگران، و این‌که آنان را به رفتار در شیوه‌های معین و مقتضی وادار کرد.[2]
حکومت جهانی؛ مفهوم این اصطلاح درباره مهدویت عبارت است از این‌که، با ظهور امام غایب، اسلام، تنها دین حق، الهی، کامل و دارای شریعت جامع است؛ مقبول همگان خواهد شد و در آن زمان ستم‌گران از مسند قدرت به زیر کشیده می‌شوند و بعد حکومت جهانی اسلام، با رهبری مستقیم آخرین امام معصوم و عادل ایجاد می‌شود و عدالت طبق دیانت و اخلاق، جهانی اجرا می‌شود.[3]
عدالت؛ تعریف عدالت، که از روایات نیز استفاده می‌شود، عبارت است از هر چیز در جای مناسب خودش نهادن. امام علی:
العدل یضع الأمور مواضعها؛[4]
مولانا بلخی مضمون این حدیث را چنین آورده است:
عدل چه بود وضع اندر موضعش              ظلم چه بود وضع در ناموضعش
ضرورت حکومت
امیرالمؤمنین علی می‌فرماید:
مردم و جامعه نیازمند فرماندهی هستند تا در پناه فرماندهی او، مؤمن بکوشد و کافر نیز از زندگی بهره برد. خداوند هر چیزی را به سرانجام مقدرش برساند و با تلاش فرمانده اموال عمومی گردآوری و دشمن سرکوب شود، راه‌ها امنیت یابد و حقّ ناتوان از زورمند گرفته شود، تا نیکان آسایش داشته باشند و بدان فرصت آزردن دیگران را نیابند.[5]
عدالت اجتماعی حکومت حضرت مهدی
در آموزه‌های اسلام، عدالت پایه‌ای است که جهان بر آن استوار است[6] و زندگی بر محور آن می‌چرخد.[7] اگر در زمین عدالت نباشد، آن زمین مرده است و به عدالت‌گستری نیاز دارد که زمین را با آن زنده کند.[8] از ویژگی‌های بارز حکومت جهانی امام مهدی گسترش عدالت در عالم است. در احادیث فراوانی از شیعه و سنّی، به این مسئله اشاره شده و این دسته از روایات، به اندازه‌ای است که هیچ شکی را برای انسان منصف باقی نمی‌گذارد. مردم جهان از عدالت‌گستری حضرت، زمانی بهره می‌برند که ستم‌گران و منافقان، دستشان از حکومت کوتاه می‌شود و منادی از آسمان ندا می‌دهد:
ای مردم به حضرت مهدی بپیوندید.[9]
حضرت در حالی‌که عصای موسی و انگشتر سلیمان را در دست دارد، خداوند، او را ظاهر می‌نماید و به واسطه او زمین را از عدل آکنده می‌سازد، بعد از آن‌که پر از ظلم و ستم شده باشد.[10] برای نمونه به برخی روایات در این زمینه اشاره می‌کنیم.
رسول خدا فرمود:
خداوند از نسل این دو (امام حسن و امام حسین)، شخصی را برمی‌انگیزد که دژهای گم‌راهی را می‌گشاید و دل‌های سیاه قفل خورده را تسخیر می‌نماید …و دنیا را پر از عدل و داد می‌نماید، بعد از آن‌که پر از جور و ستم شده باشد.[11]
طبق روایت امام باقر یکی از سیره‌های عملی امام زمان، این است که:
حضرت با مردم عادلانه رفتار می‌نماید و ثروت را بین آنها به صورت مساوی تقسیم می‌کند. پس کسی که از او پیروی نماید مثل کسی است که از خدا اطاعت نموده است و کسی هم که از او نافرمانی نماید، مثل کسی است که نافرمانی خدا را کرده باشد.[12]
بعد از رسول خدا، خلفا و امرای ستم‌گر هر کدام دورانشان را می‌گذرانند. آن‌گاه حضرت مهدی از اهل‌بیت: ظهور می‌کند و زمین را از عدل می‌گستراند، آن‌چنان که از ستم لبریز شده است.[13]
از مصادیق عدالت مهدی این است که، او از غار انطاکیه، کتاب تورات و کتاب‌های آسمانی دیگر را بیرون می‌آورد، آن‌گاه میان پیروان تورات، انجیل، زبور و قرآن مطابق کتاب‌های‌شان حکم می‌کند. برای حضرت اموال بسیاری جمع می‌شود و خطاب به مردم می‌فرماید: بشتابید به سوی آن‌چه برای آن، شما خون ریختید و مرتکب حرام شدید و صلة رحم را قطع کردید.
بعد حضرت، به مردم اموال زیادی را می‌بخشد که کسی در طول تاریخ آن مقدار اموال را به کسی نبخشیده است، و زمین را پر از عدالت و نور می‌نماید، هم‌چنان‌که از ظلم و شر پر شده است.[14]
عدالت فراگیر
از ویژگی‌های حکومت حضرت عدالت و فراگیری آن است، زیرا تمام عالم از آن بهره‌مند می‌شوند. از امام حسین روایت شده که فرمود:
وقتی بپادارندة عدالت بپاخیزد، عدالت او نیکوکاران و بدکاران را همه فرا می‌گیرد.[15]
واضح است که اگر عدالت حضرت، نافرمایان جامعه را شامل می‌شود به این معنا نیست که از گناهانشان کاسته می‌شود بلکه این است که آنان طبق قانون اسلام، برای گناهشان مجازات می‌شوند.
طبق احادیث معصومان، مردم در قلمرو حکومت مهدی آن‌چنان زندگی می‌کنند که قبل از آن هرگز زندگی نکرده‌اند، زیرا زندگی‌شان بسیار آرام و توأم با وفور نعمت‌های الهی، عدالت اجتماعی، شکوفایی استعدادها و کمالات انسانی خواهد بود.[16]
آموزش طبق قرآن و سنّت
در حکومت حضرت، به آموزش و پرورش توجه فراوان می‌شود. آموزش‌های آن زمان، عمدتاً بر محور قرآن و حدیث است از روایات چنین برمی‌آید که وقتی حضرت ظهور می‌کند، تعلیم و تعلّم قرآن و سنّت رواج می‌یابد، مراکز فرهنگی تأسیس می‌شود و عقل‌ها کامل و استعدادها شکوفا می‌شود و اخلاق مردم رشد می‌کند.
ترویج قرآن و سنّت
امیرالمؤمنین فرمود:
از پس دورانی که هدایت وحی تابع هوس‌های این و آن بوده است، او هوس‌ها را تابع هدایت وحی می‌کند و در حالی‌که به نام تفسیر، نظریه‌های گوناگون بر قرآن تحمیل شده است، حضرت [می‌آید] اندیشه‌ها را تابع قرآن می‌کند. او چگونگی حاکمیت عدل را به نمایش می‌گذارد و کتاب و سنت مرده را از نو زنده می‌کند.[17]
طبق روایات زمان ظهور حکمت و دانش مردم به آن اندازه می‌شود که زن خانه‌دار، طبق کتاب خدا و سنت پیامبر، قضاوت می‌کند.[18] امام در بیرون کوفه مسجدی بنا می‌کند که هزار دروازه دارد،[19] و شیعیان در آن مسجد چادرهایی را بر پا می‌کنند و مردم را طبق ترتیب نزول قرآن، آموزش می‌دهند.[20]
تأسیس مراکز فرهنگی
روایت بالا بیان‌گر تأسیس بنیاد فرهنگ اسلامی است، زیرا مسجدی که هزار در داشته باشد، به طور قطع بسیار بزرگ خواهد بود و بی‌نظیر است. هم‌چنین طبق روایات، امام در شهر حیره، مسجدی می‌سازد که پانصد در دارد و دوازده امام جماعت عادل در آن نماز جماعت می‌خوانند. در کوفه چهار مسجد دیگر ساخته می‌شود که مسجد فعلی کوفه از همه‌شان کوچک‌تر خواهد بود و دو مسجد دیگر، در دو سوی شهر احداث می‌شوند. حضرت در قسطنطنیه و نزدیک آن مسجدهای بسیاری می‌سازد.[21]
استعدادها برای یادگیری
در حکومت حضرت استعدادها شکوفا و عقل‌ها رشد می‌یابد تا از آموزه‌های اسلامی بیشتر بهره بگیرند. در روایت آمده، وقتی که قائم بپاخیزد، دست خود را بر سر بندگان خدا می‌کشد. آن‌گاه عقل‌های آنها رشد می‌کند و اخلاقشان کامل می‌شود.[22]
واضح است، زمانی که عقل انسان رشد و اخلاق کامل شود، ایمان او نیز تکمیل می‌شود؛ زیرا انسان با این عقل بهتر می‌تواند آموزه‌های ناب دین را فرا بگیرد. آن‌گاه که او توانست دانش دینی را به خوبی بفهمد، باورش رشد صعودی می‌یابد و ایمانش به کمال خود می‌رسد. در روایات آمده، ایمان انسان در زمان ظهور حضرت کامل می‌شود.[23] زمانی که ایمان و باور دینی او کامل شد، هنجارهای اخلاقی را بهتر رعایت می‌کند و به بایدها و نبایدهای که در دین است گردن می‌نهد و برای عمل به آن تلاش می‌کند. باور و ایمان عمیق دینی، رفتارهای فرد را بررسی درونی می‌کند و این چیزی است که پیامبر اسلام فرمود:
من برای آن برانگیخته شدم تا مکارم اخلاق را کامل نمایم.
رشد و توسعه علم
علم و دانش بشری، در زمان حضرت پیشرفت بسیاری می‌کند. اما پیشرفت آن دوران با زمان ما بسیار متفاوت است، زیرا پیشرفت در زمان حضرت مهدی، پیشرفت، توأم با حفظ ارزش‌ها، تعالی اخلاق و انسان است که این مسئله در پیشرفت امروز لحاظ نمی‌شود.
طبق احادیث معصومان:، حضرت مهدی، قرآن، دانش و سلاح را همراه خود دارد.[24] قرآن همانند قانونی الهی، در دست قرآن ناطق خواهد بود و خط مشی حکومت را مشخص می‌کند، و دانش که وسیله رفاه افراد جامعه و زمینه رشد و پیشرفت و اصلاح قدرت است، ابزار رفع موانع تکامل خواهد شد.
امام صادق فرموده است:
پیامبران، فقط دو حرف از 27 حرف علم را آورده‌اند و مردم تا امروز چیزی بیشتر از آن دو حرف نمی‌دانند، اما وقتی حضرت قائم ظهور نماید، 25 حرف دیگر را نیز با دو حرف قبلی ضمیمه نموده و در میان مردم 27 حرف کامل علم را منتشر می‌کند.[25]

ابن مسکان می‌گوید از اباعبدالله شنیدم که فرمود:
در زمان حضرت قائم مؤمن، برادر خویش را می‌بیند، در حالی‌که یکی در شرق عالم و دیگری در غرب عالم.[26]
در گذشته اگر این حدیث مفهوم نبود، امروز با اختراع تلفن تصویری بیشتر مفهوم است.
امام صادق فرمود:
زمانی که امام زمان ظهور نماید، خداوند قدرت شنوایی و بینایی شیعیان ما را افزایش می‌دهد، به گونه‌ای که حضرت از فاصله دوری (یک برید که در حدود چهار فرسخ است) سخن می‌گوید و شیعیان سخن او را می‌شنوند و او را می‌بینند در حالی‌که حضرت در جایگاه خودش ایستاده است.[27]
اکنون برخی از امور، برای ما فهمیدنی نیست، اما عجیب نیست؛ زیرا بسیاری از اختراع‌های بشر که با پیشرفت علم به وجود آمده، پیش‌تر از محالات بوده است. مثلاً قبل از اختراع تلویزیون، رادیو، تلفن و رایانه استفاده از این دستگاه‌ها ـ که اکنون برای ما عادی است ـ ناممکن بود. زمان ظهور، علم، چند برابر زمان ما رشد می‌کند و این مطلب از روایات استفاده می‌شود که به برخی از آنها اشاره شد و نتیجه آن این است که: اولاً، عقل در آن زمان رشد می‌یابد؛ ثانیاً، تمام دانش به دست حضرت، میان مردم منتشر می‌شود، و در نتیجه رشد و توسعه در عرصه‌های گوناگون به وجود می‌آید.
سادگی در تجملات
ویژگی دیگر حکومت حضرت حجت سادگی است. از امام رضا روایت شده که فرمود:
اگر قائم ما ظهور نماید، خوراکش جز غذایی ساده و مقداری شیر نخواهد بود و لباسش خشن و غیر لطیف خواهد بود.[28]
حضرت مهدی در سادگی از پیامبر اسلام پیروی می‌کند.[29] امام برای خود بسیار سخت‌گیر است؛ لباس خشن می‌پوشد و نان جو می‌خورد. اما برای امت، بسیار مهربان است؛ زیرا مردم به او پناه می‌برند.[30] حضرت اگر زندگی ساده دارد، به دلیل این نیست که مجبور است و توان زندگی با تجمل را ندارد؛ زیرا در آن زمان زندگی مردم عادی بسیار خوب است و آنان از بهترین نعمت‌ها بهره‌مند هستند، پس چه رسد به این‌که رهبر جامعه که همه چیز در اختیارش است. اما زندگی ساده حضرت شاید به دلیل این باشد که او به زندگی دنیایی زیاد اهمیت نمی‌دهد و به اندازه نیاز و قرب الهی از آن استفاده می‌کند.
کارگزاران صالح
در حکومت حضرت مهدی، شایسته است افراد پارسا، عادل و متعهد امت را اداره کنند. برخی از کارگزاران آن حضرت مانند حضرت عیسی، که پس از او مهم‌ترین مقام را در حکومت دارند، معصوم است، و آن حضرت به عنوان نخست وزیر فعالیت می‌کند و می‌فرماید:
بعثت وزیراً و لم ابعث امیراً؛[31]
من به عنوان وزیر برانگیخته شده‌ام، نه امیر.
در حکومت حضرت حجت، حضرت یوشع از پیامبران بنی‌اسرائیل و وصی حضرت موسی نیر حضور دارد که او نیز معصوم است. سومین معصوم در آن حکومت، حضرت خضر نبی است که در آن حکومت فعالیت می‌کند. دست‌کم چهار معصوم، در آن حکومت هستند و ویژگی منحصر به فردی در آن تشکیل می‌دهند.
امام صادق می‌فرماید:
هنگامی که حضرت قائم آل‌محمد قیام می‌کند، 27 نفر از پشت کعبه خارج می‌شوند که عبارت‌اند از: 25 نفر از قوم موسی آنان که به حق قضاوت می‌کنند و با عدالت رفتار می‌نمایند، و هفت نفر از اصحاب کهف، یوشع وصی موسی، مؤمن آل فرعون، سلمان فارسی، ابادجانه انصاری و مالک اشتر.[32]
منظور از این روایات این است که در رأس حکومت جهانی مهدی کسانی هستند که بارها آزموده شده‌اند و شایستگی خوبی از خود نشان داده‌اند. افرادی مانند حضرت عیسی که وزیر می‌شود، و مالک اشتر، سلمان فارسی و… که مسئولیت دارند.
امام بر کارگزاران خود نظارت دقیق دارد تا حقی ضایع و بر کسی ستم نشود. در حدیثی از امیرالمؤمنین روایت شده است که حضرت فرمود:
در حکومت حضرت حجت زمام‌دارانی حکومت می‌کنند که از تبار زمام‌داران امروزین نیستند؛ کارگزارانش را در برابر کار و کردار زشتشان وا می‌سپرد و کیفر می‌دهد …او چگونگی حاکمیت عدل را به نمایش می‌گذارد و کتاب و سنت مرده را از نو زنده می‌کند.[33]
خصوصیت دیگر امام این است که با کارگزاران خود سخت‌گیر و با مستمندان بسیار مهربان و بخشنده است.[34] حضرت کارگزاران عادل به شهرها می‌فرستد تا به عدالت رفتار کنند.[35]
از روایاتی که در مورد ویژگی‌های کارگزاران به دست آمده، چنین به نظر می‌رسد که آنان شجاع، عادل، امین، متقی، صالح و شایسته هستند. پس قابلیت کارگزاری در حکومت جهانی حضرت مهدی را دارند. از سوی دیگر، خود حضرت بر رفتار آنان بسیار سخت‌گیر است تا مبادا ناعادلانه عمل کنند و به کسی ظلم شود.
امنیت اجتماعی
امنیت فراگیر زیر پرچم سبز ویژگی دیگر حکومت حضرت حجت است. مردم در آن زمان با صلح و صفا کنار هم زندگی می‌کنند. امنیت او ممکن است از محدوده انسانی فراتر رود و قلمرو حیوان‌ها را نیز در برگیرد. روایتی از امام علی است که فرمود:
اگر قائم ما بپاخیزد، کینه از دل‌های آدمیان سفر می‌کند، و حیوان‌های وحشی با یکدیگر با صلح و صفا زندگی می‌نمایند، آن‌چنان‌که زنی [راه] بین عراق و شام را چون رهگذری در آرامش، از روی سبزه‌ها عبور می‌نماید، و بر سرش زینت (طلا و نقره) حمل می‌کند، ولی هیچ موجودی از وحوش او را نمی‌ترساند.[36]
گوسفند و گرگ در یک‌جا می‌چرند و کودکان با مارها و عقرب‌ها هم‌بازی می‌شوند و آنها به کودکان صدمه‌ای نمی‌رسانند.[37]
در روایت ذکر شد که در زمان حضرت، اگر زنی به تنهایی راه عراق تا شام را بپیماید، خطری او را تهدید نمی‌کند. در روایتی از رسول خدا روایت شده است که حضرت فرمود:
در زمان حضرت قائم ستم برداشته می‌شود، راه‌ها از امنیت برخوردار می‌گردد و زمین برکات خود را برای مردم خارج می‌کند.[38]
با توجه به این‌که مردم آن زمان از آگاهی دینی بالایی برخوردارند، از درون ساخته شده، اخلاق و عقول‌شان کامل می‌شود. لذا آنان به همدیگر مهربان‌اند و زندگی با صلح و صفا در کنار هم را ترجیح می‌دهند. از سوی دیگر، یکی از عوامل مهم نزاع و ناامنی در تاریخ، مشکل اقتصادی بوده است که مردم به دلیل آن هر جنایتی می‌کردند و یا حتی نزدیکانشان را می‌کشتند تا به اموالشان برسند. اما در ظهور، مردم تأمین می‌شوند و دلیلی برای دزدی، راه‌زنی، غارت و قتل باقی نمی‌ماند. از لحاظ اخلاقی نیز رشد می‌کنند، لذا ناامنی از میان می‌رود.
رفاه اقتصادی یا رفع شکاف طبقاتی
در زمان حکومت مهدی از یک سو برکت و نعمت الهی فراوان می‌شود؛ به گونه‌ای که اموال یک‌جا انباشته شده و مردی برمی‌خیزد و می‌گوید: «یا مهدی! از آن اموال برایم عطا نما، حضرت می‌فرماید: از این اموال بردار.»[39] از سوی دیگر، مردم با تربیت صحیح اهداف واقعی خود را بهتر می‌شناسند و برای رسیدن به کمالات معنوی تلاش می‌کنند.
برکت‌های زمین و آسمان
زمان حضرت مهدی، رحمت الهی از آسمان فراوان می‌بارد، و زمین سیراب می‌شود، که باعث می‌شود تا گنج‌های سبز زمین، از آن بیرون بیاید و کوه و صحرا سرسبز شود. در حدیثی از پیامبر اسلام آمده است که حضرت فرمود:
در زمان حضرت مهدی، باران از آسمان مانند زمان حضرت آدم می‌بارد و زمین برکت‌های خود را خارج می‌سازد. امتم در زمان حضرت مهدی چنان زندگی می‌نمایند [که] در هیچ زمانی آن‌چنان زندگی نکرده است.[40]
روایت دیگری از پیامبر است که فرمود:
در حکومت حضرت مهدی …زمین گیاهان خود را می‌رویاند و از آسمان باران می‌بارد و امتم در حکومت او از نعمتی بهر‌ه‌‌مند می‌شود که مثل آن نعمت هیچ زمانی بهره‌مند نبوده است.[41]
امیرالمؤمنین نیز در این‌باره فرمود:
زمانی که قائم ما بپاخیزد آسمان باران خود را می‌باراند و زمین سبزه‌های خودش را می‌رویاند …به گونه‌ای که شخص بین عراق و شام راه می‌رود اما هیچ قدمی نمی‌گذارد مگر این‌که بر روی سبزه باشد.[42]
تقسیم مساوی
از امام باقر روایت شده که مهدی اموال را مساوی تقسیم و با مردم عادلانه رفتار می‌کند.[43] پیامبر نیز فرموده است:
وقتی حضرت مهدی ظهور نماید دنیا را پر از عدل و داد می‌نماید. همه مردم از او راضی‌اند. حضرت اموال را بین مردم به صورت مساوی تقسیم می‌کند، آن‌گاه خداوند دل‌های امت محمد را از بی‌نیازی پر می‌کند.[44]
تکامل اخلاق و عزت اجتماعی
در آن زمان مردم آسایش فراوانی دارند و عزت نفسشان چنان بالا می‌رود که از پذیرفتن زکات و امثال آن امتناع می‌کنند. رسول خدا فرمود:
هنگامی که حضرت مهدی ظهور کند، مردم اموال و زکات‌ها را در کوچه‌ها می‌برند، ولی کسی پیدا نمی‌شود که به دریافت آنها حاضر باشد.[45]
امام باقر نیز فرمود:
مردم، مالیات خود را بر گردن گذاشته، به سوی مهدی می‌روند. خداوند به شیعیان ما در زندگی رفاه و آسایش داده است و آنان در بی‌نیازی به سر می‌برند، و اگر لطف و سعادت خداوند آنان را در بر نمی‌گرفت، سرکشی می‌کردند.[46]
حضرت اباعبدالله فرمود:
در زمان ظهور حضرت قائم زمین گنج‌های خود را بیرون می‌ریزد، به گونه‌ای که مردم آن را بر روی زمین می‌بینند، مردم زکات مال خود را به دوش می‌گیرند تا مستحقی بیابند و زکات مال را به او بدهند، اما به دلیل این‌که خداوند آنها [آنان] را بی‌نیاز گردانیده و به فضل خویش به آنها [آنان] روزی داده است، کسی پیدا نمی‌شود تا زکات را قبول نماید.[47]
از این احادیث چنین برمی‌آید که مردم از لحاظ زندگی مادی در آسایش و راحتی خواهند بود. دلیل آن واضح است، زیرا از یک‌سو، باران فراوان می‌بارد که باعث می‌شود زمین برکاتش را خارج کند، و از سوی دیگر، مردم اموال واجب خود را بیرون می‌آورند، و افراد جامعه عزت‌طلب و قانع‌اند، و امام نیز اموال را مساوی میانشان تقسیم می‌کند. این عوامل باعث می‌شود، مردم در جامعه از لحاظ اقتصادی زندگی مرفه‌ای داشته باشند.
در حکومت حضرت، مردم از درون ساخته می‌شوند و با تربیت قرآنی و اسلامی رشد می‌کنند، از باطن خود به آموزه‌های دینی عشق می‌ورزند و از مجریان احکام دین راضی‌اند؛ زیرا حضرت به کسی ستم نمی‌کند و زندگی مادی و معنوی‌شان را به شایستگی فراهم می‌کند. واضح است که ولی عصر در این جامعه بر دل‌ها حکومت می‌کند، که به چند روایت در این‌باره اشاره می‌کنیم.
رسول خدا می‌فرماید:
شما را به مهدی، مردی از قریش بشارت می‌دهم که ساکنان آسمان و زمین از خلافت و فرمان‌روایی او خشنودند.[48]
و نیز حضرت فرمود:
امت حضرت مهدی به سوی آن حضرت پناه می‌برد و همان‌گونه که زنبورهای عسل به سوی ملکه خود پناه می‌برند، حضرت زمین را پر از عدل می‌کند، چنان‌که از ستم پر شده باشد و دیگر خونی ریخته نمی‌شود.[49]
در حکومت جهانی حضرت، مردم مانند این زمان از حکومت نمی‌ترسند، بلکه طبق آن‌چه در روایات آمده چیزی وجود ندارد مگر این‌که از یاران حضرت حجت پیروی کند، حتی درندگان زمین و پرندگان درنده، خشنودی یاران حضرت را می‌خواهند، و اگر یکی از یاران حضرت از روی زمینی عبور کند، آن قطعه از زمین افتخار کرده می‌گوید: «امروز، مردی از یاران قائم از روی من عبور نمود.»[50]
در حکومت حضرت مهدی بر حق کسی ظلم نمی‌شود و زمینه آسایش مردم فراهم است. لذا مردم به حضرت عشق می‌ورزند و دل‌هاشان را برای فرمان‌روایی او قرار می‌دهند و گرد او جمع می‌شوند.
نتیجه
آموزه مهدویت که در تمام ادیان توحیدی وجود دارد، در اسلام و مذاهب آن از ضروریات دین است. با وجود این، آموزه مهدویت در شیعه جایگاه ویژه‌ای دارد.
شیعیان معتقدند که در آخرالزمان، حضرت مهدی با تشکیل حکومت جهانی تمام زیبایی‌ها را نشان می‌دهد. اسلام در حکومت او، در سراسر جهان گسترش می‌یابد، کارگزاران صالح، امور مملکت را اداره می‌کنند و امام زمان نظارت مستقیم بر آنان دارد تا بر کسی ستم نشود و همه از عدالت اجتماعی بهره‌مند شوند. رفاه جهان را فرا می‌گیرد و نعمت‌های فراوان از زمین و آسمان در اختیار مردم قرار می‌گیرد. آنان از این‌که در حکومت حضرت حجت زندگی می‌کنند، بسیار خوشحال‌اند. در آن دوران، معنویت رشد می‌کند و اخلاق کامل و استعدادهای مردم شکوفا می‌شود. امنیتی در جهان پدید می‌آید که حتی حیوان‌هایی مانند گرگ و گوسفند، کنار هم با آرامش زندگی می‌کنند. علم رشد می‌کند و مردم دیگر از بیماری‌ها رنج نمی‌برند و عمرشان طولانی می‌شود. چیزی را که در خواب هم نمی‌دیدند، در بیداری مشاهده می‌کنند.
به امید روزی که حضرت ظهور کند و جهان را از زیبایی سرشار سازد!

[1] . محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج52، ص58، چاپ سوم: داراحیاءالتراث العربی، بیروت، 1403.
[2] . جولیوس گولد، ویلیام ل. کوکب، فرهنگ علوم اجتماعی، ص365، ترجمه گروهی از مترجمان، مازیار، تهران،1376.
[3] . سعید محبی، دایرة المعارف تشیع، ج6، ص474، قم، 1376.
[4] . محمد ری‌شهری، میزان الحکمه، ح11981، مشرقین، قم، 1379.
[5] . عبدالمجید معادی‌خواه، فرهنگ آفتاب، ج4، ص2132، نشر ذره، بی‌جا، 1372.
[6] . اشاره دارد به حدیثی که امیرالمؤمنین7 فرمود: «العدل اساس به قوام العالم»، میزان الحکمة، ح11955.
[7] . اشاره دارد به حدیثی از امام علی7 که می‌فرماید: «العدل حیاة»، همان ، ح11986.
[8] . اشاره دارد به حدیثی که از امام کاظم7 روایت شده که حضرت در تفسیر آیه gیحیی الارض بعد موتهاf فرمود: «لیس یحیها بالقطر و لکن یبعث الله رجالاً فیحیون العدل فتحی الارض لاحیاء العدل، و لاقامة الحد…»، (همان، ح11986).
[9] . «فعند ذلک ینادی مناد من السماء: یا ایها الناس، انالله عز و جل قد قطع عنکم مده الجبارین و المنافقین و ولاکم خیر امة محمد6 فالحقوا به بمکه، فانه المهدی»، (المقدسی الشافعی السلمی، یوسف بن یحیی، عقد الدرر فی الاخبار المنتظر، ص63، نصایح، بی‌جا، 1416).
[10] . محمد بن علی صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج2، ص69، دارالحدیث، قم، 1380.
[11] . عقدالدرر، ص204.
[12] . بحارالانوار، ج52، ص351؛ عقدالدرر، ص67، (با اندکی اختلاف).
[13] . عقدالدرر، ص39.
[14] . علی بن موسی بن جعفر ابن طاووس، الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر4، ص150، مؤسسه الاعلمی، بیروت، 1423هـ .ق.
[15] . علی الکورانی، معجم احادیث الامام المهدی7، ج3، ص181، مؤسسة المعارف الاسلامیه، قم، 1411 هـ .ق.
[16] . اشاره دارد به حدیثی که از پیامبر6 نقل شده است: «یکون فی امتی المهدی یملاها قسطاً و عدلاً کما ملئت ظلماً و جوراً و تمطر السماء مطراً کعهد آدم7 و تخرج الارض برکاتها و تعیش امتی فی زمانه عیشاً لم تعشه قبل ذلک فی زمان قط»، (الملاحم، ص150).
[17] . فرهنگ آفتاب، ج9، ص4697.
[18] . بحارالانوار، ج52، ص352: «عن ابی جعفر7 …و تؤتون الحکمة فی زمانه حتی ان المرأه لتقضی فی بیتها بکتاب الله تعالی و سنة رسول الله.»
[19] . همان، ص337: «قال الصادق7 اذا قام قائم آل‌محمد7 بنی فی ظهر الکوفه مسجدا له الف باب و اتصلت بیوت الکوفه بنهر کربلا.»
[20] . همان، ص364: «عن علی7 کانی انظر الی شیعتنا بمسجد الکوفه و قد ضربوا الفساطیط یعلمون الناس القرآن کما انزل.»
[21] . طبسی، ص183.
[22] . بحارالانوار، ج52، ص336: «عن ابی خالد الکابلی ان ابی جعفر7 قال اذا قام قائمنا وضع یده علی رئوس العباد فجمع به عقولهم و اکمل به اخلاقهم.»
[23] . نجم الدین طبسی، چشم اندازی به حکومت مهدی4، ص189، دفتر تبلیغات، قم، 1380، به نقل از الاصول الستة عشر، ص6. روایت از امام صادق7 که زید زراد می‌گوید: «خدمت امام عرض کردم: بیم آن داریم که از مؤمنان نباشیم، چون در میان خود کسی را نمی‌یابیم که برادر دینی خود را بر درهم و دینارش برتری دهد… حضرت فرمود: خیر، شما مؤمن هستید، ولی ایمانتان کامل نمی‌گردد، مگر آن‌که قائم ظهور کند. در آن هنگام خداوند در شما بردباری و شکیبایی پدید می‌آورد و آن‌گاه مؤمن کامل خواهد شد.»
[24] . مثالب النواصب، ج1، ص222.
[25] . بحارالانوار، ج52، ص336: «عن الصادق7 العلم سبعة و عشرون حرفاً فجمیع ما جائت به الرسل حرفان فلم یعرف الناس حتی الیوم غیر الحرفین، فاذا قام قائمنا اخرج الخمسة و العشرین حرفاً فبثها فی الناس و صم الیها الحرفین، حتی سبعة عشرین حرفاً.»
[26] . همان، ص391: «اباعبدالله7: ان المؤمن فی زمان القائم و هو بالمشرق لیری اخاه الذی فی المغرب و کذا الذی فی المغرب یراه اخاه الذی فی المشرق».
[27] . همان، ص336.
[28] . همان، ص358: «…و ما لباس القائم الا الغلیظ و ما طعامه الا الجشب.»
[29] . اشاره به حدیثی است که از رسول خدا6 روایت شده که حضرت فرمود: «(و هو) یقفو اثری لا یخطئ». اعلام الهدایة، ص208.
[30] . برای تفصیل بیشتر رجوع شود به: لجنة التألیف، اعلام الهدایة، ص221، مجمع العالمی لاهل البیت، قم، 1422.
[31] . الملاحم، ص76.
[32] . تفسیر العیاشی، ج2، ص35 ذیل آیه 159 سوره اعراف: «عن ابی‌عبدالله7 قال: اذا قام قائم آل‌محمد استخرج من ظهر الکعبة سبعة و عشرون رجلاً خمسة و عشرین من قوم موسی الذین یقضون بالحق و به یعدلون و سبعة من اصحاب الکهف و یوشع وصی موسی و مؤمن آل فرعون و سلمان الفارسی و ابادجانه الانصاری و مالک الاشتر.» مجمع البیان، ج4، ص377؛ در ارشاد شیخ مفید، ص365.
[33] . فرهنگ آفتاب، ج9، ص4697.
[34] . اعلام الهدایة، ص224، به نقل از مسند ابن شیبه.
[35] . لطف‌الله صافی گلپایگانی، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر7، ص529، الصدر، تهران، بی‌تا.
[36] . الملاحم، ص150: «ولو قد قام قائمنا لأنزلت السماء قطرها، و لا خرجت الارض نباتها. و لذهبت الشحناء من قلوب العباد و اصطلحت السباع و البهایم حتی تمشی المرئه بین العراق الی الشام لا تضع قدمیها الا علی النبات و علی رأسها زینتها لا یهیجها سبع و لا تخافه.» و با اندک تفاوت این حدیث در منتخب الاثر، به نقل از خصال، ص592 آمده است.
[37] . منتخب الاثر، ص529.
[38] . محمد بن محمد بن النعمان المفید، الارشاد، ص365، بیروت، اعلمی، 1399هـ .ق.
[39] . الکنجی و الشافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص145، جامعه مدرسین، قم، 1415هـ .ق: «قال رسول‌الله6 و المال یومئذ کدوس یقوم الرجل فیقول یا مهدی اعطنی فیقول خذ.»
[40] . الملاحم، ص150: «…تمطر السما مطراً کعهد آدم7 و تخرج الارض برکتها و تعیش امتی فی زمانه عیشا لم تعشه قبل ذلک فی زمان قط.»
[41] . همان، ص151: «…و تنبت الارض نباتها و تمطر السماء مطرها و تنعم امتی فی ولایته نعمة لم ینعموا مثلها.»
[42] . همان، ص150.
[43] . همان، ص151.
[44] . عقد الدرر، ص95: «قال النبی6 …یقسم المال صحاحاً، قلنا و ما الصحاح؟ قال بالسویة بین الناس فیملا الله قلوب امة محمد6 غنی و یسعهم عدله.»
[45] . همان، ص166.
[46] . بحارالانوار، ج52، ص345.
[47] . همان، ص337: «اباعبدالله7: ان قائمنا اذا قام …تظهر الارض کنوزها حتی تراها اناس علی وجهها و یطلب الرجل منکم من یصله و یأخذ من زکاته لا یوجد احد یقبل منه ذلک استغنی اناس بما رزقهم الله من فضله.»
[48] . السید نورالله الحسینی المرعشی التستری، احقاق الحق و ازهاق الباطل، ج19، ص663، مکتبة آیت‌الله مرعشی، قم، 1402هـ .ق. ذکر این نکته لازم است که در بعضی روایات «یرضی عنه ساکن السماء و الارض» آمده است و در برخی از روایات «یحبه ساکن السماء و ساکن الارض».
[49] . اشاره به حدیثی است که از پیامبر نقل شده و در کتاب الملاحم و الفتن، ب148، ص63 آمده است.
[50] . بحارالانوار، ج52، ص327: «عن ابی جعفر7 قال: کانی باصحاب القائم …لیس من شئ الا و هو مطیع لهم حتی سباع الارض و سباع الطیر تطلب رضاهم فی کل شئ حتی تفخر الارض علی الارض و تقول مر بی الیوم رجل من اصحاب القائم.»

برگرفته از سايت :المهدويه