متن برنامه ی درس هایی از قرآن کریم حجت الاسلام قرائتی؛ تاريخ پخش :: 1371/1/5
بسم الله الرّحمن الرّحيم
الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي
در اين جلسه توفيق توبه را داريم. زمان توبه را داريم. شرايط توبه را هم داريم. بعد عوامل آمرزش گناه را هم داريم.
اما توفيق توبه: امام صادق(عليه السلام) فرمود: (إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيُذَكَّرُ ذَنْبَهُ بَعْدَ عِشْرِينَ سَنَةً حَتَّى يَسْتَغْفِرَ رَبَّهُ فَيَغْفِرَ لَهُ وَ إِنَّ الْكَافِرَ لَيَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ) الکافي ج2 ص437. علامت مومن اين است مومن اگر 20 سال پيش گناه كرده ياد گناهش است و لذا فكر مى كند كه من گناه كرده‌ام هى عذرخواهى مى كند. ولى كافر يا منافق وقتى گناه كرد انگار يك مگسى از كنار گوشش رد مى شود. هر كس مى خواهد ببيند روح ايمان در آن قوي است يا روح كفر و نفاق، ببيند خلافهايش يادش است يا نه.
زمان توبه: قرآن در سوره ى نساء مى فرمايد: »وَ لَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّي تُبْتُ الْآنَ وَ لاَ الَّذينَ يَمُوتُونَ وَ هُمْ كُفَّارٌ أُولئِكَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَليماً« النساء(18) اگر مرگ برسد و آدم توبه كند فايده ندارد. انسان بايد با اراده تصميم بگيرد. توبه هاى اجبارى مثل اين است كه بنده را به درخت ببندند و دست بكنند در جيب من و خمس بيرون بياورند. اين كه ديگر خمس نيست. خمس اين است كه آدم با اراده بدهد.
(مَنْ تَابَ قَبْلَ أَنْ يُعَايِنَ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ) وسائلالشيعة ج16 ص87 اگر قبل از آنكه سراغ انسان سكرات مرگ بيايد، آن وقت زمان توبه است. زمان توبه قبل از مرگ است.
مسأله ى ديگر اينكه سفارش زياد از پيغمبر و ائمه ى ما شده كه توبه را به تأخير نيندازيد.
توبه چيست؟ حديثى داريم: رسول اكرم فرمود: أتدرون من تائب؟ مى دانيد توبه كننده كيست؟ فرمود: كسى كه توبه مى كند اين است.
(مَنْ تَابَ وَ لَمْ يَزِدْ فِي الْعِبَادَةِ فَلَيْسَ بِتَائِبٍ) بحارالأنوار ج6 ص35- كسى كه توبه كند اما عبادتش زياد نباشد. در واقع توبه نكرده است. هيچ تغييرى در كارهايش نشده دروغ مى گويد.
(مَنْ تَابَ وَ لَمْ يُغَيِّرْ لِبَاسَهُ فَلَيْسَ بِتَائِب) بحارالأنوار ج6 ص35 كسى كه توبه كند ولى لباسش را تغيير ندهد؛ جوراب پانما مى پوشد، عوض نكند، تغيير ندهد. فليس بتائب، دروغ مى گويد.
(مَنْ تَابَ وَ لَمْ يُغَيِّرْ رُفَقَاءَهُ فَلَيْسَ بِتَائِبٍ) اگر كسى توبه كند اما رفيق ترياكى، هروئينى، فيلمى، رباخور، دزد، تارك الصلوة داشته باشد و با آدم هرز و بى بند و بارى رفيق است، توبه مى كند اما رفيق هايش را حاضر نيست از دست بدهد اين هم دروغ مى گويد.
(مَنْ تَابَ وَ لَمْ يُغَيِّرْ مَجْلِسَهُ فَلَيْسَ بِتَائِبٍ) اگر كسى توبه كند ولى مجلسش را عوض نكند اين توبه نيست.
(مَنْ تَابَ وَ لَمْ يُغَيِّرْ فِرَاشَهُ وَ وِسَادَتَهُ فَلَيْسَ بِتَائِبٍ)كسى اگر توبه كند و وضع داخلى خودش را تغيير ندهد. لقمه ى بچه‌ها، رسيدگى در خانه، كنترل كند دختر جوانش را. (مَنْ تَابَ وَ لَمْ يُغَيِّرْ خُلُقَهُ وَ نِيَّتَهُ فَلَيْسَ بِتَائِبٍ) كسى كه توبه كند اما اخلاقش و اهدافش تغيير نکند او تائب نيست.
(مَنْ تَابَ وَ لَمْ يَفْتَحْ قَلْبَهُ وَ لَمْ يُوَسِّعْ كَفَّهُ فَلَيْسَ بِتَائِب) كسى كه توبه كند ولى مشتش را باز نكند، بخيل باشد. داريم: سعادت انسان در دو چيز است: كفّ فكّه و فكّ كفّه. كفّ يعنى حفظ كند لب خودش را و كفّ يعنى باز بگذارد مشت خودش را. يعنى حرف را كم بزن اما پول را خيلى خرج كن. بعضى‌ها پول خرج نمى كنند اما حرف خيلى مى زنند. گاهى يك ساختمانى را كه مى سازند براى مسجد هر كسى كه از راه مى رسد مهندسى مى كند. يك نفر مى گويد: آقا اين پول را بگيريد پول صد تا موزائيك را هم من مى خواهم بدهم. عوض اينكه پول خرج كنند حرف مى زنند.
(مَنْ تَابَ وَ لَمْ يُقَصِّرْ أَمَلَهُ وَ لَمْ يَحْفَظْ لِسَانَهُ فَلَيْسَ بِتَائِبٍ) اگر كسى توبه كند ولى آرزوى درازى دارد حالا حالاها مى خواهد زندگى كند. يك دوستى داشتيم مى گفت: مى خواهم 50 بار به مكه بروم. گفتم: مگر تا كى مى خواهى زنده باشى؟ چه آرزوى درازى!
(مَنْ تَابَ وَ لَمْ يُقَدِّمْ فَضْلَ قُوتِهِ مِنْ بَدَنِهِ فَلَيْسَ بِتَائِبٍ) هر كس توبه كند اما اضافه ى درآمدش را به محرومين و مستضعفين ندهد توبه‌اش قبول نيست.
خلاصه توبه اين است. بك يا الله خالى فايده ندارد. لباسش همان است كه بود، رفقايش همان رفقا، مجلسش همان مجلس، خانه‌اش همان خانه، خلق و اهدافش همان. كسى كه تغيير و انقلاب واقعى درآن بوجود نيايد و فقط به زبان لبش را تكان مى دهد توبه‌اش توبه ى واقعى نيست. بهار، ج6 ص35.
حديثى است كه هم امام باقر و هم امام رضا(عليهما السلام) فرموده است. فرمودند: (التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ وَ الْمُقِيمُ وَ هُوَ يَسْتَغْفِرُ كَالْمُسْتَهْزِئِ) كسى كه واقعاً بنا دارد كه از كار خلاف دست بردارد و فقط زبانش استغفار مى كند اين بازى درآورده است. مى گويد: يا على ما كه تو را دوست داريم.
1- خوب براى على چه كار كردى؟ تو پسردار شدى، اسم على را روى بچه‌ات نگذاشتى؟ از كجا آدم بفهمد كه تو على را دوست دارى، آدم بايد يك مقدارى يك عملاً را نشان بدهد. مثلا ً يك دامادى آمده بگوييد: به احترام اسم على مهريه را كم مى گيرم بايد يك اثرى از خودتان داشته باشيد.
ما در روايت داريم كه يك كسى گفت كه: من تو را دوست دارم براى اينكه هم اسم فلانى هستى.
توبه چيست؟ قرآن مى گويد: »إِنْ تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُؤُسُ أَمْوالِكُمْ لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ« البقره(279) به ربا خوارها مى گويد: و إن تبتم. . . تازگى شنيده مى شود كه بازار ربا شل شده. بعضى‌ها هم گردن بانكها مى اندازند. در بانكها يك مضاربه و مشاركتهايى هست كه بايد اينها بيايند و هر چند وقت يكبار تفاوت بانكها را بگويند. در درون بانك مسأله حل شده اما مردم روشن نيستند. اگر حلال است بايد حلال بيان شود. مردم بايد روشن شوند. اين چيزها فرمول دارد. يك دختر را اگر عقدش را بخوانى حلال مى شود. اگر نخوانى حرام است. ده ثانيه قبل از افطار اگر توى گوشت بزنند پدرت درمى‌ايد. گاهى يك كارى قانونى و حلال ولى يك كارى خلاف قاعده و قانون.
قرآن مى گويد: اى رباخوار، (تبتم) ممكن است يك رباخوار ماه رمضان امسال توبه كند مى گويد: اگر واقعاً توبه كردى بايد هر چه پول ربا است به صاحبانش برگردانى. شخصى از نويسندگان دربار بنى اميّه بود. آمد خدمت امام صادق(عليه السلام)
گفت: من در دفتر بنى اميه كار مى كنم(فَأَصَبْتُ مِنْ دُنْيَاهُمْ مَالًا كَثِيراً) مال زيادى پيدا كرده‌ام و قورتش داده‌ام نفهميده‌ام كه چه پولى است هر چه توانسته‌ام كش رفته‌ام. آيا مى شود من توبه كنم؟ فرمود: (إِنْ قُلْتُ لَكَ تَفْعَلُ) اگر بگويم توبه‌ات چگونه است گوش مى دهى. (قَالَ أَفْعَلُ) بله. انجام مى دهم. گفت: (قَالَ لَهُ فَاخْرُجْ مِنْ جَمِيعِ مَا اكْتَسَبْتَ) تمام درآمدهاى حرامت را بايد پس بدهى. بعد فرمود: اگر اين كار را كردى من ضامن مى شوم براى تو بهشت را.
عوامل آمرزش گناه چند تا است؟ امام صادق(عليه السلام) فرمود: (مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فِي السِّرِّ فَلْيَعْمَلْ حَسَنَةً فِي السِّرِّ وَ مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فِي الْعَلَانِيَةِ فَلْيَعْمَلْ حَسَنَةً فِي الْعَلَانِيَةِ) اگر گناه مخفى كردى عبادت مخفى بكن. اگر گناه علنى كردى عبادت علنى بكن. اگر روبروى مردم آبروى كسى را ريختى روبروى مردم هم برو بگو كه: حرف بيخودى زدم ايشان آدم محترمى است.
پس گناه مخفى عبادت مخفى، گناه علنى عبادت علنى.
2- عمل صالح، كار خوب است به خصوص افطارى دادن. ايمان و عمل صالح، گناهان بخشيده مى شود.
3-صدقه ى مخفى. »إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ يُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَيِّئاتِكُمْ) البقره(271) قرآن مى فرمايد: اگر يواشكى پول به كسى داديد و كسى نفهميد خدا گناهانتان را مى بخشد.
4- هجرت، عامل عفو گناهان است. هجرت براى رضاى خدا. معلم است به يك روستا برود. پزشك است. آخوند است. قرآن مى فرمايد: كسانى كه هجرت مىكنند »لاُكفرّن«.
5- دعاى ديگران، اگر ديگران در حق شما دعا كند. خدا آدم را با دعاى ديگران مى بخشد. پسران آدم آمدند گفتند: پدر جان ما اشتباه كرديم كه يوسف را در چاه انداختيم. بيا و در حق ما دعا كن. فرمود: »سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ« يوسف(98) دعايتان مى كنم. در قرآن داريم كه: اگر رسول الله در حق شما دعا كند خدا شما را به آبروى رسول الله مى بخشد.
قرض الحسنه و وام دادن. » إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً يُضاعِفْهُ لَكُمْ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ وَ اللَّهُ شَكُورٌ حَليمٌ« التغابن(17) اگر به كسى وام بدهيد خدا از سر تقصيراتتان مى گذرد.
اينها عوامل عفو خداست. گريه ى خالى فايده ندارد. پول دارى بايد وام بدهى. وام دادن، دعاى به ديگران، دعاى پدر و مادر مستجاب مى شود. حديث داريم كه اولادها بين دو ابروى مادرشان را ببوسند.
بيننده‌ها شما بحث را شب21 ماه رمضان مى بينيد. به هم دعا كنيد. قرآن مى گويد: اگر مى خواهيد خدا شما را ببخشد شما هم از تقصيرات همديگر ببخشيد. قرآن مى گويد: ببخشيد تا خدا هم ببخشد. »أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحيمٌ« النور(22)
«والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته»
