متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش :: 1386/5/18
بِاِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي
بینندگان عزیز در ایام سوگواری امام کاظم (ع) بحث را در تلویزیون می بینند چه خوب است که قبل از این که بحث را شروع کنم همه شما که اینجا تشریف دارید و بینندگانی که می بینند همین الان در چند ثانیه ای یک سلام به کاظمین بدهیم. السلام علیک یا موسی ابن جعفر ایها الکاظم یابن رسول الله یا حجة الله علی خلقه یا سیدنا و مولانا انا توجهنا واستشفعنا و توسلنا بک الی الله و قدمناک بین یدی حاجاتنا یا وجیهاً عندالله اشفع لنا عندالله. خدایا بر کاظمین و سامرا و کربلا و نجف همه ی مراکز دینی و همه ی بلاد اسلامی امنیت کامل را مستقر و زیارت با معرفت در دنیا و شفاعت و قرب جوار در آخرت نصیب همه ما بفرما.( الهی آمین).
و اما بحث، درباره ی ایمان موضوع این است که ایمان به تنهایی کافی نیست. شرایط ایمان، چون یک چیزی که بخواهد قبول شود یک شرایطی هم دارد. ایمان هم خیلی آسان نیست. شرایط ایمان، بحث ما این است.
1- ایمان بر اساس تفکر و تعقل
1- ایمان باید بر اساس فکر و تعقل باشد. قرآن بخوانم «يَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ آل عمران/191» اول «يَتَفَكَّرُونَ» در هستی فکر می کنند، بعد از فکر می گویند: « رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا» «إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ آل عمران/193» ایمان باید بر اساس فکر باشد. چون چند رقم ایمان هم داریم که زمانی این بحث را داشتم. ایمان هایی که مثلاً ایمان سطحی، قبول نیست. مثلاً خواب دیده باشد. ایمان تقلیدی، ارزش ندارد. ایمان موسمی، وقتی خطری پیش می آید می گوید: «یا الله»، «فَلَمَّا نَجَّاهُمْ العنكبوت/65» جفتک می زند. همین که گیج می شود می گوید «یا الله». ایمان بدون عمل، ارزش ندارد. ایمان یک بعدی، یک امام را قبول دارد، تا امام چهارم، امام پنجم را قبول ندارد. تا امام هفتم را قبول دارد، امام رضا را قبول ندارد. نماز را قبول دارد، حجاب را قبول ندارد. نماز را قبول دارد، خمس را قبول ندارد. یعنی همیشه یک چرخش می لنگد. این ایمان ها مردود هستند.
ایمانی که هست 1- ایمان بر اساس فکر «يَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ آل عمران/191»
2- ایمان همراه با اخلاص
2- ایمان خالصانه ایمان بر اساس خلوص
قرآن می فرماید: «أَلَا لِلَّهِ الدِّينُ الْخَالِصُ الزمر/3» دین خالص یعنی ایمانش قاطی نداشته باشد. خوب حالا هم به خدا می گوییم، هم به خلق می گوییم. هم این را می بینیم، هم آن را می بینیم. همچنان یک طوری است که دربست نیست. قرآن می فرماید: خیلی ها ایمان دارند اما یک دانگ، دو دانگ هم به کس دیگری بدهکار هستند. دربست نیست. قرآن می فرماید: «وَمَا يُؤْمِنُ يوسف/106» منفی ها را می نویسم «وَمَا يُؤْمِنُ يوسف/106» یعنی ایمان ندارند «وَمَا يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللَّهِ يوسف/106» اکثر مردم به خدا ایمان ندارند «إِلَّا وَهُمْ مُشْرِكُونَ يوسف/106» مگر اینکه در کنار ایمانشان یک رگ شرکی هم دارند. «إِلَّا وَهُمْ مُشْرِكُونَ يوسف/106» مثلاً نماز می خواند برای خدا اما مکانی می ایستد که دوربین نشانش بدهد. مکان مثلاً صف اول می رود. یک مکانی را انتخاب می کند که مردم او را ببینند، نمازش باطل است. نماز برای خداست مکان هم برای خداست، زمانی نماز می خواند که برای غیرخدا باشد. مثلاً اول وقت می خواند که بگوید من آدم خوبی هستم. باز هم نمازش باطل است. مکان برای خداست، زمان هم برای خداست، خود نماز هم برای خداست. یک قیافه ای برای ریا به خود می گیرد. مثلاً گردنش را کج می کند، ابا بر دوش می گذارد، سرش را کج می کند، قیافه ی سبوحٌ قدوس به خود می گیرد. باز هم نمازش باطل است. مکان برای خداست، زمان هم برای خداست، قیافه هم برای خداست، نماز هم برای خداست. اما یکی از مستحبات را برای غیر خدا انجام می دهد. مثلاً انگشتر برای غیر خداست. یکی از مستحبات در نماز برای غیر خداست. باز هم نمازش باطل است. ببینید خیلی مهم است. یعنی این توپ فوتبال را یک ذره سوراخ کنی دیگر قابل ورزش نیست. توپی قابل ورزش است که سوراخ نباشد نمی توان گفت یک گوشه ای از این کشتی را سوراخ کردم. بله هر جایش را سوراخ کنی کشتی غرق می شود. جلو و عقب و پشت و بالا ندارد. ایمان باید خالص باشد. می گوید: البته ما توکل بر خدا داریم اما تو سربازی رفته ای یا نه؟ خوب خانه داری یا نه خانه ملکی است یا نه؟ قباله شش دانگ است یا نه؟ البته من توکل به خدا دارم، حقوق شما چه قدر است؟ البته من توکل به خدا دارم، اما بالاخره پدرت بمیرد، چقدر ارث پدر می بری؟ خوب البته ایمان به خدا دارم اما ماشین داری یا نه؟ خوب این ماشین قراضه را می خواهی عوض کنی یا نه؟ خوب البته من ایمان به خدا دارم. می گوید ایمان به خدا دارم هزار تا شرط دیگر هم می گذارد. خوب، این کجایش ایمان به خداست؟ به همین دلیل حدود 200 بار تقریباً «دُونِ اللَّهِ، البقرة/23»، «دُونِهِ النساء/117» در قرآن آمده است. «دُونِ اللَّهِ، البقرة/23»، «دُونِهِ النساء/117» غیر خدا باشد قاطی می شود. خوب دیگر چه؟ ایمان همراه با عمل. قرآن معمولاً جایی که می گوید: «إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا العصر/3» می گوید «وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ العصر/3»
3- ایمان همراه با عمل صالح
3- ایمان همراه با عمل «آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ العصر/3» تازه عمل هم جامع باید باشد، نگفته است «و عملو صالحا» اگر می گفت: «الا الذین آمنوا و عملوا صالح» اگر می گفت: «عملوا صالح» یعنی یک کار خوب انجام بدهی کافی است. اگر می گفت: «وَالْعَصْرِ إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ العصر/1-3» یعنی چند کار خوب انجام دهی کافی است. در قرآن «عملوا صالح» و « وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ العصر/1-3» هر دو ممنوع است. قرآن می گوید: « إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ العصر/1-3»، صالحات جمع صالح است زمانی که در جمع، الف و لام داشته باشیم یعنی همه عمل باید درست باشد. به عنوان مثال برای امام حسین بسیار خرج می کند، پول زیادی را خرج عاشورا می کند. اما خمس نمی دهد. خمس می دهد اما بی رحم است. رحم دارد مسواک ندارد. مسواک می زند همسرداری اش خوب نیست. همسرداری اش خوب است بچه داری اش خوب نیست. بچه داری اش خوب است بداخلاق است. قرآن می فرماید: اگر می خواهید از خسارت نجات پیدا کنید «وَالْعَصْرِ العصر/1» به زمان قسم « إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍ العصر/2» انسان مثل یخ آب می شود. « إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا العصر/3» اگر می خواهید آب نشوید، باید ایمان داشته باشید « وَعَمِلُوا العصر/3» نه «عملوا صالح» یک کار خوب نه «عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ العصر/3» چند کار خوب نه «عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ العصر/3» همراه با عمل جامع نه یک جانبه ای. بسیار هستند کسانی که روز عاشورا سخت ترین عزاداری را می کنند اما حضور کمرنگی در نماز جمعه دارد.
4- ایمان دائمی نه موسمی
ایمان باید دائمی باشد. ایمانی با ارزش است که دائمی باشد. ایمان لحظه ای فایده ندارد. فرعون هم ایمان لحظه ای داشت. فرعون وقتی دید دارد غرق می شود، گفت: «آمَنْتُ يونس/90». خدا فرمود: الان؟ حالا؟ تا حالا کجا بودی؟ در لحظه ی مرگ شمر هم ایمان دارد. ایمان باید دائمی باشد وقت اضطرار ایمان فایده ندارد. تمام زندانی ها و مجرمین در دادگاه به قاضی می گویند: سلام علیکم. سلام مجرم در محضر قاضی ارزش ندارد. ایمان باید دائمی باشد. «لَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ آل عمران/102» وقتی خبر شهادت به علی ابن ابیطالب می رسد، می گوید: «افی سلامة من دینی» یعنی آن زمانی که شمشیر در مسجد کوفه بر سرم فرود می آید دین من سالم است؟ بعضی ها دینشان لحظه ای است. بابی داریم به نام باب المعارین. در روایات معارین به معنای ایمان عاریه ای آمده است. ایمان دارند ولی در یک لحظه ممکن است به یک صحنه ای برسند بی دین شوند. به پولی، شهوتی و مقامی برسند ایمانشان را از دست می دهند. ایمان باید دائمی باشد.
5- ایمان همراه با تقوا
مسئله ی پنجم ایمان همراه با تقوا است. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ آل عمران/102» این نوع ایمان ها، ایمان بی ارزشی است. ممکن است کسی ایمان داشته باشد ولی به فساد و گناه برسد نتواند خودش را کنترل کند. حالا تقوا هم نمی گوید حق تقوا،« اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ آل عمران/102» ما در قرآن دو نمونه نرخ داریم نرخ بازار آزاد، نرخ تعاونی. بازار آزاد که گران است. قرآن می فرماید: « حَقَّ تُقَاتِهِ آل عمران/102» » اگر تقوا دارید، حق تقوا را داشته باشید. می گویند خدایا ما که حق تقوا را نداریم خودت می دانی ما هم می دانیم. می فرماید: اگر حق تقوا نداری «فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ التغابن/16» لا اقل هر چه می توانی. جهاد را می فرماید: «وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ الحج/78» حق جهاد را داشته باشید. می گوییم: خدایا حق جهاد را ما نمی توانیم انجام بدهیم. می فرماید: «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ الأنفال/60» هر چه می توانید. تلاوت قرآن را می فرماید حق تلاوت، قرآن می خوانی حق تلاوت را انجام بدهید. می گوییم: خدایا تو خودت می دانی ما نمی توانیم حق تلاوت را به جا آوریم. می فرماید: «فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ المزمل/20» هر چه می توانی. این بازار آزاد است، این تعاونی. آن چیزی که خدا می خواهد، می فرماید: حق تقوا، حق جهاد، حق تلاوت. می گویم نمی توانم. می فرماید: «فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ المزمل/20» هر چه آسان است انجام دهید. این چیزی است که خدا از ما می خواهد. فاصله ما با این ها چه قدر است؟ بد نیست که گاهی کسی قدم بزند ببیند ایمانش بر اساس فکر و عقل است یا بر روی موج حرکت می کند. ایمانش خالص است یا به هر کس و ناکسی بله قربان می گوید، اعمالش صالح است یا خیلی کمبود دارد، ایمانش دائمی است یا عاقبت به شر می شود. ایمانش لحظه ای است، تقوا هم دارد یا ایمان دارد ولی گناه هم می کند، تازه اگر تقوا داشت حق تقوا است یا به مقدار توان، اگه دید نه حق تقوا دارد نه «من استطعت» حتی«من استطعت» هم ندارد.
چون می خواهم راجع به امام کاظم (ع) هم صحبت کنم بحث تا همین جا کافی است. توسل و دعا کنیم که خداوند به آبروی اولیاء اش و امام کاظم (ع) که لقب موسی ابن جعفر دارد بگوییم خدایا ما نمی توانیم این ها را انجام بدهیم هر چه می خواهی خودت به ما بده.
6- سیره زندگی امام کاظم علیه السلام
امام کاظم (ع) به قول علمای اهل سنت در زمان خودش با کمال ترین فرد روزگار بود. ابوحنیفه می گوید: وارد خانه امام صادق شدم یک بچه ای آنجا بود، سئوالهایی کردم چنان جواب داد، حیرت زده شدم. گفتم شما کی هستید؟ بچه کوچولویی که به این زیبایی سخن می گویی! فرمود: من پسر امام صادق (ع) هستم. ابوحنیفه دو سال شاگرد امام صادق (ع) بود و می گفت من هر چه دارم از آن دو سال دارم. در عبادت با سجده های طولانی، با اشک های ریزان، با مناجات های زیاد، با تضرّع های پی در پی، وقتی قرآن می خواند جمعیت جمع می شدند، گریه می کردند. خود امام کاظم (ع) گریه می کرد. آنها مزه قرآن را می چشیدند. سحرخیزی هایی که داشت. این دعایی که معروف است در سجده بخوانیم از امام کاظم (ع) نقل شده است. «اللهم انی اسئلک راحة عند الموت» در حدیث آمده است مؤمن در زمان مرگ انگار گل می بوید. من لحظات آخر عمر امام بالا سر ایشان بودم و دیدم که امام چگونه از دنیا رفتند. یعنی واقعاً انگار گل بو کرد. مؤمن از مردن لذت می برد «مشتاقة الی فرحة لقا» یعنی سلمان، ابوذر و امیرالمؤمنین را می بیند. جای خودش را می بیند و پر می زند. «مشتاقه الی فرحة لقا» امام کاظم (ع) در قنوت دعاهایش این بود: «اسئلک راحة عند الموت و المغفرة بعد الموت و العفو عند الحساب» چون حساب بسیار مهم است. در دعای جوشن داریم «یا من حساب فی الحساب هیبة» حساب خدا هیبتی دارد که هر کسی باشد فرو می ریزد.
7- تبدیل تهدیدها به فرصت ها
رقاصه آمد که در امام اثر بگذارد، امام در او تأثیر گذاشت. امام وقتی در تبعید بودند رئیس امنیت ترکیه ایشان را به یک میدان بردند تا آنجا را نشانشان دهند و گفت در این میدان چهل نفر از علما را که علیه حکومت حرف زدند، اعدام کردیم. اینجا میدان اعدام است. شما هم اگر بخواهید خلاف مقررات انجام دهید همین جا اعدامتان می کنیم. به عنوان مثال رئیس پلیس می خواست با انجام این عمل امام را بترساند ولی امام فرمود: عجب! ای کاش ما هم در ایران به گونه ای قیام می کردیم که اعدام بشویم. حیف اینها از ما جلو افتادند. یعنی قصد ترساندن ایشان را داشت ولی امام از همین راه شجاعتش را تقویت کرد.
آقای هاشمی رفسنجانی را در جوانی به عنوان سرباز بازداشت کردند. امام فرمود: ما از خدا می خواهیم که فضلا و طلاب ما در پادگان ها بیایند و به سربازها بگویند که شما چه کسانی هستید. فوری آزادش کردند. هنر این است که خلع سلاح کنی. زمانی کمونیست ها می گفتند کارگر، کارگر امام فرمود: خدا هم کارگره. کمونیست ها در این فکر بودند که چه کنند؟ یعنی هنر این است که انسان قدرت را بگیرد. آدم قوی کسی است که اسلحه را از دشمن بگیرد و در گلوی خودش بگذارد. زمانی که می گوید کارگر کلمه کارگر را می گیرد و می گوید خدای ما هم کارگر است. «فَعَّالٌ لِمَا يُرِيدُ هود/107» هر کاری می خواهد می کند «لَا يُسْأَلُ عَمَّا يَفْعَلُ الأنبياء/23» کارگری است که آقا بالا سر ندارد. زمانی که یزید خواست اذان بگوید تا سخنرانی امام سجاد (ع) را در شام قطع کند، گفت: «اشهد ان لا اله الا الله» فوری امام سجاد (ع) فرمود: پوست و خونم می گوید «اشهد ان لا اله الا الله». چون مؤذن اذان می گفت که بلکه سخنرانی امام سجاد (ع) را قطع کند. هر کلمه ای که می گفت امام سجاد (ع) از همان کلمه استفاده می کرد. هنر این است که از لیمو ترش، لیموناد درست کند. به دلیل ترش بودن آن را دور نیندازد. مدیر خوب کسی است که از هر شرایطی به نفع خودش استفاده کند.
یک روز هارون به امام کاظم (ع) گفت: فدک را پس بگیر. فرمود: خوب اگه حدودش را بدهی، پس می گیرم. گفت: حد فدک کجاست؟ فرمود: عدن هست. «فتغیر وجه هارون» رنگش پرید. گفت: کشور عدن. گفت دیگر چه؟ فرمود: سمرقند هم هست. رنگش سرخ شد گفت دیگر چه؟ فرمود: قسمت آفریقا هم هست. رنگش سیاه شد گفت دیگر چه؟ فرمود: فلان قسمت هست. هارون گفت پس ما چه؟ فرمود: تو هیچی. حکومت تو غصبی است. فدک عرض و طولش یعنی حکومت اسلامی.
شخصی به امام کاظم (ع) ناسزا گفت. مردم خواستند او را بکشند. امام فرمود: به او چیزی نگویید. یک روز امام سوار الاغی بود رفت در مزرعه شخصی که فحاشی می کرد. گفت آمده ای اینجا چه کنی؟ الاغت مزرعه من را له می کند. فرمود: چه قدر خرج مزرعه کردی؟ گفت: مثلاً صد دینار. فرمود: چقدر می خواهی درآمد داشته باشی؟ گفت: مثلاً دویست دینار. فرمود: بیا این سیصد دینار را بگیر، مزرعه هم مال خودت باشد. هنرمند کسی که دشمن را دوست کند. آدم بی عرضه کسی است که نتواند دوست پیدا کند. رئیس بی عرضه ها کسی است که رفیق هایش را هم از دست بدهد. اگر رفیق هایت را از دست دادی رئیس قهرمان بی عرضه ها هستی. اگر رفیق هایت را از دست ندهی ،آدم متوسطی هستی. اگر دشمن را تبدیل به دوست کردی هنرمند هستی. این برنامه امام کاظم (ع) بود. هنگامی که خبر می رسید «اذا بلغه عن رجل انه یؤذی» زمانی که می گفتند فلانی نیش می زند هدیه ای برایش می فرستاد. فرمود: میوه ها را احتکار نکنید به بازار بدهید. خودتان هم روز به روز از بازار بخرید. گاهی با بردگان مشورت می کرد. نظر برده ها را عمل می نمود. افراد بد عاقبت را می شناخت. بعضی ها واقفیه شدند. واقفیه یعنی تا امام کاظم (ع) را قبول داشتند امام رضا را قبول نداشتند. می دیدند که شخصی عاقبت به شر است اما غصه می خورد و قورتش می داد. به همین دلیل می گویند امام کاظم. کاظم یعنی کسی که کظم غیظ می کند. ایشان از اول محرم خنده رو نبودند. لباس نو که می خرید برای این که فخر نفروشد آن را می شستند، تا جلوه نو بودن لباس از بین برود، که لباسی که بر تن می کنند، لباس شهرت نباشد. امام سجاد (ع) لباس شیک پوشیدند و بیرون رفتند و برگشتند. فرمودند: همان لباس دیروز را بدهید. همسرشان گفتند چرا؟ فرمود: این لباس نو را پوشیدم «کانی لیس بعلی ابن الحسین» انگار من امام سجاد نیستم. این لباس روحیه و اعتدال من را بر هم زده است. این ها چه قدر مواظب خودشان بودند و چه قدر هنر داشتند که از دشمن دوست بسازند و چگونه با عملشان مکتب ساز بودند. شهادت امام کاظم (ع) است. «السلام علیک یا موسی ابن جعفر و رحمة الله و برکاته» چند دقیقه ای از جناب آقای اخباری استفاده کنیم… .
خدایا تو را به حق موسی ابن جعفر همه مشکلات همه مسلمان ها و بلاد اسلامی را حل بفرما (الهی آمین). خدایا زیارت با معرفت نصیب همه آرزومندان بفرما (الهی آمین). بیماران ما را شفا بده (الهی آمین). اموات ما و خود ما را بیامرز ( الهی آمین). نسل ما را بهترین مؤمنین و مؤمنات قرار بده (الهی آمین). شر اشرار به خودشان، توطئه ها را خنثی، توطئه گران نا اهل را نابود بفرما (الهی آمین). اول مرگ را اول راحتی روز قیامت روز سرافرازی ما قرار بده(الهی آمین). ما را پاسدار خون ها و خدمات بزرگانمان قرار بده (الهی آمین). رهبر و دولت و امت و ناموس و نسل و انقلاب و مرز و آبرو و هر نعمتی که به ما ارزانی کرده ای خدایا آن نعمت ها را در پناه آقا حضرت مهدی حفظ بفرما (الهی آمین). کمتر از آنی به خودمون واگذار نکن (الهی آمین). ایمان کامل، بدن سالم، عقل قوی، علم مفید، عمر با برکت، رزق حلال، ذریه طیبه، عزت دنیا و آخرت، حسن عاقبت به ما اساتید، شاگردان، دوستان، همکاران مرحمت بفرما (الهی آمین). قلب آقا امام زمان را از ما راضی، ظهورش را نزدیک و ما را از بهترین یاران حضرت مهدی قرار بده (الهی آمین).
والسلام علیکم و رحمه الله و بركاته
