سوره مباركه نحل آیه ۹۷
مَن عَمِلَ صالِحًا مِن ذَكَرٍ أَو أُنثىٰ وَهُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً ۖ وَلَنَجزِیَنَّهُم أَجرَهُم بِأَحسَنِ ما كانوا یَعمَلونَ(۹۷)
هر كس كار شایسته‌ای انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالی كه مؤمن است، او را به حیاتی پاك زنده می‌داریم؛ و پاداش آن‌ها را به بهترین اعمالی كه انجام می‌دادند، خواهیم داد.
همه چیز مقدمه حیات طیبه است
در اسلام همه چیز مقدّمه‌ى خودسازى انسان است. همه‌ى فرائض، احكام، تكالیف، واجبات، اجتناب از گناهان و نوافل و مستحبّات و احكام اجتماعى و فردى، همه و همه مقدّمه‌ى حیات طیّبه (۱) است؛ مقدمه‌ى زنده شدن انسان با روح انسانى است؛ مقدمه‌ى عروج انسان از عالم بهیمیّت و حیوانیّت و توحّش است. اگر بشر تحتِ تربیت الهى – كه با اراده‌ى خود او قابل تحقّق است – قرار گیرد، این حیات طیّبه در نفس او به وجود خواهد آمد و محیط را هم طیّب و طاهر خواهد كرد و اگر این تربیت الهى نباشد و عزم و اراده‌اى را كه انسان براى پیمودن راه خدا با آن، احتیاج دارد از دست بدهد و خود را در دست هوا‌ها و هوسهاى بشرى رها كند، در حدّ حیوانیّت باقى خواهد ماند و حیوانى خطرناك‌تر از حیوانهاى دیگر خواهد شد. همان‌طور كه در طول تاریخ انسانیّت ملاحظه كرده‌اید، چه انسان صورتهایى با سیرت حیوانات پیدا شدند كه افراد بشرى را از سلوك در راه خدا باز داشتند. فرعون‌ها، قارون‌ها، نمرود‌ها و شیطانهاى مجسّم هم استعداد تكامل و ترقّى داشتند. آن‌ها هم اگر به خود مى‌آمدند، فكر مى‌كردند و به یاد جوهر انسانى خود مى‌افتادند، مى‌توانستند پیش بروند. خداى متعال به موسى در مواجهه‌ى با فرعون مى‌فرماید: «فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَكَّرُ أَوْ یَخْشى» (۲) فرعون هم این امكان را داشت كه تذكّر پیدا كند، به خود آید، یاد خدا را و یاد گوهر انسانى خود را در درون خود زنده كند؛ اما طغیان نگذاشت. طغیان هواى نفس، طغیان دنیا طلبى، طغیان خودخواهی‌ها، كبر‌ها، طغیان روح بهیمیّت در انسان، این‌ها مانع است.(۲)
نظام اسلامی مردم را به سمت حیات طیبه حركت می‌دهد
هدف از همه‌ى مبارزاتى كه ملت ایران به رهبرى امام بزرگوار انجام داد تا انقلاب به پیروزى رسید و همه‌ى تلاشهایى كه بعد از پیروزى انقلاب در این كشور انجام شد، تشكیل حیات طیبه‌ى اسلامى بود. اسلام براى انسان، روش زندگى مناسب و لایقى قایل است. اگر تنها این شرایط محقق شد، انسان مى‌تواند به سعادت و كمال برسد. تلاش همه‌ى دلسوزان بشر و راهنمایان بزرگ انسان و انبیاى عظام و اولیا و مجاهدان فى‌سبیل‌اللَّه در طول تاریخ، این بوده است كه این حیات طیبه را براى بشر به وجود آورند. از طرف دیگر، سعى همه‌ى دشمنان انسان و شیاطین و طواغیت آن بوده است كه بشر را از این حیات طیبه دور كنند.(۳)
نظام اسلامى به وعده‌ى قرآن كریم، مردم را به سمت حیات طیبه حركت مى‌دهد. آیه‌ى قرآن مى‌فرماید: «من عمل صالحاً من ذكر او انثى و هو مؤمن فلنحیینه حیاة طیّبة». حیات طیبه یعنى زندگى گوارا. یك ملت آن وقتى زندگى گوارا دارد كه احساس كند و ببیند كه دنیا و آخرت او بر طبق مصلحت او به پیش مى‌رود و به سمت هدفهاى او حركت مى‌كند؛ این زندگىِ گواراست؛ فقط «دنیا» نیست، فقط هم «آخرت» نیست. آن ملتهایى كه به زندگى دنیا چسبیده‌اند و موفق شده‌اند كه زندگى دنیوى را به مراتب پیشرفته‌یى از كمال برسانند، لزوماً زندگى گوارا ندارند. زندگىِ گوارا وقتى است كه رفاه مادى با عدالت، معنویت و اخلاق همراه شود. و این را فقط ادیان الهى مى‌توانند براى بشر تأمین كنند. از طرف دیگر، حیات طیبه و زندگى گوارا فقط آخرت هم نیست. اسلام نمى‌گوید من مى‌خواهم زندگى اخروىِ بعد از مرگ مردم را آباد كنم، دنیاى آن‌ها هرجور شد، شد؛ این منطق اسلام نیست.(۴)
جامعه امریكا، آن جامعه‌اى است كه مادیّت دارد؛ اما معنویت ندارد. اسلام نمى‌خواهد این‌طور جامعه‌اى درست كند. اسلام مى‌خواهد هم مادّه و هم معنا، هم پول و رفاه، هم ایمان و معنویت، هم پیشرفت اقتصادى و هم شكوفایى اخلاقى و معنوى در جامعه باشد.(۵)
آرمانهای جوان ایرانی
حیات طیبه یعنى زندگى‌اى كه در آن، هم روح انسان، هم جسم انسان، هم دنیاى انسان، هم آخرت انسان تأمین است؛ زندگى فردى در آن تأمین است، آرامش روحى در آن هست، سكینه و اطمینان در آن هست، آسایش جسمانى در آن وجود دارد؛ فوائد اجتماعى، سعادت اجتماعى، عزت اجتماعى، استقلال و آزادى عمومى هم در آن تأمین است. قرآن این‌ها را به ما وعده داده است. وقتى قرآن می‌گوید: «فلنحیینّه حیاة طیّبة»، یعنى همه‌ى این‌ها؛ یعنى آن زندگى‌اى كه در آن عزت هست، امنیت هست، رفاه هست، استقلال هست، علم هست، پیشرفت هست، اخلاق هست، حلم هست، گذشت هست. ما با این‌ها فاصله داریم؛ باید به این‌ها برسیم.(۶)
جوان ما مایل است در كشورى كه خانه‌ى اوست، فقر و عقب‌افتادگى و بدبختى نباشد؛ امنیت و عزت و افتخار وجود داشته باشد؛ صفا و محبت و روشن‌بینى بر فضاى زندگى حاكم باشد؛ میدان كار و تلاش و پیشرفت در برابر او باز باشد؛ احساس پوچى نكند؛ هدف روحى و معنوى و والایى كه در دل هر انسانى هست، بتواند آن را اشباع كند. این یك ترسیم كلى از آرمان‌هایى است كه قاعدتاً یك جوان ایرانى دارد.
این چیزهایى كه عرض كردم، مجموعاً در اصطلاح قرآنى حیات طیبه است؛ «فلنحیینّه حیاة طیّبه». حیات طیبه یعنى زندگى در رویه‌ى مادى و نیازهاى جسمانى و همچنین در لایه‌ى نیازهاى معنوى – چه علمى، چه عملى، چه روحى – پاسخگو باشد.(۷)
پی‌نوشت:
۱) نحل: ۹۷
۲) طه: ۴۴
۳) بیانات در دیدار اقشار مردم ۱۳۷۷/۱۰/۲۸
۴) بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم و میهمانان خارجى شركت‌كننده در كنفرانس اندیشه‌ى اسلامى ۱۳۶۸/۱۱/۱۲
۵) بیانات در دیدار زائرین و مجاورین حرم مطهر رضوی ۱۳۸۳/۰۱/۰۲
۶) بیانات در دیدار مردم ساری ۱۳۷۴/۰۷/۲۲
۷) بیانات در دیدار قاریان قرآن ۱۳۸۹/۰۴/۲۴
۸) بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌هاى استان كرمان ۱۳۸۴/۰۲/۱۹
پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله‌العظمی سيدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی) – مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی
